Nýja dagblaðið - 23.01.1934, Síða 2

2
N Ý J A
DAGBLAÐIÐ

PLÓEIA sixijöx*líki
er búið til í fullkomnuscu smjörlíkisgerð-
arvélum, af fyrsta flokks fagmönnum og
úr beztu fáaniegu hráefnum.
Þess vegna er FLÓRA bezta, drýgsta og
ljúffengasta smjörlíkið.
Hyggnar húsmæður nota eingöngu FLÓRA smjörlíki.
Allir sem þurfa að gera stærri kaup á smjörlíki,
ættu sjálfs sín vegna að leyta tilboða hjá
^ Kaupfélagi Eyfirðinga. ^
%%%%%%%%%%%%%%%%%%Wi
rtr 'ír ~Jr 'ir ■ir •ir *lr ‘ir -ir rlr "ir rir 'V *!r rir v rir -V -i/ -!r -ir
*S\ $4
ffj Systir mín Hildur Haraldsdóttir frá
■>$ Austur-Görðum andaðist á Landsspítalanum $4
^ í ffær
^ Kristjana Haraldsdóttir ^
H(. .............................. . .......... ............S8*
r^.. ttís a&T *
(í^ ^ ^ ^ ^ -'í'- 4- ^ 4* -■> ^
Merkur maður látinn
Varð landflótta vegna konnnnar sinnar.
Nýlega er dáinn einn af þeim
mönnum, sem miklu réðu í
Rússlandi fyrstu árin eftir
byltinguna. Það er Lunatjar-
ski. Hann var yfirstjómandi
menntamálanna í Rússlandi
1918—1929 og án efa lang at-
hafnasamasti og áhrifamesti
maðurinn, sem Rússar áttu á
því sviði, á þeim árum.
Hér er ekki rúm til að segja
frá hinum margháttuðu störf-
um Lunatjarski. Þegar hann
tók við stjóm menntamálanna
voru þau í hinu hörmulegasta
ástandi. Þjóðin hafði búið við
ill kjör í margar aldir og
stjórnendurnir áttu önnur á-
hugamál en að vinna að menn-
ingarstarfsemi. Undir forustu
Lunatjarski var hafið mikið og
erfitt starf. Hér varð að
byggja upp allt að nýju og
þurfti til þess bæði gott skipu-
lag og stjórnsemi. Þar átti
Lunatjarski heima. Hann var
sjaldan á mannfundum og
hafði sig ekki mikið í frammi
opinberlega. En frá skrifstofu
sinni stjórnaði hann marghátt-
aðri starfsemi um allt landið
| og árangurinn varð vonum
framar.
Þegar hann dó, var hann í |
| einskonar útlegð. Ástæðan til j
j þess að hann varð að leggja j
j niður starf sitt og fara af
j landi burt, er næsta æfintýra- 1
j 1 eg.
Honum var ekki gefin nein
embættisvangá né ódugnaður
að sök. Það var konan hans,
sem átti sökina. Hún var af
I
aðalsættum, hafði verið leik-
kona og var ein fallegasta
kona landsins. í erfðir hafði
hún fengið áhuga fyrir veizl-
um og öðrum skemmtunum yf-
irstéttarinnar. Á tímum keis-
arastjórnarinnar átti það vel
við. Eftir byltinguna gegndi
öðx-u máli. Slíkt átti ekki vel
heima í landi öreiganna.
Þar við bættist að óvinátta
reis á milli hennar og konu
Stalins, sem síðar breyttist í
fullan fjandskap. Og þar kom,
að Stalin gaf Lunatjargki tvo
kosti: Að skilja við konu sína
eða leggja niður embættið og
fara. af landi burt.
Þó Lunatjarski vildi ógjarn-
an láta af embætti sínu, sem
hafði fallið honum vel og gef-
ið honum aðstöðu til að vinna
stórvirki, þá tók hann seinni
kostinn. Ástin til konunnar
varð yfirsterkari.
Eftir burtför sína gegndi
hann ýmsum sendistöi’fum
fyrir Rússa erlendis. Nú stóð
til að hann yrði sendiherra
þeirra í Madrid. En dauðinn
gerði enda á þeirri fyrirætlun.
Ráðið í fornar rúnir
1 British Museum hafa um
alllangt skeið verið gerðar til-
raunir með að ljósmynda göm-
ul handrit með ultrarauðum
.geislum, og hefir orðið merki-
legur árangur af. Hefir á þann
hátt tekizt að fá þvílíkar
myndir af gömlum og máðum
handritum, að þau hefir mátt
lesa, svo sem þau væx-u ný.
Þannig hefir nýlega tekizt
að lesa egyfzk handrit, sem
talin eru um 4000 ára gömul,
og áður voru talin svo máð,
að þau væru með öllu ólæsi-
leg. Reyndust það frásagnir
um lífið í dauðraríkinu og
þykja allmerkilegar.
Þessi uppgötvun á vafalaust
eftir að verða fomfræðingum
okkar Islendinga að gagni, ef
tækist að mynda þau ísl. hand-
rit, sem eru lítt læsileg eða
ólæsileg með öllu.
Bókmenntir — íþróttir — listir
Myndir
Eisars Jónssonar
Reykvíkingar ættu að koma
oftar í myndasafn Einars Jóns-
sonar. Ekki til að dást að
formum. Ekki til að miklast af,
að þjóðin á þar ágætan lista-
mann. Heldur til þess að
fara pílagi’ímsför þangað, sem
þeir geta kropið í lotningu á
heilögum stað.
Því að Einar Jónsson er svo
ríkur af því, sem nútímamað-
urinn þarfnast mest og er þó
svo fátækur af: frumleika og
trú.
Þegar ég nefni fi’umleika og
trú, verð ég víst að afsaka
mig. Með frumleika á ég ekki
við eitthvert pírumpár, sem er
dregið upp í ósjálfræði, og ég
hefi ekki áður séð. Einar Jóns-
son fálmar aldrei í ósjálfræði.
Hann er ekki að leitast við, að
búa til eitthvað, „sem aldrei
hefir verið til“. Hver mynd
’ hans er mótuð af lífi hans
öllu, á dýpstu rót að rekja
heinx til Galtafells, þar sem
hann gekk sín fyrstu spor við
föður- og móðurkné og horfði
undrunaraugum barnsins upp
til fellsins og niður á sléttuna,
inn i myrkrið og upp til sólar-
innar. Frumleiki Einars er
fólginn í því, að hann hefir
aldi’ei hætt því að vera barn,
þó að hann hafi orðið fullorðn-
ari maður en nokkur annar nú-
lifandi Islendingur. Og þegar
ég tala um trú, á ég ekki við
klingjandi bjöllu kirkjunnar,
ekki við sálnxasöng og ekki
við kenningar, sem lífinu hefir
verið stolið úr. Ég á aðeins við
þessa tilfinningu og lotningu
fyrir máttai’völdum lífsins,
þetta sem hækkar manninn um
leið og hann krýpur á kné.
Ég hefi aldrei séð myndir,
sem mér hafa fundist eins rík-
ar af lofgerð og trú og sumar
myndir Einars. Um það eru
mér reyndar tvö málvei’k hans
minnisstæðust (þau eru ekki til
sýnis á safninu). Annað þeirra
er Lofgjörðin fyrsta, þax' sem
sólargeislarnir brotna í berg-
stuðlunum þann veg, að fi’am
kemur myndin af því lífi, er
fómar og þjáist í fögnuði,
lotningu og kvöl. Hitt er Jól
1917. Þá lágu þrumuskýin
þyngst yfir þessai-i jörð okkar
í minni núlifandi manna. Þá
var hildarleikurinn mikli tryllt-
astur, óviðráðanlegur og ó-
visst um úrslit. Þá varð hún til
þessi mynd Einars af guðs-
móður, er leitar sér skjóls með
barnið milli bergki-istallanna,
sem rísa og benda til himins
eins og tvær greyptar hendur.
Um leið og hér er færð í bún-
ing myndarinnar hin frægu orð
postulans: „öll skepnan styn-
ur“ og orð skáldsins:
„Æfinlega með lyktum lófum
lof ræðandi á kné sín bæði
skepnan öll er skyld að falla
skapari minn fyrir ásjón
þinni“
er til okkar talað um þaÖ, að
allt sé af einu fætt og jafnvel
dauð náttúran syngi skapara
sínuxn lofgjörð — þrátt fyrir
allt.
Einar Jónsson er alltaf að
skapa nýjar og nýjar myndix-.
Ég get hér aðeins tveggja nýj-
ustu mynda hans. Önnur er af
hinum mikla höfuðsmið, senx
er að rnóta á steðja sínum í-
mynd þess, senx hann elskar.
En síndi’in sem hrökkva þaðan
eru allt þetta iðandi jarðarlíf.
Hin er af manninum, sem brýt-
ur bergið og finnur þar stein-
gerða beinagrind drekans mörg
þúsund ára 'gamla, en í klón-
unx drekans dylst ennþá lifandi
líf í gerfi yndislegi-ar konu.
— — Ég ætla að ljúka þessu
máli með því, sem ég man og
því sem mig hefir dreymt úr
fyrstu viðræðunni sem ég átti
við Einar Jónsson. Það var
fyi’ir meir en 6 árum, en þó
trúi ég því, að ég fai’i rett
með aðalatriði þess, sem Einar
sagði um list sína:
„Ég vil vera heimsbox-gari
með því að vei’a sjálfunx mér
trúr, eðli mínu og upphafi,
bei’nskuheimili mínu og þjóð-
inni. Listaverk mín, sem mig
langar til að hafi alþjóðlegt
gildi, eiga að bera blæ af land-
inu mínu, litum þess og línum
og þeim æfintýraljóma, senx
sveipar það, og sá einn skilur,
sem þar er fæddur, og þar hef-
ir dreymt sína fyi’stu drauma.
Listaverk okkar eiga að vera
eins og sál okkar, sem er geisli
alheimssálai’innar um leið og
við erurn Islendingar. Það eru
andstæðurnar í íslenzkri nátt-
úru, sem mest áhrif hafa á mig
haft, gert mig það sem ég er.
Ekkert hefir gert mig eins
gagntekinn af hrifningu og
stuðlabergið í fjöllunum okkai’
og ungar ilmandi birkihríslur.
Hraunin hafa hinsvegar alltaf
fyllt mig skelfingu. Þau minna
mig á dauðann og dómsdag. En
stuðlabergið minnir mig á
fyrstu vonina um ljós og líf á
langri óttu. ‘ Bergkristalarnir,
stuðlai’nir, di’aga hug minn að
fyrstu byrjun lífsins, mér
detta alltaf í hug fyrstu þrep-
in á stiganum hans Jakobs,
sem átti að ná til himins. Og
ung, ilmandi birkihríslan minn-
ir mig á lífið sjálft, mér finnst
hún anda frá sér yndi þess
og fögnuði. — Ég lifi mjög í
eigin heimi. Ég get ekki að því
gert, að ég hefi andúð á flestu,
sem fylgir þessari svokölluðu
nútímamenningu. Allar stefnur
eða skóiar eru drepandi fyi’ir
sann a list. Listin er oftast
gerð að ópersónulegri, heimil-
islausri og föðui’landslausi’i
beiningakonu. En hún á að
eiga sér persónuleika, heimili
og föðurland, af því að hún á
að vera rík og’ gjöful“. A.
I
þið viljið að tekiö sé vel
eftir auglýsingum ykk-
ar, þá skuluð þið helzt
auglýsa í
Nýja dagblaðinu