Nýja dagblaðið - 19.11.1933, Blaðsíða 3

!C ♦ I A
DAGBLA9IB
S
NYJA DAGBLAÐIÐ
Útiíefendi: „Blaöaútgáfan h/í“
Ritstióri:
Di. phil Jiorkell Jóhannesson.
Ritsij Si'iiarskrifstofur:
I augav. 10. Síniai: 4373 og 2353.
Afgr. og augl ýsin gaskri fstofa:
Austurstuct1 12. Sími 2323.
Framkv.stj tri:
Vigfús Guðmundsson.
Askriftagj. kr. 2,00 ó múnuði.
í lausasölu 10 anra eint.
Prentsmiöjan Acta.
irimi—nir • n.m~i "«■ ntii—---
Þingræðisstjórn
og konungsstjórn.
Alþýðublaðið birtir í gær
grein um lausnarbeiðni ráðu-
neytis Ásgeirs Ásgeirssonar
og væntanlega skipun ríkis-
stjórnar. Segir blaðið, að al-
mennt muni nú vera ætlazt
til, að mynduð verði ný þing-
ræðisstjóm, og að hitt sé ó-
verjandi í þingræðislandi, að
konungur fari með stjórn
landsins fram yfir næstu kosn-
ingar.
Þetta er vitanlega rétt hjá
blaðinu. En annað atriði í þess-
ari grein er rangt.
Blaðið ber saman það stjórn-
arfyrirkomulag, sem var hér í
landinu rúml. tveggja mánaða
tíma eftir þingrofið 1931 og
hinsvegar það ástand, sem hér
yrði nú, ef landið ætti að
hafa konungsstjóm nú frá því
í nóvember og þangað til þing
getur komið saman á næsta
sumri.
Blaðinu virðist um hliðstæð-
ur að ræða í þessum tveim til-
fellum.
En hér er mjög ólíku saman
að jafna.
Ráðuneyti Tryggva Þórhalls-
sonar, það sem sat að völdum
frá 14. apríl fram á sumar-
þingið 1931, var ekki konungs-
stjórn. Það var venjuleg þing-
ræðisstjórn og ekkert annað.
Það hafði hvorki fengið van-
traust í þinginu né sagt af
sér áður en þingið var rofið.
Og kosningaúrslitin urðu þau,
að ráðuneytið hafði hreinan
meirahluta eftir kosningarnar.
Skraf Alþ.bl. um konungs-
stjórn vorið 1931 er því hrein
og bein vitleysa. Og ásakanir
til konungs eða Tryggva Þór-
hallssonar í því efni algerlega
út í loftið.
Allt öðru máíi er að gegna
nú. Stjórnin er búin að segja
af sér. Hvort sem sama stjórn
situr áfram eftir beiðni kon-
ungs eða konungur skipar nýja
stjórn, án þess að hún hafi
stuðning eða hlutleysi meira-
hluta þings, þá er það kon-
ungsstjórn. Og þesshóttar á-
stand er vitanlega óviðunandi
1 þingræðislandi, nema um ör-
stuttan tíma sé að ræða.
Ef konungsstjóm ætti að
byrja nú, myndi hún sitja að
völdum a. m. k. níu mánuði, og
sennilega lengur, ef eitthvað
dregst, að þingmenn komi
saman eftir kosningar. í frum-
varpi, sem nú liggur fyrir, er
ekki gert ráð fyrir, að þing
verði sett aftur fyr en 1. októ-
ber 1934.
Föst lögregla
lögregla ?
Ihaldsflokurinn hefir nú not-
að meirahluta sinn í bæjar-
stjórninni til að samþykkja, að
komið verði upp hér í bænum
100 manna varalögreglusveit.
Á fundinum á fimmtudags-
kvöldið var, gerði Hermann
Jónasson í ítarlegri ræðu grein
fyrir því, hve óheppileg þessi
ráðstöfun væri, að hún væri
óvinsæl, hlutfallslega dýr og
kæmi að tiltölulega litlum not-
um.
Ríkislögreglan hefir á 11
mánuðum kostað um 340 þús-
und krónur, að undanskilinni
húsaleigu. Miðað við þetta
taldi H. J. ekki langt gengið,
þótt talið væri að 100 manna
varaliðssveit Jóns Þorlákssonar
kostaði 250 þús.
Tillaga borgarstjóra ætlar
þessum mönnum að vísu ekki
nema 50 kr. fastakaup á mán-
uði. En ólíklegt er, að menn
fáist fyrir það a. m. k. þeir,
sem vanir eru að leita atvinnu
úr bænum. Og fastakaupið er
aðeins hluti af kostnaðinum.
Mennirnir þurfa húsnæði,
kennslu, búninga og tæki. Og
hvert sinn, sem þessi 100
manna sveit er kvödd til starfs
fær hún 500 kr. fyrstu klukku-
stundina samkv. tillögum borg
arstjóra.
En hið versta er, að þessir
menn koma ekki að neinu
eðá vara-
haldi við daglega löggæzlu. Og
ef til óeirða kemur, eru þeir,
þrátt fyrir æfingar, öllu óvan-
ari en fastir lögreglumenn og
starf þeirra kemur að minna
haldi.
Hermann Jónasson hefir allt-
af haldið því fram, að rétta
leiðin í þessu máli væri að
styrkja fasta lögregluliðið.
Enda er hæpið, að þessi vara-
liðsstofnun, áður en búið er að
fjölga fastalögreglunni meir en
S nú er, samrýmist gUdandi lög-
| um um lögreglumenn.
H. J. hefir bent á það, að
bæjarlögreglan sé um flesta
hluti illa búin nú. Bærinn á
enga lögreglustöð. Lögreglu-
mennirnir hafa ekki síma
i heima hjá sér, en víða erlendis
er sérstakt símakerfi fyrir lög-
regluna. Hún er fámennari en
annarsstaðar í " bæjum ná-
grannalandanna. Og hún þarf
að standa í slagsmálum og
sæta áverkum, af því að hún
fær ekki einu sinni eins sjólf-
sagt áhald og vatnsbíl.
Fyrir þann kostnað, sem fer
S í gagnlausa og illa séða vara-
lögreglu, mætti fjölga fasta-
lögreglunni upp í 85 segir H.
J. Og ætli það væri ekki nær
að fjölga fastalögreglunni a.
m. k. upp í 60 eins og lögreglu-
stórinn telur sambærilegt við
það, sem annarsstaðar tíðkast?
Bor^arstjórakosningin
í NewTork.
Framh. af 1. síðu.
ins við kosningarnar var
ákveðin móti þeirra vilja.
Roosevelt sjálfur studdi ekki
Tammany Hall í kosningunum.
Mac Kee, sem áður er minnst
á, bauð sig fram sem utan-
flokkamann, en lýsti sig fylgis-
mann við stefnu Roosevelts.
Honum veitti Roosevelt stuðn-
ing. Engin líkindi voru fyrir
hann að ná kosningu, þar sem
höfuðflokkarnir báðir voru á
móti. En með stuðningi við
hann, dró Roosevelt hreina
línu milli sín og Tammany
Hall, svo tap þess gat ekki
skrifast á hans reikning, eins
og andstæðingarnir ætluðu sér
að gera.
Úrslitin urðu þau að La
Guardia náði kosningu. Tap
Tammany Hall er mikið, því
við seinustu kosningar fékk
það 67 % atkvæðanna, en re-
publikanar ekki nema 25%. En
úrslit kosninganna eru ekki svo
mjög merkileg, vegna þess.
Heldur af hinu, um hvað var
barizt. Hingað til hefir það
verið álitin goðgá, að vilja tak-
marka einstaklingsfrelsið, að
dómi Bandaríkjamanna. Nú
kepptust flokkarnir við að
ganga sem lengst í þessum
efnum. Kosningin er merkileg,
vegna þess, að hún sýnir þessi
straumhvörf, og þau eru verk
Roosevelt.
Frá Alþingi í gær.
Afiiám bamisins til 1. umtæðu í efri
deild. Umræðuuni frestað.
Fundir hófust í gær kl. 1 í
báðum deildum. Voru tvö mál
á dagskrá í efri deild, en tíu
í neðri deild.
Pétur Magnússon: Þjóðar-
atkvæðagreiðslan á að
ráða.
Umræður í efri deild hófust
um frv. Péturs Magnússonar
og Magnúsar Jónssonar, um
breytingar á áfengislöggjöf-
inni. Hafði P. M. framsögu.
Sagði hann, að frv. væri fram
komið vegna úrslita þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar, og kvað
flutningsmenn líta svo á, áð
með því að leggja málið undir
þjóðaratkvæði, hefði þingið
skuldbundið sig til að láta úr-
slit atkvæðagreiðslunnar ráða.
Gat hann þess jafnframt, að
frv. væri miðað við það eitt,
að breyta því einu, sem spurt
hefði verið um við atkvæða-
greiðsluna. Þess vegna hljóð-
uðu ákvæði frv. um það eitt
að afnema innflutningsbannið
á sterkum drykkjum, en að
öðru leyti væri ekki farið
fram á að breyta áfengislög-
gjöfinni og m. a. ekki gert ráð
fyrir að leyfa bruggun á
sterku öli í landinu. Fór flm.
þvínæst nokkrum almennum
orðum um bannlögin, en
minntist síðan á það, að í ráði
væri að bera fram síðar tillögu
um undirbúning nýrrar skip-
unar á þessum málum öllum.
Loks gat hann þess, að ýms-
um myndi þykja það hjákát-
legt, að áfengislögin byrjuðu á
því að banna innflutning á-
fengra drykkja, en enduðu á
því (ef frv. yrði samþykkt),
að leyft væri að flytja inn all-
ar tegundir af áfengi! En
þetta kvað hann stafa af því,
að frv. væri borið fram sem
breyting við núgildandi áfeng-
islög og mætti við það una í
bili.
Ingvar Pálmason: 1908
vildu andbanriingar endur-
taka atkvæðagreiðsluna.
Ingvar Pálmason andmælti
frumvarpinu. Kvaðst ekki telja
sig bundinn við atkvæðagreiðsl-
una m. a. af því, að þátttaka
hefði verið mjög lítil og í sínu
kjördæmi hefði meirihluti ver-
ið á móti afnámi. Sagði ann-
ars, að af atkvæðagreiðslunni
mæti mikið læra. í þeim hér-
öðum, þar sem banngæzlan
hefði tekizt verst, væri meiri-
hluti með afnámi, en þar sem
hún hefði tekizt sæmilega,
væri meirihluti móti afnámi.
Þvílíkar bendingar og fleiri
kvað hann þingið myndi hafa
viljað fá með því að láta at-
kvæðagreiðsluna fara fram. Þá
benti hann á, að minna fylgi
hlutfallslega væri með afnámi
nú en verið hefði með banni
1908 og hefðu þó andbanning-
ar þá viljað láta endurtaka
atkvæðagreiðsluna. Ennfremur
fann hann að því, að ekki væri
samhliða frv. um rýmkun,
borið fram frv. til ítarlegrar
löggjafar um takmörkun á-
fengisneyzlu.
Eftir þetta töluðu Magnús
Jónsson, Guðrún Lárusdóttir,
Jón Jónsson og Ingvar Pálma-
son í annað sinn. Umr. var
frestað.
Síðara mál á dagskrá var
þál.till. Jónasar Jónssonar um
framlag til sundhallarinnar, og
var henni vísað til 2. umræðu.
Eysteinn Jónsson: Land-
setar bankanna eiga ekki
að sæta verri leigukjörum
en aðrir.
I neðri deild var m. a. til
umræðu frv. Eysteins Jónsson-
ar, um að lánsstofnunum sé
skylt, að leigja ábúendum
jarðir til lífstíðar, ef þær hafa
verið teknar upp í skuldir, en
ekki seldar. Er frv. þetta
breyting á ábúðarlögunum, en
þar er lánsstofnunum, með
undantekningu frá almennum
ákvæðum laganna, heimilað að
leigja til skemmri tíma jarðir,
sem svo stendur á um.
Um frv. þetta urðu nokkrar
umræður, en annars var fund-
urinn stuttur. Síldarverksmiðj -
urnar á Norðurlandi og í Nes-
kaupstað voru til 3. umr.
Rússar semja við
Bandaríkjamemi.
1 skeytum í gær var sagt
frá því, að utanríkisráðherra
Rússa, Litvinoff, hafi tekizt að
koma því til vegar, að Banda-
ríkjastjórnin hafi nú viður-
kennt Rússland opinberlega.
Eru mörg ár síðan byrjað var
að halda því fram af ýmsum
vestra, að sjálfsagt væri að
taka upp stjórnmálasamband
við Rússa, en ekki fengu þeir
menn áheyrn meðan Hoover og
flokkur hans sátu að völdum.
Hafa þó árum saman verið
mikil verzlunarviðskipti milli
landanna og Rússar haft erind-
reka í Bandaríkj unum, þótt
ekki hafi hann verið viður-
kenndur sem sendiherra.
í Moskva er tíðindunum
íagnað, bæði vegna þess, að
þetta Styrkir óbeinlínis afstöðu
Rússa gegn Japönum. En þar
er nú sem næst ófriður á milli
— og eigi síður hins, að þess
er vænzt, ef samningar takast,
að þá muni hefjast mikil gagn-
kvæm viðskipti með Rússum
og Bandaríkjamönnum.
1 Bandaríkjunum er reyndar
látið í veðri vaka, að viðskipta-
málin sé hér höfuðatriði. En
líklegt þykir samt, að ófriðar-
liættan í Asíu og óttinn við
hana megi nú meira. Það er
vitanlegt, að hernaðarstefna
Japana hefir nú um hríð valdið
miklum áhyggjum, bæði meðal
Rússa, Frakka, Englendinga og
Bandaríkjamanna, og það er
alveg efalaust, að samningar
þeir, sem nú eru gerðir í
París og Washington eiga að
efla Rússa til mótspyrnu gegn
frekari sókn Japana á megin-
landi Asíu.
Helztu viðfangsefni samn-
inganefndarinar voru þau, að
semja um lán, sem Rússar
fengu í upphafi byltingarinnar
og fyrir hana og svo um eignir
einstakra manna, er lagt var
hald á eða upptækt var gjört
eftir byltinguna. Þá undirróður
kommúnista í Bandaríkjunum,
er lengi hefir óvinsæll verið, en
á hinn bóginn réttindi Banda-
ríkjaþegna í Rússlandi,er mjög
hafa þótt lauslega tryggð. —
En Rússar munu aftur koma
fram með kröfur um bætur
fyrir þátttöku Bandaríkja-
mann í styrjöldunum í Síberíu
og Norður-Rússlandi eftir
heimsstyrjöldina, þegar Banda-
menn sendu sveitir á hendur
Sovétstjóminni í því skyni, að
steypa henni af stóli með gagn-
byltingu.
Harmoniku-
sniiiingarnir
Jóhannes og- Tölletson
spila í dag kl. 31/2
og í kvöld kl. 9V*.
GAFE VIFILL