Nýja dagblaðið - 20.03.1935, Blaðsíða 3

I f ! A
BAQBLAlll
8
Nýbýli og
samvinnu*
byggðir
Eitt af merkustu írumvörpum, sem flutt hafa
verið á yfirstandandi þingi, er frumvarp um ný-
býli og samvinnubyggðir, er þeir flytja Bjanii Ás-
geirsson, Emil Jónsson og Páll Zophoníasson.
Fer hér á eftir yfirlit um stofnkostnað einnar
slíkrar byggðar með 10 býlum, eins og hann er á-
ætlaður í greinargerð:
I. Áætlun um stofnkostnað samvimiubyggðar
og rekstur hennar.
Byggð verða 10 býli í sama hverfi. Til ræktunar
eru ætlaðir 100 ha. Gert er ráð fyrir, að landið sé
mýrlendi, er þurfi að ræsa að fullu. Beitiland, 400—
500 ha. af grónu landi, verður að fylgja byggðinni.
Aðalbústofn byggðarinnar verða nautgripir, en auk
þess svín og hænsni, jarðrækt og búpeningsrækt
verðuir rekin sameiginlega fyrir hverfið, en hvert
býli hefir hænsni fyrir sig og dálítínn matjurta-
garð til sérræktunar. Ríkið leggur veg frá þjóðvegi
að byggðinni, og nauðsynlegustu ræktunarvegi um
hana. Það lætur grafa aðalþurrskurði um allt tún-
stæðið — 100 ha. —og þurrkar að fullu 30 ha. og
ræktar þá. Ræktun landsins stendur yfir í tvö ár,
og verður sáð höfrum hið fýrra en grasfræi hið
síðara. Samhliða framræslu og ræktun verður túnstæðið girt.
Ibúðar- og peningshús verða reist, er nægi fyrir hinn fyrirhugaða
búrekstur.
Að þessum framkvæmdum loknum verður byggðin afhent
samvinnubyggðafélagi samkvæmt þeim ákvæðum, er í frumvarp-
inu greinir.
1. Ræktunarkostnaður:
Framræsla:
Aðalþurrskurðir, opnir, um 100 ha. svæði, ca. 5000
m. á lengd, 1,75 m. djúpir, breidd að ofan 3 m.,
botnbreidd 0,4 m. Þverflötur 8 m.2 Rými
skurðanna 15000 m.3 á 0.70........... kr. 10500.00
30 ha. af landinu eru fullþurrkaðir með hnausræs-
um, ca. 15000 m. á lengd á 0.40 .... — 6000.00
Vinnsla á landinu:
80 ha. unnir að dráttarvélum fyrsta vinnsla á 120.00 — 3600.00
30 ha. unnir með dráttarvél, önnur vinnsla 100.00 — 3000.00
Sáðvörur og áburður:
Höfrum sáð 1. ár — 6000 kg. á 0.20 ........ — 1200.00
Áburður 1. ár — 90 sk. nitrophoska á 35.00 .... — 3150.00
Áburður 2. ár — 90 sk. nitrophoska á 35.00 .... — 3150.00
Grasfræ — 40 kg. pr. ha. — 1200 kg. á 2.25 .... -— 2700.00
Girðing um tún:
Girt með 65 cm. háu vírneti og 1 strengur af
gaddavír — 4000 m. á 0.75 .......... — 3000.00
Ræktunarvegur:
1000 m. á lengd — ca. 300 dagsverk...... . — 2500.00
Verkstjórn o. fl. ...................... . — 1200.00
Kr. 40000.00
2. Húsagerð.
Hýsing jarða er eitt erfiðasta verkefni landbúnaðarins. Húsa-
gerð verður afar dýr, þar sem við verðum að flytja inn megin-
hluta alls byggingarefnis. Landbúnaður vor krefst mikils húsa-
kosts, vegna þess hve búféð er rúmfrekt. Frá landnámstíð hefir
aðalverkefni hveirar kynslóðar verið það, að byggja léleg moldar-
hreysi yfir sig, og nú er svo ástatt, að mikill meiri hluti af bænda-
býlum vorum má teljast húsalaus með öllu. Þess verður að gæta,
að yfirbyggja ekki býlin með of dýrum húsum, eins og nokkrir
hafa brennt sig á nú síðustu árin.
Vandasamasta úrlausnarefni nýbýlamálanna er að reisa nægi-
iega vandaðar byggingar, sem þó verði ekki of dýrar.
Hér er birt kostnaðaráætlun um að byggja hús í 10 býla sam-
vinnubyggð. Áætlunina hefir gert Þórir Baldvinsson. Þá hefir
hann og sömuleiðis gert uppdrætti þá, sem fylgja yfir húsaskipun
væntanlegrar samvinnubyggðar.
Ibúðir hinna 10 býla eru reistar í einni lengju og gripahúsin
í annari. Á milli þeirra myndast matj urtagarðar, þar sem hver
fjölskylda hefir sinn eigin garð. Til hliðar við matjurtagarðinn
eru reist hænsnahús, 5 sambyggð hvoru megin. Er svo til ætlazt,
að hvert býli hafi hænsni fyrir sig. Þetta er að vísu aðeins frum-
drættir að skipulagi slíkrar byggðar, en mun þó sýna allglöggt í
aðalatriðum, hvernig verður að leysa þessi vandamál.
Ibúð hverrar. fjölskyldu er: Tvö herbergi og
borðstofueldhús. 1 kjallara, sem er undir hálfu húsi, er sameigin-
legt þvottahús fyrir hverjar tvær fjölskyldur.
Peningshús eru: Tvö fjós fyrir alls 100 nautgripi,
ásamt hlöðum fyrir þurrhey og vothey og steyptum haugstæðum
fyrir mykju og þvagþróm undir nokkurn hluta haugstæða. Hest-
hús er fyrir 9 hesta og svínahús fyrir nálægt 50 svín.
Sameiginlegt verkstæði fyrir tré- og járnsmíði er einnig í
byggingunni. Að lokum er ætlazt til þess, að eitt hænsnahús sé
fyrir hverja fjölskyldu, sem rúmi allt að 50 hænsn.
Til er ætlazt, að öll hús séu byggð úr steinsteypu og að út-
veggir allir séu tvöfaldir og lagður þurr strengur í tróðholið.
K o s t n a ð a r v er ð húsa:
Ibúsir 10 fjölskyldna — 1420 m.3 á 30.00 .... kr. 42600.00
Gripahús með hlöðu og haugstæðum fyrir 100 gripi,
kr. 500.00 pr. grip ..................... — 50000.00
Svínahús, smíðaverkstæði, verkfærageymsla og
girðingar um matjurtagarð ............... — 8000.00
10 hænsnahús — hvert á 600.00 ............... — 6000.00
Samtals kr. 106600.00
3. Búpeningur (stofnkostnaður):
70 kýr á 270.00 ....................
5 svín (4 gyltur og 1 göltur) 200.00
8 vinnuhestar á 200.00 .............
18900.00
1000.00
16000.00
kr.
Samtals kr.
4. Búslóð:
1 dráttarvél með tilheyrandi jarðvinnslutækjum —
plóg, diskaherfi, rótherfi og flaghverfi 25%
1 plógur — fyrir hesta .........................
3 hverfi — fyrir hesta — meðalverð 150.00 ......
2 þvagdreifarar — ámur til þess að setja á vagna
150..........................................
áburðardreifari — fyrir tilbúinn áburð ........
sláttuvélar — 400.00 ..........................
snúningsvélar 475.00 ..........................
rakstrarvélar 250.00 ..........................
3 vagnar — til þess að flytja hey og áburð — 400.00
2 kerrur 200.00 .................................
Garðyrkjuáhöld — raðhreinsari, sáðvél o. fl......
Smærrj áhöld og verkfæri ýmiskonar ..............
1 vöruflutningabíll .............................
21500.00
4500.00
100.00
450.00
300.00
350.00
800.00
950.00
1000.00
1200.00
400.00
600.00
500.00
4000.00
Samtals kr. 15150.00
Til kaupa á innanhússmunum er ekkert ætlað. Verður hver
fjölskylda að sjá fyrir áhöldum til matgerðar og nauðsynlegustu
húsgögnum án stuðnings. Hinsvegar verður að taka með í stofn-
kostnaði samvinnubyggðarinnar öll tæki, er þarf við rekstur bús-
ins að því er tekur til jarðræktar og búfjárræktar, því að nýbýl-
mgum er ókleift að afla sér þeirra á annan hátt.
Framh. á 4. síðu.
Þegar áhug-
inn vaknaði
Fjölda mörg málefni þessa
bæjar þau er að almenningi
snúa, hafa verið í ákaflega
augljósum ólestri undanfarin ár
og eru enn þann dag í dag.
Mörg þessi mál eru þannig
vaxin, að þau hljóta að vekja
konur borgarinnar ekki síður
en karla til umhugsunar og
áhuga um það, að þar á verði
ráðnar einhverjar umbætur.
Það eru til dæmis atriði, sem
grípa inn á útgjaldaliði hvers
heimilis, og snerta einkum störf
konunnar.
Tökum til dæmis gasið, sem
notað er til suðu. Allir vita hve
gífurlegt okurverð er á því frá
hendi bæjarins. Og allir vita
hitt líka, að drjúgur hluti þess
beina gróða, sem bærinn hefir
af sölu þessarar nauðsynjavöru,
er tekinn sem eyðslueyrir til út-
gjalda.
Með öðrum orðum, það er
skattur, sem tekinn er jafnt af
fátækum sem ríkum, ekki í
þágu fyrirtækisins, sem fram-
leiðir nauðsynjavöruna, heldur
í þágu hátekju- og stóreigna-
mannanna, sem losna þá frem-
ur við réttlát útsvör til síns
bæjarfélags.
Hafa íhaldskonurnar, sem
allt í einu þykjast hafa fengið
þennan líka logandi og dæmá-
lausa áhuga fyrir velfarnað-
armálum heimilanna í bænum,
nokkurntíma siimt þessu máli?
Nei! Þær hafa aldrei gert
það svo vitað sé. Þeim hefir
legið þetta hjartanlega í léttu
rúmi.
Og hvernig er með rafmagn-
Framh. á 4. BÍðu.