Nýja dagblaðið - 27.08.1935, Blaðsíða 3

Nýja dagblaðið - 27.08.1935, Blaðsíða 3
NÝJA DAGBLAÐIÐ 8 Mestu vandamálin NÝJA DAGBLAÍIB Útgefandi: „Blað&útfáfan h.f." Ritstjór&r: Gísli GuBmundaMMt, Sigfús Halldórs frá Höfniun. Ritstjórnarskrifstofurnar Laugv. 10. Símar 4S73 o* SÖBS. Afgr. og auglýsingaakrifsáofa Austurstr. 12. Sími 2323. Áskriftargjald kr. 2,00 á mán. If lausasðlu 10 aura eint. Fevðalög til útlanda Vísir hefir nú nýlega gert að umtalsefni ferðir núverandi ráðherra til útlanda. Telur blað- snepill þessi óþarft að láta ráð- herrana hafa. erlendan g'j ald- eyri til slíkra ferðalaga og hef- ir um það mikið orðagjálfur. Það liggur nú raunar í augum uppi, að ef nokkrir menn hafa á annað borð erindi til annara landa., þá eru það fyrst og fremst þeir, sem eiga að hafa á hendi æðstu stjórn á málefn- um þjóðarinnar. Hitt væri sönnu nær að finna að því, eins og utanríkismálin nú eru orðin urnfangsmikil, að ráðherramir verðu of litlum tíma til utan- ferða, þvi að eins og nú standa sákir, ríður áreiðanlega ekki. minna á því, að ríkisstjórnin fylgist með úrlausnarefnum er- lendis en landsmálunum hér heima fyrir. En úr því að tilefni gefst úr þessari átt, er ekki úr vegi að fara nokrum orðum um þá gjaldeyrisnotkun til utanferða, sem nú á sér stað, því að þar er áreiðanlega um að ræða talsvert af ferðalögum!, sem þjóðin hefir næsta lítið gagn af. Það er t. d. mjög vafasamt gagn eða sómi að því fyrir þjóðina að verja erlendum gjaldeyri til að senda után fjölmenna knattspymuflokka til þess að keppa við eríenda knattspyrnumenn, án þess að hafa, nokkur skilyrði til þess að geta haldið hlut sínum og frem. ur hljóta að rýra en auka það álit, sem útlendingar hafa haft á manndómi og atgerfi íslend- inga. Þá er hitt í mjesta máta ó- viðkunnanlegt, enda þar ekki lítið í lagt, að senda. utan marga tugi af kaupsýslumonn- um) til þess að útvega ný verzl- unarsambönd í miður nauðsyn- legum vörum, sem bezt væri fyrir þjóðina að vera alveg laus við á þessum vandræðatímum. En slíkir legátar hafa nú í vor og sumar verið á flökti suður um alla álfu og eytt stórfé. Farþegalistar millilandaskip" anna bera það með sér, að þama hefir gjaldeyrisnefndin ekki verið svo á verði, sem1 skyldi. Má að vísu segja, að henni sé það vorkunnannál, svo taumlausa frekju sem kaup- mannastéttin, eða sá hluti hennar, sem við innflutninginn fæst, hefir sýnt í þessum mál- um. En hér mun þó verða að taka í taumana fyr eða síðar. Undanfarið hafa m. a. smjör- líkisgerðirnar hér í bænum orð- ið að ganga að samningum við „Félag verksmiðjufólks, Iðju“. Segir í þessum „samningum": „Hámark vinnutínia í verk- smiðjum og vinnustöðvum skal vera 8 tímar, 48 tíma vinnu- vika, eða frá kl. 8 árd. til kl. 5 síðd., þar af skal einn tími vera til matar og dregst frá vinnutíma, en 30 mínútur skulu á tímabili þessu látnar til kaffidrykkju án frádráttar. I.ágmai'kskaup í almennri dag vinnu skal vera: karlmenn kr. 330,00 á mánuði, konur kr. 180,00 á mánuði. Eftir-, nætur- og helgidagavinnu skal forða^t af fremsta megni, en sé hún unnin, telst eftirvinna frá kl. 5 síðd. til kl. 8 síðd. og skal greidd með: Fyrir karlmenn kr. 2,00 fyrir kl.st. Fyrir konur kr. 1,00 fyrir kl.st. Næturvinna telst frá kl. 8 síðd. til kl. 8 árd. og skal greidd með: Fyrir karl- menn kr. 2,50 fyrir kl.stund. Fyrir konur kr. 1,50 fyrir kl.st. Helgidagavinna greiðist með sama kaupi og næturvinna. Starfsfólk það, er kann að hafa, hærrj laun en samningur þessi inniheldur, haldi þeim. Þeir, sem beinlínis vinna að tilbún- ingi smjörlíkis, strokka o. s. frv. skulu hafa lágmarkskaup kr. 350,00 kariménn og kr. 250,00 konur“. Auk þessa eru í samningun- um ýms hlunnindi, er verk- smiðjufólkið hefir, svo sem sumarleyfi o. fl. Uppsagnar- frestur sé 3 mánuðir o. s. frv. Þessir samningar eins og svo margir aðrir samningar milli verkþega og verkveitenda gefa tilefni til margháttaðra athug- ana. Þarna kemur fram sam- takamáttur þeirra er vinna, um að hækka kaup sitt. Það er sá þáttur af félagshyggjunni, er sérstaklega hefir farið sigri hrósandi meðal launþega hér á landi nú á síðari árum. Hann hefir óneitanlega sína björtu hlið. En hann hefir líka sína, skuggahlið. Eitt allra fyrsta skilyrðið til að á þessu landi geti lifað Og þegar málgögn þessara manna, sem eyða hinum tak- markaða gjaldeyri, gerast svo djörf að telja eftir gjaldeyri til opinberra starfsnianna — sem hafa áríðandi verk að vinna er- lendis fyrir þjóðarheildina — þá er fyllilega tími til kominn, að þeim herrum, sem að þessum málgögnum standa, sé sjálfum kennt að spara hinn erlenda gj aldeyri. Nýja dagblaðið mun hér eft- ir telja, það skyldu sína að fylgjast nákvæmlega með gjald- eyriseyðslu slíkra ferðalanga og láta gjaldeyrisnefndina, hafa það aðhald,sem hún hefir gott af. viðvíkjandi gjaldeyrisveiting. um, sem ætlaðar eru til að kosta ónytja flakk út um lönd. framsækin menningarþjóð er það, að hún framleiði sem allra flest af því, er hún sjálf þarf að nota. En eins og nú er, er svo dýrt að framleiða flest hér á landi, að það borgar sig ekki samanborið við að kaupa vöruna frá útlöndum á frjálsum markaði, sé miðað við kaup- verðið eitt. Og veldur hér miklu um hátt kaupgjald við fram- leiðsluna og ýmiskonar dýrtíð. Ekki er þó svo að skilja, að almenningur, sem vinnur lægra launuðu störfin sé ofhaldinn af launum sínum. Heldur er það, að vanrækt hefir verið áð verð- gildi krónunnar, sem verkamað urinn vinnur sér inn sé viðun- andi. Til að geta lifað sæmilegu lífi, þurfa menn að hafa óeðlilega hátt kaup að krónutölu. Nú kosta t. d. tvö herbergi og eldhús almennt hér í Reykjavík kr. 100—120 yfir mánuðinn. Hér kostar 1 lítri af mjólk um 40 aura. Hér kostar eitt kg. af nýjum fiski þetta kr. 0,30—1,20 og margt eftir þessu. Hér hafa ýmsir ,,stjórar“ þetta 6—10 hundruð króna á mánuði og- meira. Hér er rafmagn, gas, vatn o. fl. þ. h. í óeðlilega háu verði meðfram af því að þær nauðsynjar eru notaðar sem tekjustofn fyrir bæjarfélagið. Hér raka heild- salar og ýmiskonar fjársýslu menn saman tugum' og hundi’- uðum þúsunda króna á ári af fátækum almenningi. Allt þetta með meiru gerir svo mikla dýrtíð í bænum, sem verkar út um allt landið, því Reykjavík er nokkurskonar brennidepill þj óðfélagsins. Þessa hliðina er mést nauð- synin að laga fyrst, svo að al- menningur geti lifað hér, og annarstaðar þá um leið, sæmi- legu menningarlífi, án þess að þurfa að hafa svo hátt kaup að allri framleiðslu í landinu sé ofraun að bera það. Tvennskonar mönnum hefir borið einna mest á undanfarið í þjóðlífinu: Þeim, sem hafa haft ráð yfir fjármagninu og hafa rekið stór fyrirtæki með fjölda leiguþjóna og haft óhæfilega há laun sjálfir, og hins vegar þeim, sem hóað hafa ábyrgðar- lítið fjöldanum saman til að gera kröfur til annara, án þess að vinna að notadrjúgum um- bótum fyrir verkafólkið sjálft. Milli þessara aðila eru svo háð stöðug hjaðningavíg á sviði at- vinnumálanna. Og á þau er vanalega sætzt gegn lélegum bráðabirgðaúrlausnum. Sá vopn- aði friður stendur svo um tíma þar til nýtt verkfall eða verk- bann skellur á. Væri bættur skaðinn, þó að veildi beggja þessara aðila færi minnkandi úr þessu. Það er eins og verkamanna- samtökin hafi aðallega beinzt í þá átt að hækka kaupið að krónutölu og þá unt leið, ásamt ýmsum fjárplógsmönnum, að minnka atvinnumöguleikana, vegna þess að framleiðslan getur ekki borið kaupgjaldið. Útkom- an er svo: Meiri kaup á útlend um vörum. Hækkaðar skuldir við útlönd. Stuttur vinnutími. Fáir vinnudagar. Atvinnuleysi og bágindi. Mesta eyðslan vex ár frá ári, sem er sú, að fjöldi vel vinnandi fólks gengur iðju laust tímunum saman. Sjálfstæðum atvinnurekend • um fækkar ár frá ári. Sú litla atvinna, sem til fellst, fer smátt og smátt á hendur örfárra manna, er beztar hafa vélarnar og' mest ráð yfir fjármagni. Og svo hlaupa bæjarfélög og ríkið undir baggann með ein- hverskonar' „atvinnubótavinnu" til að halda lífinu í fólkinu. En við þá vinnu hangir það mjög oft áhugalítið rétt til mála- mynda og eftirtekjurnar verða eftir því. Flóttinn frá framleiðslunni og líapphlaupið um einhverskonar fastlaunaða atvinnu, — helzt í bæjunum — eykst ískyggilega ár frá ári. En fólkinu e)- vork- unn. Svo að segja öll fastlaun- uð störf eru vissari og betuí launuð en að fást við fram- leiðslu verðmæta fyrir eigin reikning. í sumar hefir öfug- streymið gengið svo langt, að fólkið hefir hálfsoltið í hundr- aðatali í bæjunum víðsvegar með ströndinni, en á bændabýl- unum skammt frá verða ágæt- is engjar óslegnar allt í kring um bæina, af því ekkert fólk er til að vinna að heyskapnum. Meira að segja hér í Mosfells- sveitinni, rétt hjá höfuðstaðn- um, sagði áreiðanlegur bóndi nýlega þeim, er þetta ritar, að mikið af engjumj yrði ónotað hjá sér vegna fólksleysis. Kvað hann meðalmánn slá á þeim þetta 10—12 hesta á dag! — Og svo eru bændumir að basla við að kaupa fóðurbæti — stunduni útlendan — til að reyna að halda við bústofnin- urn. Stúlkurnar þrengja sér inn í verksmiðjur eða önnur létta- störf, þar sem þær fá 180 kr. á mánuði við að pakka inn smjörlíki eða þ. h. fáeina kl.- tíma á dag eða sem svarar um 1 kr. á kl.tímann og piltamir aka bíl eða skrifa nótur eða lanna krökkunum eða annað og fá ca. hálfa aðra krónu um kl.tímann og það af fólkinu, sem ekki kemst að, fær ein- hvernveginn framfæri, án þess að leggja mikið að sér méð vinnu. Okkur, sem ekki höfum nema takmarkað bjartsýni finnst stefna að því að fjöld- inn af fólkinu heimti aðallega af öðrum, ábyrgðarleysið vaxi, landið leggist í auðn — fátækt, eymd og úrræðaleysi verði svo útkoman. En hvernig á að laga þetta? Með aukinni félagshyggju, þar sem vaxandi er áhugi og ábyrgð einstaklinganna til að vera ekki sem vilj alítil fokstrá, er leiti skjóls í hálmbyng horf- inna tækifæra. Alménningur á að hafa at- vinnutækin í sínum höndum og hafa full ráð yfir þeim. Þegar hann gerir ráðstafanir um líf- vænan framtíðarrekstur, þá á ekki að fara að eins og í smjör- líkissamningunum, sem nefndir voru ,hér að framan: „Starfs- fóllc það, er kann að hafa hærri láun en samningur þessi inni- heldur haldi þeim“, um leið og verið er að hækka lágmlark al- mennu launanna, svo að tvísýnt er að fyrirtækið geti borið það, og- atvinnan, sem' var áður, kannske verði engin. Fyrirtæk- ið leggist í rústir eða hangi uppi á dýru vélaafli. — Ég þekki marga bændur og útgerð- armenn, sem ekki vildu lofa vinnufólkinu að fá nokkur kindafóður í kaupi sínu eða hlutdeild í aflanum er kom á skipið, meðan vel gekk. Með þessari skammsýni sinni er ekki að efa að þeir hafa flæmt l'jölda af fólki frá framleiðsl- unni. Það eiga allir sem vinna að franileiðslunni, að eiga og ráða hlutdeild í henni. Það er hver „sjálfum sér næstur“. Og ábyrgðartilfinningin og áhug- inn vex við að vera sjálfur sem mest þátttakandi í hverskonar störfum. En auðvitað er sjálf- sagt, að ríkisvaldið og samtök fjöldans sporni á móti því að einstaklingshyggjan fái svo mikið ráðrúm, að hún skaði al- menning eða sé honum hættu- leg eins og t. d. með ofmiklum ráðum einstaklinga yfir fjár- magni o. fl. Til að fyrirbyggja kaupdeil- ur, atvinnuleysi, eymd og of mikla auðsöfnun einstaklinga og- auka áhuga manna fyrir að vera lifandi þátttakendur í gró- andi þjóðlífi, þá eiga þeir sem sjálfir vinna við landbúnaðinn, sjávarútveginn og iðnaðinn, að reka atvínnuna og njóta sjálfir uppskerunnar, hvort sem1 hún er mikil eða lítil. En vegna fá- tæktar almennings verður ríki, bæjarfélög og lánstofnanir að leggjast á eitt í byrjun: að hjálpa þeim, sem vinna til að geta rekið fyrirtækin sjálfir. Framtíðarúrlausnin verður: Samvinna hins vinnandi fólks nteð fullum yfirráðum yfir tækjum þeim er það þarf að nota við atvinnu sína. Umræður um þessi málefni, sem hér hefir verið lauslega drepið á ntóettu gjarnan hefj- ast og gerði þá ekki til þó að eitthvað af áhuganum fyrir persónulegu nuddi eða blökkumönnum í Afríku tæki sér örlitla hvíld á meðan. Vigfús Guðmundsson. Hreðavatn. Vegna mikillar aðsóknar lieflr oftaBt orðið að neita um gist- ingar að Hreðavatni, nema þær hafi verið pantaðar með löngum fyrirvara, þar til nú að fást 3-4 herbergi. — Laxveiði er ennþá í Norðurá og silungsveiði í vötn- unurn. — Þeir sem kynnu að vilja tryggja sér herbergi að Hreðavatni nú í vikunni, ættu sem allra fyrst að gera það hjá Ferðaskpifsíofu ísiands.

x

Nýja dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýja dagblaðið
https://timarit.is/publication/300

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.