Nýja dagblaðið - 22.11.1933, Blaðsíða 2

2
N T J A
DAOBLABIB
19 3 4
kemnr út eftir nýárið.
E i n i:
NAFNASKRÁ í stafrófsröð yfir alla íbúa bæjarins eldri en
19 ára, gerð eftir manntali í haust.
HEIMILASKRÁ, gerð eftir manntali haust.
VIÐSKIPTASKRÁ, tekur yfir allar helztu greinir verzlunar
og iðnaðar í bænum.
MINNISGREINAR um afgreiðslutíma stofnana og embættis-
manna, formenn almennra félaga o. fl.
KORT AF REYKJAVIK og nágrenni, hið fullkomnasta sem
til er.
Ritstjórnarskrifstofa Bsjarskrárinnar er
á Fjólugðtu 25. - Sími 4471.
Pétur Cr. Gruðmundsson.
Verksmiðjueffirlitíð danska
Bannsóknir dr. med. Skula
V. Guðjónssonar.
Það er öllum kunnugt, að
hinai- ýmsu atvinnugreinar
hafa misjöfn áhrif á heilsu
manna, þó áreynslan, sem þeim
er samfara, sé undanskilin.
Sérstaklega á þetta við um
verk, sem haft getur áhrif á
andrúmsloftið, þannig að það
blandazt ýmsum óhollum efn-
um, ryki o. s. frv.
Stjórn verksmiðjueftirlitsins
danska hefir verið að láta gera
rannsóknir á því, hvaða áhrif
hinar ýmsu tegundir verk-
smiðjuiðnaðar muni hafa á
heilsu verkafólksins. Rann-
sóknunum hefir Islendingurinn
dr. med. Skúli Guðjónsson
veitt forstöðu.
Hefir hann fyrir nokkrum
árum síðan lokið þessum rann-
sóknum að því er snertir
postulínsiðnaðinn. I postulín
er notað kvarz og ýmsar leir-
tegundir blandaðar kísilefnum.
Við að mylja þessi hráefni og
blanda þeim saman myndast
mikið af steindufti, sem bland-
ast andrúmsloftinu. Verka-
mennirnir anda þessu að sér,
það sezt að í lungunum og
undir slíkum kringumstæðum
er að jafnaði hætta á þeim
sjúkdómi, sem á læknamáli
heitir Silicose og á íslenzku
mun hafa verið nefndur stein-
lungu.
Það hefir líka borið tölu-
vert á þessum sjúkdómi meðal
postulínsiðnaðarmanna. Lækn-
ar hafa veitt eftirtekt, að
margir menn, þjáðir af þess-
um sjúkdómi, hafa komið frá
postulínsverksmiðjunum. Gaml-
ir postulínsiðnaðarmenn kunna
sögur af mörgum samverka-
mönnum, sem fallið hafa í val-
irln af völdum hans. Verk-
|
smiðjueftirlitið hefir því látið
: gera ýmsar vamarráðstafanir.
En rannsóknir dr. Skúla benda
: til þess, að þær eru enn hvergi
nærri fullnægjandi.
i Alls voru fengnar upplýs-
I ingar um 1400 postulínsiðnað-
armenn, og af 750 voru teknar
| röntgenmyndir. Og niðurstað-
. an, segir dr. Skúli, er mjög í-
( skyggileg. Að hans hyggju
gengur helmingur þeirra
manna, sem rannsakaðir voru,
með Silicose, margir aðrir eru
þegar smitaðir og nokkuð
margir hafa berkla. Þeir, sem
. ekki hafa Silieose, eru flestir
I nýkomnir eða á þeim stöðum
' í verksmiðjunum, sem ryk-
| hættan er minnst.
I Hefir Skúli nú komið fram
I með tillögur til frekari varnar
gegn rykhættunni. Hélt hann
fyrir skömmu fyrirlestur í
, Læknafélaginu danska, þar
: sem hann lýsti þessum tillög-
, um sínum.
Það trúnaðarstarf, sem dr.
’ Skúla hefir verið falið að gera
í framandi landi, bendir til, að
: hann hafi þegar unnið sér
i traust, sem dugandi og skarp-
: skyggn vísindamaður. Má það
vera löndum hans ánægjuefni.
Og hitt er líka nauðsynlegt
fyrir okkur, að fylgjast með í
því, hvað aðrar þjóðir gera til
að draga úr þeirri hættu, sem
! fylgir verksmiðjuiðnaði, og
notfæra sér reynslu þeirra,
við vaxandi iðnaðarfram-
kvæmdir hér á landi, svo ekki
þurfi að lenda í þeim torfær-
um, sem aðrir eru nú að yfir-
stíga.
Lindberg flýgur
heim
London kl. 17.00 21/11 FÚ.
Lindbergh og kona hans eru
nú lögð af stað heimleiðis, og
fljúga eins og þeirra er vandi.
Lögðu þau af stað frá Lissa-
bon í morgun, og lentu
skömmu síðar í Azoreyjum.
Bretar stöðva
asnalest.
London kl. 17.00 21/11 FÚ.
Frá Peshawar kemur sú
frétt, að landmæralögreglan
milli Afghanistan og Indlands
hafi stöðvað asnalest, sem var
á leið inn í Afghanistan, og
spurt lestamennina hvað væri
í farangri þeirra, og kváðu þeir
það vera sykur. En við rann-
sókn kom það í ljós, að hann
var mestmegnis sprengikúlur,
skothylki, rifflar, hermanna-
byssur og púður.
Bandaríkin
og Rússland.
London kl. 0,45 21/11 FÚ.
Enn er deilt um það í Banda-
ríkjablöðum, hvort stjornin
hefði átt að viðurkenna Sovét-
ríkin, og gætir þar mikið dóma
um stefnu Roosevelts forseta
yfirleitt. Einn öldungaráðsmað-
ur á að hafa sagt í gær, að það1
væri síður en svo að hann væri
mótfallinn því, að Bandaríkin
hefðu viðurkennt Sóvétsam- J
I bandið; Bandaríkjastjórn væri j
| nú búm að ganga svo langt j
fram úr Sóvétstjórninni, að
það merkilega væri, að Sóvét-
stjóinin vildi viðurkenna
Bándaríkin.
Kosningar
á Bnglandi.
London kl. 17,00 21/11. FÚ.
Tvær aukakosningar fóru
fram í Englandi í dag, önnur i
í Rusham kjördæmi, en hin í i
Rutland og Stanford kjördæmi. j
Fyrri þingmenn beggja kjör- .
dæma voru íhaldsmenn. Kosn- !
ingaúrslit verða kunn á morg- ■
un.
(33ófra£nntir - íþróttir - íiðtir
rmr ~~ i ^ruiifi*
Skiptið við þá sem auglýsa í Nýja dagblaðinu.
Skeyti um fjármálaástandið/
í NeAvfoundland birtist á öðr-
um stað í blaðinu.
Dollar og franki
falla.
London kl. 17.00 21/11 FÚ.
Dollar féll í dag úr $ 5.32V4
niður í $ 5.36% og franki féll
einnig úr 83.06 í 83.37, hvort-
tveggja miðað við sterlings-
pund.
Útsala
byrjar í dag. Mikið af vörum
selzt um og undir hálfvirði.
Minnst 10% afsláttur.
Verzl.
DYNGJA1
55
Bankastræti 3.
Kristrún i Hamravik.
Sögukorn Guöm. Gísla-
sonar Hagalíns um þá
gömlu, góðu konu, er
merkasta bókmenntafyr-
irbrigði ársins hér á
landi.
Atbux-ðasviðið er þröngt, at-
burðarásin fábreytt. Bráðó-
kunnugt stúlkutetur, Aníta
Hansen, kemur til Hamravík-
ur. Hún er á flótta undan ör-
lögurn sínum og áleitni borg-
aralegs réttlætis. En hann
veit hvað hann syngur, himna-
faðirinn. Ilúsbóndiiín, Falur
Betúelsson, sonur Kristrúnar,
þarf á konu að halda. Stúlkan
i-eynist líka artug og þénanleg,
— en Falur mæðir þó rnóður
sína lengi ,vel með frámuna-
legu sinnuleysi í ástamálunum.
Svo leggur hann í íerðareisu,
—- á þingið, — og þegar hann
kemur aftur, er hreppstj órinn
í þeim hreppi, Grundai’hreppi,
í för með honum. Aníta er á
glóðum, — grunai' að hann
muni vera í embættiserindum,
sem og líka er. En gamla
konan er á verði; hx-eppstjór-
inn fer Anítulaus og blindfull-
ur — og kemur aldi'ei aftur.
Við þetta verðui- Aníta eins
og önnur manneskja, „iðandi
af lífi og náttúrlegum kven-
mannsins óróa“. Og þar kem-
ur, að Falur reynist ekki allur
þar sem hann er séður. Fram-
an úr eldhúsinu heyrast, einix
góðan veðurdag, „þau marg-
víslegustu hljóð, hlátur, kvein,
hrinur, ískur“. Það er unga
fólkið, sem hefir lært að
þekkja sinn vitjunartíma. Og
garnla konan fer að lesa í
Passíusálmunum — sátt við
guð og menn.
En svo kemur arkarkrumm-
inn til söðunnar. Það er Ólafur
Betúelsson, sem fyrir löngu
hafði skyndilega hoi-fið með
noi’skum, og dettur nú allt í
einu niður í hana Hamravík,
með danska blankskó á fótum.
Hann hefir víða farið, og er
nú orðinn bergenskur drottins
sendiboði, einn af guðs útvöldu.
Gamla konan hefir lengi þráð
hann, en nú lízt henni ekki
meir en svo á blikuna. Þá sker
Aníta sig í fingur, og arkar-
krummi sýnir mikil ferðugheit
í að meðhöndla slíkt. Þetta
verður til þess að Kugirnir
nálgast, og eftir þetta taka
þau Falur og Aníta boðskap
Ólafs og skrumsögum með
frugt og bifan. Gömlu kon-
unni gezt þó miður vel að og
hugsar: Hingað og ekki
lengra! En þá fer Ólafur að
leita sér fróðleiks hjá móður
sinni og breytir sínu háttelsi
til þess betra. Samt virðist
eitthvað á seiði. Unga fólkið
situr við bíleggirí frammi í
búi’i og eldhúsi, — máske
stendur það í þeirri meiningu,
að hún sé mótfallin því, að
Ólafur setjist líka að í Hamra-
vík. Hún leiðir þetta í tal við
Anítutetur og lýsir yfir vel-
þóknun sinni á þessu — en þá
gengur Aníta út og grætur
beisklega. Það sama kvöld
kemst gamla konan að því,
hvað um er að vera: dýi’bítur-
inn hoppar kringum lambið,
það á að véla þau ungu hjúin
burt úr Hamravíkurhreiðrinu,
út í þann stóra sá, veröldina.
Þá er það, að heimilisdraugur-
inn, Hamravíkurkollur, veitir
hina nauðþurftugu þénustu.
Guðshetjan Ólafur gugnai’ fyr-
ir ímyndaðri magt myrkranna,
— daginn eftir lötrar hann úr
garði á sínu ættar óðali. Tærir
dropar hi’ökkva þá af augum
Kristrúnar gömlu. Mannkindin
veit ekki alltaf hvers biðja ber.
En hún og sá hái himnakóng-
ur eru þó klár og kvitt. Falur
Betúelsson er eftir með sína
kvinnu í sínum faðmi, þá fyr-
irheitnu rnóður þeirx’ar nýju
kynslóðar. Út frá dx-aumnum
um do, do og ná, ná blessaðra
barnunganna hallast hún upp
að súðinni í hinzta sinn.
Þessi er bláþráður sögunnar,
að mestu spunninn úr fyrir-
sögnum kaflanna, eh nógur til
að sýna helztu atriði efnisins
og nýstárleika málfarsins.
„Brýrnai' voru eins og
hengja, sem er að því komin
að hlaupa, augun eins og gljá-
andi svell og munnurinn eins
og samansígin sprunga í guln-
aðri gróf undir klettaskúta“.
— Slík er Kristrún gamla á að
sjá, þegar verst horfir. En
hún er ekki öll þar sem hún
er séð. Ósvikinn frumþróttur
lífsins sindrar sífellt um allan
persónuleik hennar. Hún er
slungin órofa tengslum við
hvorttveggja 1 senn: blinda
tröllakyngi vestfirskrar nátt-
úru og vökula forsjón and-
legra dulmagna. Styrkur henn-
ar er slíkur, að hún býður
byrginn þeim guðs og manna
lögum, sem ekki hljóma sam-
an við ófalskan. grunntóninn í
eðlisfari hennar. Manni verður
einhvernveginn svo notalegt í
návist þessarar brimsorfnu út-
skagasálar, að trúin á óþrot-
legan viðnámsþrótt mannleg-
leikans hlýtur að aukast til
muna.
Hagalín hefir enn vaxið
drjúgum við þessa bók. Ein-
mitt vegna þess hve glöggt
hann skynjar sín eigin tak-
mörk, er hann nú orðinn stór-
merkur höfundur, látlaus,
sannur, skyggn — og þaul-
æfður í markvísum, eðlilegum
listbrögðum. Hann segir þessa
sögu með tungutaki Horn-
strandakerlingar, forneskju-
lega og bráðlifandi í senn, af-
burða skemmtilegu og svo hnit-
miðuðu, að óvíða skeikar. Bak
við það, sem í fljótu bragði
kynni að virðast ómerkilegt
mas, glittir hvarvetna í hið
gullna mannvit, — með trúu
lítillæti listamannsins opnar
hann hinar stórkostlegustu
fjarvíddir.
Það er ekki hávær umróða-
þrá eða byltingahiti, sem ber
bók þessa uppi. En í öllum
einfaldleika sínuni er hún þó
hrópandi hrós um þessi „ljóm-
andi mannablóm“, sem berjast
æfilangt við útlegðardóm til-
Framh. á 3. síðu.
i