Nýja dagblaðið - 24.03.1934, Blaðsíða 3

» f J A
SAOBLASIð
3
NfJA DAGBLAÐIÐ j
Útgefandi: „Blaðaútgáfan h.f.“
Ritstjóri:
Dr. pliil. Jiorkell Jóhannesson.
Ritstjómarskrifstofur:
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Austurstræti 12. Sími 2323.
Framkv.stjóri:
Vigfús Guðmundsson.
Áskriftargj. kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
Atvinnuleysið
Síðan kreppan hófst hefir
atvinnuleysið verið stærsta
vandamál þjóðanna. 1 sumum
löndum, t. d. Þýzkalandi, hefir
>að haft hinar örlagaríkustu
afleiðingar.
Þess gerist varla þörf, að
benda á böl atvinnuleysisins,
til þess er það of ljóst. Það
skapar hið hróplegasta misrétti
í lífskj örum. Það grefur
grunninn undan framtíð hvers
þjóðfélags, því æska, sem elzt
upp við bág og heilsuspillandi
kjör, hefir engin skilyrði til
að vera tápmikil og hamingju-
söm þjóð. Það hefir líka
fólgna í sér hættu fyrir
stj órnskipulagið. Örvæntingin,
sem það skapar, hneigir hugi
manna til fylgis við öfga- og
ofbeldisstefnur, því krafan um
réttarbætur og skilyrði, til að
framfleyta lífinu, verður að
brjótast fram á einhvern hátt.
Þegar athugað er það á-
stand, sem nú er ríkjandi í at-
vinnumálum þjóðanna, þá er
fljótfundin skýringin á hinu
vaxandi fylgi einræðisstefn-
anna. Það er atvinnuleysið, hin
erfiðu kjör alls þorra almenn-
ings, sem gefið hefir þeim byr
í báða vængi.
Hér á landi hefir atvinnu-
leysið gert töluvert vart við
sig og valdið miklum áhyggj-
um, nú hin seinustu ár.
Fyrir nokkrum tíma síðan
fór fram atvinnuleysingja-
skráning hér í bænum. Það er
margreynt, að við slíkar taln-
ingar gefa ekki nærri því allir
sig fram. Þó voru skráðir að
því sinni 544 menn. Alls höfðu
þeir að sjá fyrir nálega 1350
manns. Rúmlega 350 hinna
skráðu atvinnuleysingja höfðu
verið atvinnulausir lengur en í
tvo mánuði.
Þessar tölur lýsa svo slæmu
ástandi, að þær hljóta að vera
hverjum hugsandi manni mikið
áhyggjuefni.
Þær hljóta þó að vera enn
meira áhyggjuefni vegna þess,
að slíkt á ekki að þurfa að
koma fyrir hér á landi.
Möguleikarnir til aukinnar
atvinnu eru óþrjótandi á Is-
landi, bæði fyrir okkur og
næstu kynslóðir. óbrotið land
bíður eftir starfsfúsum hönd-
um í hverri sveit. Fossarnir
bíða eftir að knýja iðjuver,
sem fætt geta heilar borgir.
Hafið við strendumar er fullt
af auðæfum. Nei, það vantar
ekki skilyrði til atvinnu á ís-
landi.
Það eina sem þarf að gera,
Afurðasalan
Framh. af 1. síðu.
getið, að þó markaðurinn í
Noregi sé nú orðinn tahnn lít-
ilsvirði, þá er hann til mikils
hagræðis fyrir þau héröð, sem
ekki hafa aðstöðu til að koma
kjöti sínu í verð á annan hátt,
og ennfremur, og ekki hvað
sízt, fyrir það, að til Noregs
er hægt að selja talsvert af
kjöti, sem telja má lítt seljan-
legt annarsstaðar.
Það hefir dálítið borið á því,
að einstakir menn hafa byi-jað
að flytja út frosið kjöt. Er hér
aðeins um að i*æða smámuni
eina tvö síðustu haustin. í bæði
skiptin var langt frá því að
gætt væri þeirrar vandvirkni
um meðferð vörunnar, sem
telja má viðunandi, og er brýn
nauðsyn, að allir, sem hlut eiga
að máli, séu vel á verði um
það, að einstakir gróðabralls-
menn geti ekki spillt áliti kjöts-
ins á erlendum markaði. Verð-
ur hér að treysta á eftirlit
lækna og matsmanna, og enn-
fremur að kært sé út af öllum
misfellum, sem eru þannig
vaxnar, að þær varði við lög.
Einkaverzlun: Útflutnings-
verzlun með sjávarafurðir hef-
ir jafnan verið rekin sem
einkafyrirtæki. Innflytjendur í
markaðslöndunum hafa haft
hér umboðsmenn til að kaupa
sjávarafurðir og jafnframt
hafa verið hér nokkrir einstak-
Ijngar og einkafélög, sem hafa
keypt fisk og aðrar vörur og
flutt út fyrir eigin reikning. I
sæmilegu árferði getur svona
verzlunarmáti verið sæmilegur
fyrir framleiðendur, en hvað
lítið sem út af ber lendir allt
í voða. Formælendur einka-
rekstursins hafa oft komið
auga á þetta. Hafa þeir reynt
að ráða bót á misfellum með
samtökum fárra stórútflytj-
enda og stórframleiðenda. Sem
dæmi þess er Fiskhringurinn,
sem allir kannast við frá
kreppuárunum 1921—1923.
Hin blinda og tilgangslausa
er að hefja óslitið starf, starf,
sem tryggir það, að enginn
maður þurfi að vera atvinnu-
laus á íslandi. Þar sem ein-
staklingsframtakið hefir brost-
ið framkvæmdir, verður hið
opinbera að hafa forgöngu.
Það verður nú þegar fyrir
atbeina hins opinbera, að hefja
framkvæmdir, sem ráða bug á
atvinnuleysinu. Meðan það er
ógert, höfum við ekki tryggt
framtíð okkar sem batnandi
og gæfusöm þjóð. Þess vegna
hefir Framsóknarflokkurinn
gert það að einu stærsta bar-
áttumáli sínu, að gerðar séu
ráðstafanir til útrýmingar at-
vinnuleysisins á íslandi.
Baráttan gegn atvinnuleys-
inu er barátta fyrir réttlæti í
lífskjörum. Það er barátta
fyrir framtíð þjóðarinnar. Það
er barátta fyrir því, að menn
taki ekki þá trú, að leiðin til
að bæta kjör sín, sé að svifta
sig réttindum.
samkeppni á fiskmarkaðnum
undanfarin ár var því nær búin
að leggja í rústir fiskfram-
leiðslu landsmanna. Árin 1930
og 1931 var fiskverðið komið
niður úr öllu valdi og fór svo
að lokum, að í ársbyrjun 1931
þorði enginn að kaupa fisk og
var hann þá allur látinn í um-
boðssölu, til innlendra útflytj-
enda og innflytjenda í mark-
aðslöndunum. Árangurinn varð
auðvitað sá, að öllu harðvítugri
samkeppni hélt áfram með um-
boðssölufiskinn, en verið hafði
á meðan útflytjendur keyptu j
framleiðsluna, og verð það, sem
framleiðendur fengu, varð al-
veg hörmulega lágt.
Þegar hér var komið, voru :
formælendur einkarekstursins i
búnir að gefa upp alla von um j
að nokkurt lag kæmist á fisk- i
verzlunina með óbreyttu fyrir- j
komulagi, og þarmeð væri út- j
gerðin lögð í rústir. Bankarnir :
áttu hér stórkostlegra hags- ;
muna að gæta. Fyrir áhrif j
þeirra var undinn að því bráð- i
ur bugur, nokkru fyrir mitt ár I
1932, að koma á allsherjar i
samtökum um fiskútflutning- |
inn. Þrír stærstu einkaútflytj- j
endur landsins, ásamt tveimur j
bankastjórum, stofnuðu eins-
konar félag og buðu öllum fisk-
framleiðendum að taka fisk
þeirra í umboðssölu. Þá var
ekkert framundan annað en
sama eymdin, sem verið hafði
undanfarin ár, og gripu flestir
úrræði þetta fegins hendi.
Samin var bráðabirgðareglu-
gerð fyrir þessa útflutnings-
starfsemi og sölunefndinni gef-
ið nafnið Sölusamband ís-
lenzkra fiskframleiðenda. Hefir
nefndin starfað í tvö ár og i
komu strax í ljós kostir sam- j
takanna í stórum hærra fisk-
verði og miklu meira söluör-
yggi, en þekkst hafði um langt
skeið.
1 samvinnufélögum landsins
er margt smáútgerðarmanna. !
Sambandsfélögin hafa því um
all-langt skeið haft mikið af
fiski til útflutnings. Hefir
þetta, þegar mest hefir verið, :
numið 10—12% af allri fisk- ■
framleiðslu landsmanna.
|
Félögin hafa aldrei komið sér
fyrir sem sjálfstæðir útflytj-
endur fiskjar á sama hátt og
með landbúnaðarvörumar. Á-
stæðin er meðal annars sú, að
fiskmagnið, sem þau hafa ráð-
ið yfir, hefir verið svo-lítið,
miðað við alla framleiðsluna,
og ennfremur að fiskfram-
leiðsla félaganna hefir verið
aðeins fyrir vissa markaði
(Barcelona og Ítalíu). Ef félög-
in hefðu byrjað á sjálfstæðum
útflutningi, hefðu þau orðið að
kaupa talsvert af fiski til þess
að geta fullnægt alhliða mark-
aðsþörf og látið viðskiftamönn-
um sínum í té nægan fisk allt
árið, eins og aðrir útflytjend-
ur. Þetta hafa forráðamenn
félaganna og Sambandsins talið
of áhættumikið, með því verzi-
unarfyrirkomulagi, sem gilt
hefir í fiskverzluninni.
Sambandsfélögin urðu strax
þátttakendur í Sölusambandinu
og hafa verið það síðan. I vet-
ur skrifaði ég grein, þar sem
ég sting upp á breytingum á
fyrirkomulagi Sölusambands-
ins. Þessar eru helztu breyt-
ingamar:
1. Félagsmenn í S. í. F. geti
þeir einir orðið, sem hér segir:
a. Skrásett samvinnufélög og
samlög fiskframleiðenda.
b. Einstakir útgerðarmenn
og útgerðarfélög, ef hlutað-
eigandi framleiðir a. m. k. sem
svarar meðalafla eins togara,
ca. 3.000 skpd, af verkuðum
fiski á ári.
2. Sölusambandið haldi aðal-
fund einu sinni á ári. Á þeim
fundi mæti fulltrúar frá þátt-
takendum í Sölusambandinu,
eftir fyrirfram ákveðnum regl-
um.
3. Fulltrúafundur úrskurði
reikninga, kjósi stjórn og end-
urskoðendur og sé æðsta úr-
skurðarvald í málefnum Sölu-
sambandsins.
4. Stjórnin ráði framkvæmd-
arstjórn.
í reg'lur um framkvæmdir
Sölusambandsins séu teknar
upp þessar grundvallarreglur
fyrst og fremst:
1. Að framkvæmdarstjórn
annast söluna og að hver fram-
leiðandi beri ábyrgð á sínum
fiski.
2. Fiskurinn sé seldur fyrir
sameiginlegan reikning félags-
manna. Skylt sé að greiða sama
verð fyrir allan fisk jafnan að
gæðum, sem tilbúinn er til út-
flutnings á sama tíma.
3. Til að geta jafnað verðið
eftir á, ef verðbreytingar
verða á árinu, sé haldið eftir
hluta af verðinu.
4. Að haldið sé uppteknum
hætti Sölusambandsins, um að
hver félagsmaður sé skyldur
að aíhenda Sölusambandinu
allan fisk sinn til sölumeðferð-
ar.
Stjóm Sölusambandsins
gekk að því, þegar Sambands-
félögin lofuðu þátttöku sinni
yfirstandandi ár, að þau
fengju sérstakan fulltrúa, og
jafnframt samþykkti stjórnin
að bera fram við þátttakendur
Sölusambandsins frumvarp, eða
uppástungur um breytingu á
reglugerð þess. Lét stjórnin
þess jafnframt getið, að hún
vonaði, að fullt samkomulag
næðist síðar um þær breyting-
ar, sem fram yrðu bomar.
Ég hefi ekki mikla trú á, að
Fisksölusambandið verði lang-
líft, ef fyrirkomulagi þess
verður ekki breytt í lýðræðis-
átt og framhald á starfinu
tryggt. En verði það gert, get-
ur Sölusambandið tekið sér
fyrir hendur margháttaðri
starfsemi, en það hefir nú með
höndum. Sala á ísfiski fer
mjög misjafnlega úr hendi og
má telja alveg víst, að sterkt
sölusamband með skrifstofur
eða umboðsmenn í markaðs-
löndunum, gætu miklu áorkað
til umbóta og ör.vggis. Þá má
geta þess, að fundnar hafa
verið aðferðir til að frysta
fisk, án þess að hann skemm-
ist, eða breytist nokkuð að
ráði. Margra vikna gamall
freðfiskur frystur með þessum
aðferðum, heldur einkennum
nýs fiskjar að mestu. Þetta
er staðreynd. Hinsvegar hefir
ekki tekizt enn að afla þess-
um f iski markaðar að neinu
ráði. Einstaklingar ráða ekki
við dýrar tilraunir með fram-
leiðslu og sölu á svona fiski.
Þó ríkið styrki fyrstu útflutn-
ingstilraunirnar, þá liggur
beinast við að Sölusamband
fiskframleiðenda hafi útflutn-
inginn með höndum.
Ef hér á að geta orðið veru-
leg aukning á útgerð og fisk-
framleiðslu, verður að leggja á-
herzlu á, að koma nýjum og
frosnum fiski á erlendan mark-
að. Það getur líka farið svo,
að smátt og smátt verði horfið
frá neyzlú saltfiskjar. Er sú
reynslan t. d. með kjöt, að allt-
af er horfið frá því meir og
meir, að geyma það í salti.
Má heita að allt kjöt, sem nú
er selt á heimsmarkaðnum, sé
fryst eða kælt.
Það er gleðilegt fyrir sam-
vinnumenn landsins, að veita
því athygli, hve samvinnu-
stefnunni vex öðfluga fylgi við
sjávarsíðuna. Að vísu eru
samtökin víða lausleg og hlýða
ekki föstum reglum samvinnu-
félaga. En allt færist þó í þá
átt. Hefi ég t. d. engan heyrt
andmæla því, að gera Sölusam-
bandið að samvinnufélagi eða
heildsölu samvinnufélaga. Lýs-
isframleiðendur hafa stofnað
samlög og síldarframleiðendur
hafa setið á ráðstefnu í vetur
og haft ráðagerðir um stofnun
síldarsamlags.
Samtök þessi beinast ein-
göngu að útflutningsvörum. I
umsetningu sjávarafurðanna
gætir innanlandssölunnar (þ. e.
þeirra vara, sem notaðar eru í
landinu) svo lítið, að enn hefir
ekkert verið um það talað að
bæta fyrirkomulag þeirrar
verzlunar vegna framleiðend-
anna. Hinsvegar er líklegt, að
neytendurnir reyni bráðlega
að koma einhverri lagfæringu
á þessi mál, einkum hér í
Reykjavík, því bæjarverzlunin
með fisk er einhver sá mesti
skrælingjaháttur, sem þekkist
í bæjarlífinu. Verðið, sem neyt-
endur borga fyrir fiskinn, er
þrefalt til fimmfalt, miðað við
útflutningsverð, og öll meðferð
fiskjarins á fisksölustöðunum
svo sóðaleg, að ótrúlegt er, að
slíkt skuli liðið ár eftir ár óá-
talið af heilbrigðisstjórn bæj-
arins.
Sala landbún-
aðarvara inn-
anlands.
Þegar kaupfélögin hófu starf-
semi sína hér á landi um og
eftir 1880, var annað aðalvið-
fangsefni þeirra, að seljafram-
leiðsluvörur félagsmanna. —
Þessar framleiðsluvörur voru
því nær eingöngu landbúnaðar-
vörur, því það er ekki fyr en
á tveimur síðustu áratugum,
sem framleiðendur við sjávar-
Framh. á 4. síðu.