Nýja dagblaðið - 22.08.1935, Blaðsíða 3

NÝJA DAGBLAÐIÐ
8
Skuldirnar við útlfind,
utanríkisvarzlunin
og gjaldeyrismálin
Konan mín, Þóra Tryggvadóttir, verður jarð-
sett föstudaginn 23, þ. m. frá dómkirkjunni kl.
4 e. h. Jarðað verður í gamla kirkjugaröinum.
Jóhann Jóhanneeson.
NÝJA DAGBLABIÐ Útgefandi: „Blað&útgáíaa h-í." Ritstjómr: Gísli Guðmundacoa, Sigfú* Halldórs frá Höfmiu*. RitstjórnanskrifBtofumar Laugv. 10. Símar 4S73 og ZSÓS. Afgr. og au^lýain«iaakriMofa Austurstr. 12. Simi 232S. Áskriftargjald kr. ífiO á wém. I lausaaölu 10 aura eút Prentamidjaa Acta.

Þagar hana „gat
ekki orða baadist“
Það er býsna afkáralegt að
heyra, hvernig niðursetningui-
Kveldúlfs hrín í Morgunblað-
inu í gærmorgun.
Og nærri mun nú láta, að
„öll Reykjavík hlæi“, Jpegar
þessi kámugasíti sorpritari í-
iialdsins, að Magnúsi í Storm-
inum ekki undanteknum, lætur
letra stórum stöfum yfir
marga Morgunblaðsdálka: „Ég
fæ ekki orða bundizt"!!
Því hver er sá, sem frá kann
að segja, að téður sorpritari
hafi nokkurntíma getað orða
bundizt? Hefir hann ekki á Al-
\
þingi vaðið elginn um hin ó-
skyldustu mál, án þess að sjá-
anlegt væri að hann heíði þar
nokkurn skapaðan hlut til
brunnsi að bera, nema fram-
hleýpnina eina og sjúklega
löngun til að sparka úr klauf í
menn og málefni? Hefir hann
ekki sjálfur, vegna æstra
skapsmuna (að því er hann
sjálfur segir) gert sig sekan í
svo fáránlegum munnsöfnuði
9
um þá stétt, semj hann á líf
sitt að launa, að ekki hefir
annað tjáð en að biðja fyrir-
gefningar á fjölmennum mánn-
í'undi-? Var hann ekki sendur
burt úr bænum í fyrravor af
sínum eigin flokksmönnum, til
þesis að koma í veg fyrir, að
hann spillti fyrir sjálfum sér
í kosningunum, með því að
minna á þá seinheppilegusitu
liðsemd, sem Morgunblaðinu
hefir verið veitt?
Hefir hann ekki orðið upp-
vís að því í blaðagreinum nú
nýskeð, að bera fram svo blá-
köld og auðsæ ósannindi um
skjalfestar staðreyndir, að
jafnvel flokksmenn hans rekur
í rogastanz og segja að máð-
urinn hljóti að vera „aum-
ingi“?
Það er svo sem engin furða,
þó að þesisi maður „geti ekki
orða bundizt“!
Og það er heldur engin
furða, þó að þeim Kveldúlfs-
mönnum og öðrum Morgun-
blaðsbroddum', sé farið að
verða dálítið órótt út af þ-ví,
hvernig stjómarblöðin hafa
flett ofan af aðbúð þeirra að
hagsmunum Islands og Islend-
inga erlendis.
Sjálfir hafa þeir þar hafið
alvarlegan leik. Og þeir þurfa
ekkert að furða sig á því, þó
að bæði stjóm landsins og all-
ur almenningur hafi meiri gæt-
ur á athæfi þeirra í þessum
efnum hér eftir en hingað til.
III.
Eftir þeim umræðum að
dæma, sem orðið hafa um- ut-
anríkisverzlunina og gjaldeyr-
ismálin, er um þrjár leiðir að
velja:
1. Frjálsa utanríkis- og
gj aldey risv erzlun.
2. Lögbundnar fylkingar
(,,gruppur“) kaupsýslumanna
um utanríkisverzlunina og
gj aldey risskömmtun.
3. Ríkisverzlun.
Skal nú um þessar leiðir
rætt:
1. Flestir kaupsýslumenn hér
á landi boða fagnaðarerindi
„f r j álsra,r“ utanríkisverzlunar.
Ileill stjórnmálaflokkur, „Sjálf-
stæðis“-menn, telur sér skylt á
þag að trúa.
Þetta er leið liðins tíma.
Af þessari leið hafa nú allar
þjóðir gengið, þótt misjafnt sé,
hvað langt það er orðið. Þær
hafa viljugar eða nauðugar
fært utanríkisverzlun sína meir
og meir í það horf, að þær geti
náð valdi yfir henni sem þjóð-
ir, en „framtaki einstaklings-
ins“ eru settar skorður að
sama skapi. „Sjálfstæðis“_ og
kaupsýslumenn teíja þetta, að
vísu spillingu síðusitu og verstu
tíma og óheilbrigt ástand. En
þó að svo væri — erumj við svo
sjálfstæðir, Islendingar, að við
getum gengið einir á vegi rétt-
lætisins í sannri trú á frjálsa
verzlun ? Hvernig getum við
tryggt okltur markaði og mark-
aÓsskilyrði með samningum við
aðrar þjóðir, þar sem gagn-
kvæm skipti eru gerð að skil-
yrði, ef verzlun okkar er óbund
in og á margra höndum? Því
trúir enginn í fullri alvöru, að
utanríkisverzlun okkar geti ver
ið með öllu óbundin og ríkinu
óviðkomándi á þessum tímja.
Hitt er í reyndinni ágreinings-
málið, hversu mikið vald ríkið
eigi yfir henni að hafa. Og þá
kemur til ágreinings, í hverju
frelsið í utanríkisverzluninni er
fólgið, hverjir hafi réttinn til
þess frelsis, og hverjir beri á-
byrgðina á þeirri verzlun, og
hverjir eigi að gera það.
Það sem oftast heyrist kall-
að frjáls utanríkisverzlun er
í því fólgið, að einstökum
mönnum, sem fengið hafa fjár-
magn í hendur, er leyfð að-
staða til að reka slíka verzlun
skipulags- og ábyrgðarlaust.
Það er einmitt ábyrgðarleysi
þess, sem aðstöðuna og valdið
hefir, sem kallað er frelsi. Hinu
er gleymt, að það er á kostnað
réttar og frelsis alls fjöldans,
og þó ér verzlunin rekin í hans
krafti og fyrir þann auð, sem
honumi ber að réttu. Það
er grundvallarvilla hinnar
,,frjálsu“ utanríkisverzlunar,
að valdið og ábyrgðin er ekki
lagt í sömu hönd. Valdið er
lagt í hendur einstaklingnum,
ábyrgðin á þjóðina í heild.
Kaupsýslumanninum þykir það
eðlilegá gott að fá aðstöðuna
og valdið í hendur án þess áð
bera ábyrgina, og hann kall-
ar þetta „frelsi“. En hvað
finnst hinum mörgu, sem
óbyrgðina verða að bera, en
ekkert hafa valdið?
Fyrir okkur Islendinga er
þessi greining valdsinsi og
ábyrgðarinnar á utanríkisverzl.
uninni sérstaklega háskaleg, af
því að ríkið ber ábyrgð á öll-
um bankarekstri þjóðarinnar
og þar með á öllum fjármálum
hennar inn á við og út á við.
Ef ríkið hefði aðeins borið
ábyrgð á seðlabanka og einka,-
rekstur verið á öðrum bönk-
um, svo sem er með öðnim
þjóðum, hefðu tengslin milli
valdsins og ábyrgðarinnar á
utanríkisverzluninni verið meiri
en nú eru þau. Þá hefði fyrst
komið til ábyrgðar þeirrar
sömu stéttar manna og valdið
hafði á utanríkisverzluninni,
fjárafla og kaupsýslumann-
anna, þó að síðar hefði verið
hægt að færa ábyrgðina yfir á
bak allrar þjóðarinnar. Við Is
lendingar höfum „soeialiserað11
ábyrgðina á utanríkisverzlun
okkar og öllum fjármálum, en
ekki valdið. Því hljótum við að
spyrja m'eð skelfingu: Hvernig
eigum við í frjálsri verzlun að
fá hagstæðan verzlunar- og
greiðslujöfnuð, sem er lífsnauð
okkar þeirra mörgu, sem á-
byrgðina berum, en skiptir ef
til vill litlu fyrir þá fáu, er
fara með valdið? Og hvemig
fer svo með okkar erlendu
skuldir og okkar sjálfstæði?
Jú. Formælendur „frjálsrar“
verzlunar hafa svarið á hrað-
bergi: Það er lögmál hinnar
frjálsu utanríkisverzlunar, að
þegar mikið er keypt af inn-
fluttum vörum, minnkar kaup-
geta þjóðarinnar og þá kem-
ur hagstæður verzlunar- og
greiðslujöfnuður af sjálfu sér.
En einm'itt þessir sömu menn
hafa fyrst heimtað og hljóta
fyrst að heimta erlend lán, tek-
in á ábyrgð allrar þjóðarinnar,
þegar fyrsta tákn kaupgetu- og
gjaldgetu-leysis fólksins kemur
í ljós: yfirvofandi hrun bank-
anna. Og í hverju er hún fólgin
þessi minnkandi kaupgeta?
Hún er fólgin í bláfátækt alls
þorra þjóðarinnar. Það má vel
vera, að slíkt sé hæfilegt, þar
sem lítil er menning alls al-
mennings að fela það „fram-
taki einsitaklingsins", sem kom'-
izt hefir yfir nokkurt fé, að
fara með utanríkisverzlunina
og spana upp kaupgirni fjöld-
ans til fánýtra hluta og gjör-
nýta gjaldgetu hans, meðan
hún er nokkur til, og láta svo
um afkomu hans ráðast eins og
búpenings, sem settur er á guð
og gaddinn. En ætlar íslenzka
þjóðin sér svo lítinn hlut
menningar?
Já, við skulum trúa því, að
það sé rétt, að,rItfgmál hinnar
frjálsu utanríkisverzlunar sé
það, að innflutningurinn verði
að lokum sitöðvaður með því að
gjaldgetan þverr. En þá er
óhætt að trúa því líka, að hann
verður ekki stöðvaður fyrr, en
hún er þorrin. Þegar öll alþýða
manna er þrotin að gjaldgetu,
mun hún þá ekki og þrotin að
þreki, og hver á þá að borga
gildið og greiða skuldirnar?
Þær verða ekki greiddar af öðr-
um en fólki með fullum mann-
dómi og- mannréttindum.
Svo mun ýmsum þykja, að
hér séu lögmál „frjálsrar“
verzlunar færð út í öfgar og
æsar, og er það að vísu rétt.En
]?að er eðli þeirra lögmála
sjálfra, fái þau ein að ráða,
að ganga til öfganna. Og þau
hafa þegar ráðið svo miklu á
sviði utanríkisverzlunarinnar,
að út í öfgarnar er komið. Því
er sú leið ekki fær, að láta
þau gilda meir en verið hefir,
heldur verður að taka hinn
kostinn, að draga úr áhrifum
þeirra meir en ennþá er orðið.
2. Hér í blaðinu hefir áður
verið bent á þá leið, að skipta
utanríkisverzluninni niður milli
þriggja fylkinga, óstofnaðs
sambands allra kaupmanna, er
við utanríkisiverzlun fást,
Sambands ísl. samvinnufélaga
og ríkisverzlananna, og væri
gjaldeyrir þjóðarinnar skammt-
aður í þessa þrjá staði eftir
reglum', sem þó hefir ekki verið
gerð nákvæm' grein fyrir.
Þetta er að ýmsu leyti eðli-
legt framhald af núverandi
fyrirkomulagi. En tvísýnt er
hvort það er meir til bóta en
skaða, þegar á allt er litið.
Það verður því fyrst nefnt
til kosta, að það er auðveldara
fyrir gjaldeyrisnefndina og
skjótvirkara til úrskurða.
Gjaldeyrisnefndin þarf þá eigi
að taka ákvörðun um hverja j
gjaldeyrisbeiðni, vega þarfir
og rétt hvers einstaks leyfis-
beiðanda, heldur gefur hún al-
menn fyrirmæli um, til hvers
og hvernig leyfunum er varið.
Hún losnar við þenna mikia
vanda mannlegra skipta: að
neita einstökum mönnum umi
lítinn greiða. Hennar aðstaða
til utanríkisverzlunarinnar yrði
fljótt á litið ekki ólík aðstöðu
seðlabanka til fjármalanna.
Hún mundi ákveða hve mikinn
gjaldeyri hver fylking fær, en
hin einstöku gjaldeyrisleyfi
yrðu veitt af þeirra stjóm, er
hver fylking velur sér.
En í reyndinni mundi verða
sá eðlismunur á aðstöðu gjald-
eyrisnefndar eftir þessari skip-
un. og seðlabanka, að vald
nefndarinnar mundi vafalaust
verða meira í sýnd en reynd.
Vald hennar nú er í reyndinni
rnjög' í því fólgið, að til henn-
ar þarf að sækja hvert ein-
stakt g'jaldeyrisleyfi og um
leið fær hún að vita til hvers
gjaldeyrinum skal varið. Með
| því getur hún helzt tryggt það,
að það sé fyrst keypt inn sem
nauðsynlegt er.
Þetta verður ekki jafn vel
tryggt, ef sá ráðstöfunarrétt-
ur er að verulegu leyti fenginn
í hendur þeim, er meiri áhuga
hafa á að reka sem mesta ut-
anríkisverzlun, heldur en hinu,
hvernig verzlunarj öfnuðurinn
verður að lokum. Hinsvegar
mundi nefndinni örðugt um að
synja um aukin gjaldeyris-
leyfi, í hvert sinn er sú raun-
verulega þörf kallaði. Og fyrir
]'að vald, er hún léti af hendi,
mundi að engu létt af henni á-
byrgðinni.
Þar að auki fylgir þessu
skipulagi annar galli, er getur
orðið mjög háskalegur. Þjóðin
yrði með þessu dæmd til að
skiptast í tvær eða fleiri sveit-
ir eftir viðskiptunum, og af
því mundi leiða enn harðari
i'lokkadrátt um vald yfir við-
skiptum og fjármunum, en
þegar er orðin.
3. Frá sjónarmiði alls al-
mennings í landinu ætti það a,ð
vera sjálfsagt mál, að ríkið
tæki í sínar hendur alla utan-
ríkisverzlun landsmanna, bæði
sölu útfluttrar vöru og kaup
aðfluttrar vöru. Sú leið hefir
marga kosti fram1 yfir þær
leiðir, sem um hefir verið rætt.
Með því mundi valdið yfir
utanríkisverzluninni og fjár-
hagsleg ábyrgð á henni færast
á eina hönd.
Með því mundi ríkið fá
fullt vald yfir innflutningnum,
gæti miðað hann við þarfir
þjóðarinnar og getu.
Með því næði ríkið fullu
valdi yfir gjaldeyrinum, verð-
lagi hans og skiptingu.
Með því verður auðveldara
yfir því að ráða, hvað fram-
Ieitt er í landinu sjálfu, og
hvaða kjör framleiðslunni eru
búin.
Með því yrði auðveldara að
gera verzlunarsamninga við
önnur ríki með fullu valdi og
sæta þeim mörkuðum, sem
beztir eru. Og þegar því fylgir
líka, að með því er hægt að
bjóða fram meiri sölu og meiri
kaup á einni hendi, mundi af
því hljótast hagstæðara verð-
hlutfall útfluttrar og inn-
fluttrar vöru.
Með því mundi verða unnt
að fá hagstæðan greiðslujöfn-
ug við útlönd og greiða skuld-
imar út á við, í stað þess að
þær fara nú vaxandi með
hverju ári.
Með því og því einu mundi
vera unnt að tryggja *jálf-
stæði þjóðarinnar. Frh.