Nýja dagblaðið - 25.08.1934, Blaðsíða 3

aiaviaova
V f A N
S
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: „Blaöaútgáfan h.f.“
Ritstjóri:
Gísli Guðmundsson,
Tjarnargötu 39. Sími 4245.
Ri tst j órnarskrifstof umar
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. -og auglýsingaskrifstofa:
Austurstrœti 12. Simi 2323.
Áskriftargj. kr. 1,50 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
Lögbrota-
ráðherrann
Magnús Guðmundsson ritar
í Mbl. í gær fjögra dálka
langa grei'n, til þess, að al-
menningur geti ekki sag\ að
ltann hafi þagað við þeim rétt-
mætu ásökunum, sem fram
eru komnar út af lögbrotum
lians í varalögreglumálinu.
M. G. vill ekki játa sekt sína
með þögninni. En hann játar
hana með því, sem verra var
fyrir hann sjálfan: Að gera
opinbera tilraun til að þvo
hendur sínar og geta ekki.
Hvert einasta orð, sem
Nýja dagblaðið og Tíminn
hafa sagt um liið þrefalda lög-
brot M. G. stendur enn óhrak-
ið. Langloka M. G. er ekkert
nema „pex“, útúrsnúningar og
rökvillur, sem gera málstað
hans ennþá aumari en hann áð-
ur var.
Því hefir aldrei verið haldið
fram hér í blaðinu eða af nú-
verandi dómsmálaráðherra, að
fasta lögreglan í Reykjavík
þurfi ekki styrk. En Nýja
dagbl. vill styrkja lögregluna
á löglegan hátt, og þannig,
að liún komi að gagni við dag-
lega löggæzlu. M. G. vildi
styrkja hana ólöglega með
varalögreglu, sem ekkert gagn
er að, en er illa þokkuð af al-
menningi.
M. G. segir, að varalögreglu-
kostnaður ríkisins á þessu
ári sé ekki nema 11 þús. kr.
En hann gleymir þeim 40 þús-
undum af þessa árs greiðslum,
sem hann sjálfur fyrirskipaði
að færa á reikning ársins 1933.
Skýring M. G. á því, hvað
bæjarlögreglan þurfi að vera
fjölmenn áður en stofnað er
til varalögreglu, er nokkuð
skrítin. Það er eftir því sem
M. G. skilur lögin, þegar lög-
regluþjónarir eru tveir á þús-
und, fleiri en tveir á þúsund
eða færri en tveir á þúsund(!)
Eftir þessu má alltaf stofna
varalögreglu hvað fámenn, sem
fasta lögreglan er, ef ráðherra
aðeins hefir lagt samþykki sitt
á tölu hennar. Ákvæði laganna
væru þá vitanlega alveg þýð-
ingarlaus.
Þá kemst M. G. að þeirri
niðurstöðu, að úr því að bæj-
arstjórn Reykjavíkur hafi
samþykkt að brjóta lög með
því að skipa ólöglega lögreglu-
menn, þá hafi ríkinu borið
skylda til að greiða hluta af
kostnaðinum við lögbrotið! Er
þetta einstaklega frumleg hug-
mynd hjá Magnúsi, að menn
fái greiddan ríkisstyrk til lög-
brota.
Um áfsngisbannið
Brynleifur Tobíasson kennari, fyrv. stórtemplar og einu
af aöalforvígismönnum bindindishreyfingarinnar hefir,
samkvæmt beiðni, ritað eftirfarandi grein fyrir Nýja
dagblaðið og Tímann, þar sem hann rekur sögu áfengis
bannsins og lýsir afstöðu templara til þess nú.
25 ár.
Áfengisbann hefir nú verið í
lögum á íslandi aldarfjórðung.
Lögin voru staðfest 30. júlí
1909, og Friðrik konungur 8.
lét svo um mælt við Björn
Jónsson ráðherra, þá er hann
undirskrifaði þau, að hann ósk-
aði þess, að sér mætti nauðn-
ast að staðfesta slík lög handa
Dönum. Ilonum var það ljóst
að áfengisbölið þjakaði þjóð-
unum, og hann virtist hafa
álitið, að lögin mundu ná til-
gangi sínum. Bannrbaráttan á
íslandi hófst 1903. Atkvæða-
greiðslan 1908 sýndi, að 3/q
kjósenda, er komu að kjör-
borði, vildu þurrka landið ai'
áfengi. Alþingi 1909 samdi
bannlögin í samræmi við vilja
meirihluta. þjóðarinnar, en þau
gengu ekki að fullu í gildi fyrr
en 1. janúar 1915.
Þurkatíð.
Árin 1915, 1916 og 1917 var
ljómandi þurkur á íslandi.
Áfengisnautn var sarna sem
engin, og samt var áreiðanlega
meirihluti þeirra manna, sem
áttu að annast framkvæmd
laganna, mótfallinn þeim. Það
skal viðurkennt, að samgöngu-
hömlur þessi árin, vegna
heimsstyrjaldarinnar, greiddu
fyrir því, að lögin næðu til-
gangi sínum. Borgarstjórinn í
Reykjavík lýsti yfir 1917, að
enginn nyti fátækrastyrks í
bænum, vegna drykkj uskapar-
óreglu. Á „lokadaginn" í
Reykjavík sást ekki áfengi á
nokkrum mánni. Sveitirnar
voru gersamlega þurrar á Is-
landi. En nú fór andstæðing-
Eitt er eftirtektarvert í
þessari löngu ritsmíð M. G.
Þár er ekki tekin ein einasta
grein upp úr lögunum um
lögreglumenn, sem hér skipta
þó mestu máli, og ekki einu
sinni vitnað til þeirra orðrétt,
svo að hægt sé að átta sig á.
Af hverju forðast M. G. að
vitna orðrétt í lögin? Það er
af því, að lögin tala á móti
honum.
Og annað er líka einkenni-
legt. Vöm M. G. er dagsett í
Reykjavík 17. ágúst. En hún
birtist ekki í Mbl. fyr en viku
síðar eða 24. ágúst. Allir vita,
að Magnús hefir verið slysinn,
og að flokksmenn hans eru
famir að hafa sterka gát á, að
hann geri ekki skissur. En það
vissu menn þó ekki fyr, að
lögbrotaráðherrann væri kom-
inn • undir ritskoðun hjá ekki
merkilegri „pappír“ en Mbl. —
og það ritskoðun, sem tekur
meira en viku á fjórum dálk-
um.
um laganna ekki að verða um
sel. Þeir sáu, að „þrælalögin“,
sem þeir kölluðu, þurkuðu
landið. Ilrakspár þeirra höfðu
að engu orðið. — Veggurinn
var tryggur. Flóðstíflan dugði.
Læknarnir heiinta
áfengi.
En nú komu læknarnir til
Alþingis og heimtuðu ýmsar
tegundir áfengis fluttar til
Islands. Þeir töldu óhjákvæmi-
legt að fá þessar tegundir tekn-
ar á lyfjaskrá. Alþingið trúði
þeim og leyfið var veitt. En
það komu fleiri, sem heimtuðu
áfengi. Það var beðið um
áfengi á skipin handa farþeg-
unum, og konsúlar erlendra
ríkja fengu leyfi til innflutn-
ings. Þessar undanþágur voru
staðfestar í lögunum frá 14.
nóv. 1917, og* með þeim var úti
um fullkomið öryggi flóðstífl-
unnar. Læknarnir ávísuðu
áfengi, sumir í mjög stórum
stíl. Heilbrigðisverðir þjóðar-
innar gerðust liðsmenn Bacc-
husar. Svona slæm tíðindi gerð-
ust þá á íslandi. Það tók að
seytla nokkuð gegnum stífl-
una Þjóðin var ekki spurð
um undanþáguna. Alþingi
veitti hana, og sannaðist þá
sem oftar átakanlega hið fom-
kveðna, að kjósendurnir hafa
valdið aðeins einn dag með
nokkuru millibili, nfl: kosn-
ingadaginn, en fulltrúarnir
(þingmennirnir) alla hina dag-
ana.
Spánverjinn kemur í
leikinn.
Þrátt fyrir læknavínið gekk
allt bærilega fram yfir 1920.
Bindindishreyfingin efldist
jafnt og þétt á íslandi frá 1884
—1909. Upp frá því tók starf-
seminni að hnigna, og 1918
komst Reglan í einna mesta
niðui-lægingu, sem hún hefir
verið í hér á landi. En þó fór
næstu árin að hækka hagur
hennar. Við undanþáguna 1917
höfðu temþlarar rumskazt.
samt ekki fyrr en eftir tvö
missiri. Þeir sáu, að bannið
átti ekki öruggt skjól undir
veggjum Alþingishússins. —
Reglan tók að vaxa, og í hana
kom verulegur fjörkippur
næstu árin, þó einkum eftir
það, að Spánverj ar heimtuðu
innflutning svokallaðra léttra
vína til íslands 1922, ef toll-
kjörin ættu ekki að versna
fyrir ísl. fisk þar í landi. Vín-
innflutingurinn var leyfður
1923. Alþingi braut enn skarð
í stífluna. Þjóðin var heldur
ekki þá spurð ráða. Nú hófst
opinber vínsala á Islandi.
Drykkjuskapurinn magnaðist,
einnig á skipunum kringum
landið. — Árið 1925 voru sett
ný lög, enn kölluð bannlög.
Reglan óx jafnt og þétt til
1928.
Spyrnt við fótum.
Einmitt sama árið sem Regl-
an hefir orðið sterkust á Is-
landi, voi*u sett ný lög, áfeng-
islögin 1928, og var þá vikið
af braut undanlátsseminnar og
spyrnt við fótum, hert á refs-
ingum gegn yfirtroðslum lag-
anna, einkum gegn læknum,
lyfsölum, skipum, bifreiðastjór.
um 0. s. frv. Eftirlitið var
skerpt stórum og drykkju-
skapurinn hvarf að mestu á
skipunum. En það var eins og
Reglan þyldi ekki þessa stoð
löggjafarinnar og framkvæmd-
arvaldsins. Hún tók aftur að
dotta, og gekk svo til ársins,
sem! leið.
„Báglega tókst með Al-'
þing enn“.
Á Alþingi hafa komið fram
síðustu árin frumvörp um af-
nám banns sterkra drykkja og
afnáms á banni gegn bruggun
sterkra öltegunda. Ágætir
bannmenn á Alþingi, eins og*
Tryggvi Þórhallsson, Vilmund-
ur Jónsson og Pétur Ottesen,
beittust fyrir því að kveða
niður þessi frumvörp, og þeim
tókst það. Með þessum aðför-
um ýmissa alþingismanna
var eins og hert á þjóðinni að
láta sér finnast fátt um lögin
eða það, sem eftir var af þeim.
Heimabruggið magnaðist, og
mestur var drykkjuskapurinn í
Reykjavík og grennd. Þar var
sí og æ predikað gegn „bann-
inu“, og hafði háskólakennari
í læknisfræði forustuna. Bann-
inu, sem Alþingi var búið að
eyðileggja að mestu, var kennt
um, hvernig komið væri. Það
var alið á því að lækna méinið
með meira áfengi. Það var
kennt að reka ætti djöful út
með Belzebub. Danskur and-
banningur var fenginn til
Reykjavíkur, og andbanninga-
félag var sett á laggirnar. Og
nú, þegar bann þjóðarinnar frá
1909 hafði verið úr lagi fært,
hvað eftir annað, gerðist Al-
þingi til þess að skora á stjóm.
ina að láta fara fram atkvæða-
greiðslu um bannslitrin, eins
og nú voru, á haustdegi, þeg-
ar var allra veðra von.
Fyrsta vetrardag 1933 létu
kjósendur í ljós vilja sinn.
Tæpar 28 þúsundir kjósenda
greiddu atkvæði eða um helm-
ingur allra kjósenda í landinu.
Tæpar 16 þús. voru mótfallnar
löggjöfinni, eins og hún nú er,
en tæpar 12 þúsundir vildu
ekki sleppa henni, hafa vafa-
laust talið, að hreppa mundi
þjóðin ekki betra, þó að afnum-
ið yrði bannið. Það, sem ger-
ist, er þetta, að nokkru mínna
en þriðjungur allra kjósenda í
landinu vill afnemá bannið,
eins og* það er nú. Glæsilegan
er hægt að kalla sigur and-
I banninga, ef um sigur er hægt
að ræða í þessu sambandi,
þrátt fyrir alla ófræginguna
um bannið fyrr og síðar og
þrátt fyrir slælegt eftirlit með
lögunum alla tíð.
Það er ómótmælanlegt að
drykkjuskapur á íslandi er
minni nú en hann var fyrir
bannið, þó að gert sé ráð fyrir
talsverðri nautn ólögleyfðs
áfengis.
Þessu hefir bannið þó kom-
ið til vegar.
Hvað á nú að gera?
Sumir segja: Nú á Alþingi
að afnema bannlögin. Aðrir
telja enga nauðsyn reka til
þess að hreyfa við þeim, og
auðvitað hafa alþingismenn al-
gerlega óbundnar hendur í
þessu efni.
Við templarar erum ekki ein-
huga í málinu. Meirihluti ráð-
andi manna í Stórstúkunni tel-
ur rétt, eins og á stendur, að
nema bannið, þ. e. bann gegn
innflutningi sterkra drykkja,
úr lögum. Minnihlutinn vill
ekki beygja sig fyrir atkvæða-
greiðslunni.
En um það eru málsmetandi
félagar Reglunnar, að því er ég
bezt veit, sammála, að sterkar
hömlur eigi að vera gegn sölu
og veitingum áfengra drykkja
í landinu, en þó þannig, að
þjóðin ráði þeim að mestu
sjálf. — Það verður að krefj-
ast þess, ef bannið verður af-
numið, að kjósendur í landinu,
í hverju lögsagnarumdæmi
fyrir sig, verði látnir segja til
sín um það með atkvæða-
greiðslu, hvort áfengissala
skuli fara þar fram eða ekki
(héraðabann). I öðru lagi
verður að leggja áherzlu á það,
að veitingar áfengra drykkja á
skipum kringum landið verði
bannaðar. I þriðja lagi verður
að tryggja það, að áfengið
verði selt láu verði, þar sem
það kann að verða á boðstól-
um. I fjórða lagi verður að
gera gangskör að því, að bind-
indisfræðsla fari fram í skól-
unum og áð alveg sérstök
áherzla verði lögð á þá fræðslu
í kennaraskólanum. I fimmta
lagi verður að koma skipulagi
á útbreiðslu bindindis, og velja
sérstaklega hæfa. menn til þess
að annast hana.
Þessar kröfur byggjast á
þeim staðreyndum, að því erf-
iðara sem er að ná í áfengi,
því minna er drukkið; því dýr-
ara, sem áfengið er, því minna
er keypt af því; því betri skil,
sem menn kunna á hættunum,
því meira forðast þeir þær,
og loks er það nú orðið talin
siðferðileg og þjóðfélagsleg
skylda um allan svokallaðan
menntaðan heim, að löggjöfin
og framkvæmdavaldið yfirleitt
geri sitt til að firra mannkyn-
ið hættu þeirri, er af áfengis-
nautninni leiðir, svo mjög sem
auðið er. Allt þetta verður að
miða við þær skoðanir og
erfðavenjur, sem ríkjandi eru
í hverju þjóðfélagi, því að
þau lög ein ná tilgangi sínum,
sem eru í nokkumveginn sam-
ræmi við þau lög, sem! rituð eru
á hjörtu fólksins sjálfs, sem
við þau á að búa.
Br. T.