Nýja dagblaðið - 23.10.1935, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
8
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: ,Blaðaútgáfan h.f.‘
Ritstjóri:
Sigfús Halldórs frá Höfnum.
Ritstjórnarskrifstofumar:
Laugv. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Austurstr. 12. Sími 2323.
í lausasölu 10 aura eint.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
Prentsmiðjan Acta.
Siövf Alþingís
Opinberar umræður á Al-
þingi um mál þau, er fyrir
liggja, hafa litlar orðið ennþá,
og daglegir deildafundir stutt-
ir. Varalið íhaldsins eyðilagði
að mestu fyrstu fimm þing-
dagana með klögumálum sín-
um og þjarki við Magnús
Torfason. Er það nú sem fyr,
að það eina, sem þessi vesali
flokkur getur látið af sér leiða,
er að lengja þingtímann um
nokkra daga, livert sinn og
eyða þannig fé þjóðarinnar að
óþörfu, því að tillögur þeirra
félaga tekur enginn maður al-
varlega.
Tíminn, síðan þjarkinu um
Magnús Torfason lauk, hefir
að mestu farið í undirbúnings-
störf nefnda og flokka. Fjár-
veitinganefndin vinnur nú, á-
samt fjármálaráðherra, að at-
hugun á tekjum og gjöldum
ríkisins. Mun nú að mestu lok-
ið athugun á hinni almennu
tekjuhlið fjárlaganna, og er nú
þessa dagana aðallega unnið að
tillögum um niðurfærslu á
launagreiðslum. Til þess þarf
að ganga gegnum starfsmanna-
hald embætta og ríkisstofnana,
cg er það mikið verk og vanda-
samt. En eins og áður hefir
verið fram tekið, telur Fram-
sóknarflokkurinn á engan hátt
verjandi að draga úr framlög-
um til verklegra framkvæmda
eða almenningsþarfa að öðru
leyti, nema áður séu þaulat-
hugaðir og notaðir þeir mögu-
leikar, sem kunna að vera til
spamaðar á öðrum sviðum.
Hefir áður verið yfir þessu
lýst af núverandi fjármála-
ráðherra.
Framsóknarflokkurinn mun
meðal annars beita sér fyrir
því, að sparað verði á land-
helgisgæzlunni með því að láta
vopnaða báta annast hana að
meira eða minna leyti og
leggja niður eitthvað af hinum
stóru varðskipum. Enda má,
eins og aðstaða er nú, fá nota-
drýgri gæzlu með þessu móti.
I gær var útbýtt í neðri
deild þrem nýjum frumvörp-
um, sem áður hefir verið skýrt
frá hér í blaðinu. En það eru:
Frv. til nýrra framfærslulaga,
frv. um alþýðutryggingar og
frv. um ríkisframfærslu sjúkra
manna og örkumla. Eru frv.
þessi flutt af Alþýðuflokks-
mönnunum í deildinni.
Frumvarpið til nýrra fram-
færslulaga er samið af alþing-
ismönnunum Páli Hermanns-
syni og Jónasi Guðmundssyni.
Stendur Framsóknarflokkurinn
Fisksala Islendinga
ii
Fiskhringurinn nýi
Fram sóknarfélag
Reykjavíkur
. Hrun fyrra Fiskhringsins
dró í sömu f jármálagröfina
alla helztu togaraeigendur og
kaupmenn, sem lögðu í hann
fé, að frátöldum Einari Þor-
gilssyni, sem slapp á þunnum
ís yfir vökina. I sömu gröf
féll leiðtogi hringsins,Copeland,
og banki hringsins, íslands-
banki.
Eftir þennan gífurlega fjár-
málaósigur Mbl.manna, var
aftur horfið að fornum átrún-
aði. Mbl. hafði nú fengið nóg
af samstarfi sinna manna í
fisksölumálunum og af samá-
byrgð gagnvart lánardrottnum.
Eftir fyrri kreppuna komu
nokkur, mjög fjörug sam-
keppnisár. Þeir togaraeigendur,
sem af innanstéttarafbrýði-
semi og nábúakrit, fremur en
hyggindum, höfðu haldið sér
frá fyrri Fiskhringnum, tóku
að þessu frumvarpi, og mun
leggja áherzlu á framgang
þess. Var ráðgert, að frv.
þetta yrði flutt af allsherjar-
nefnd, en Haraldi Guðmunds-
syni, sem samkvæmt stöðu
sinni, fékk frv. í hendur frá
þeim, er það sömdu, mun hafa
þótt skemmtilegra að láta
ílokksmenn sína flytja það
eina. Er það saklaust gaman
og mun í engu breyta afstöðu
Framsóknarflokksins.
Frumvarpið um Alþýðu-
tryggingar er samið af þeim
Brynjólfi Stefánssyni, Sigfúsi
Sigurhjartarsyni og Þórði Eyj-
ólfssyni, og virðist Alþýðu-
flokkurinn vilja ganga að því
að mestu óbreyttu. Frv. skipt-
ist í fjóra aðalkafla: Elli- og
örorkutryggingu, s j úkratrygg-
ingu, atvinnuleysistryggingu
og slysatryggingu (núgildandi
lög um slysatryggingu að
mestu óbreytt).
Framsóknarflokkurinn er
fylgjandi almennum trygging-
um — í stað fátækraframfær-
is — og hefir tekið það mál
upp á stefnuskrá sína fyrir all-
löngu. Og í samningi þeim, er
gerður var um stjórnarmynd-
unina, voru tryggingarmálin
tekin upp, að tilstuðlan beggja
stjórnarflokkanna. Hinsvegar
hefir ekki verið samið milli
flokkanna um fyrirkomulag
þessara trygginga í einstökum
atriðum. Og í frv. því, sem nú
hefir verið lagt fram, eru ýmis
atriði, sem Framsóknarflokkur-
inn mun ekki samþyklq'a, eins
og þau eru þar.
Þriðja frumvarpið, um fram-
færslu sjúkra manna, er til-
raun til umbóta á berklavarna-
löggjöfinni o. fl. Er það frv.
samið af landlækni.
Nokkur mistök eru það af
hálfu atvinnumálaráðherra, að
láta leggja öll þessi mál fyrir
sömu deildina. Hitt hefði
tryggt fljótari afgreiðslu, að
skipta þeim milli deildanna.
hefur ákveðið, að hafa kaffikvöld fyrir meölimi
sína næstkomandi mánudag kl. 8,80 í Iðnó
(salnum uppi).
Ræður verða fluttar, sungið, lesið upp og ef
til vill verður fleira til skemmtunar,
Þess er vænst að þingmenn Framsóknarflokks-
ins og stuðningsmenn hans utanbæjar er hór
verða staddir í borginni taki þátt í kvöld-
skemmtun félagsins. — Kostnaður verður kr.
1,25 á mann. — Fólagsmenn geta tekið með
sór gesti.
Btjjórnin.
Spaðsaltað dilkakjöt
í neilum og hálfum tunnum og kútum
Einnig i smásölu.
Kiötbúð Reykjavíknr
Vesturgötu 16. — Sími 4769.
nú að sér forustu fisksölumál-
anna og leið svo þar til 1981,
að ný kreppa var komin í al-
gleyming.
Á þessum árum bar mest á
þrem fisksölufirmum, sem
kepptu hvert við annað með
í'ullkominni hörku. Þessi þrjú
f yrirtæki voru: Kveldúlfur,
Alliance og Fisksölusamlagið
við Faxaflóa, sem var í raun
og veru í einu hálfgert „einka-
fyrirtæki“ Ólafs Proppé, en þó
að vissu leyti byrjun á nýj-
um tíma, vegna þess, að marg-
ir minni útgerðarmenn og fé-
lög sjómanna reyndu með
þessu móti að mynda félög,
sem ætti aðgang að Suður-
landamarkaðinum, án þess að
vera að öllu leyti ofurselt valdi,
sem fiskimennimir réðu ekki
við. Verður síðar í þessum
greinaþáttum gerð tilraun til
að meta hæfileika þeirra
manna, sem stóðu fyrir fram-
kvæmdum þessara fél. út við.
En það er skemmst af því
að segja, að þó að hin harðvít-
uga innbyrðissamkeppni milli
Ivveldúlfs, Alliance og Proppé
hefði elcki siglt fisksölunni í
strand á góðu árunum, þá var
sú. dýrð úti, þegar heimskrepp-
an byrjaði. Fiskurinn byrjaði
að hríðfalla í Suðurlöndum og
varð tímum saman lítt seljan-
legur. Islenzku fiskfirmun
gripu nú til sömu ráða eins og
Copeland í fyrri kreppunni.
Þau fengu fiskkaupmönnum á
Italíu, Spáni og Portugal ís-
lenzka fiskinn í umboðssölu.
Hinir suðrænu fiskikaupmenn
hafa á sér orð fyrir margt
annað fremur en nákvæmni í
reikningsskilum, er þeir hafa
vöru fjarlægra og fákunnandi
manna umboðslaust í höndum
sér. Varð úr þessari fisksölu
hin hryggilegasta slysafram-
kvæmd bæði 1930 og 1931. Is-
lenzki fiskurinn var boðinn út
á ótal stöðum, af ótal kaup-
endum, sem kepptu um það
eitt, að koma vörunni út fyrir
eitthvert verð og fá sín um-
boðslaun. Engin nýtileg endur-
minning er tengd við þetta
gegndarlausa flan fisksalanna
íslenzku, nema það, að hinn
hræódýri, íslenzki fiskur vann
sér í bili a. m. k. markað í
Portúgal, sem hefir haldizt
síðan.
Samkeppni og ástand fisk-
sölunnar olli miljóna töpum
fyrir landið 1930 og 1931. Mun
sjómönnum í Vestmannaeyjum
cg við Faxaflóa minnisstæð sú
útreið öll. Verðfallið á fiskin-
um gekk svo nærri báðum
bönkunum, að þeim var sýni-
iega ókleift að leggja fé í út-
gerð upp á sömu spýtur og á
undangengnum árum, þar sem
fjöldamargir af viðskiptamönn-
um þeirra voru gersamlega á
heljarþröminni og gátu engan-
veginn staðið í skilum við bank-
ana með það fé, sem þeim var
trúað fyrir.
Á góðu árunum vex Mbl.-
mönnum samkeppnishugur, en
um leið og kreppan skellur á,
dregur úr kjarki þeirra til inn-
byrðis styrjalda, og þeir fara
að hugsa um einskonar sam-
starf og samvinnu, eftir því
sem menningarástand þeirra
leyfir. Upp úr þessum þreng-
ingum og skoðanaskiptum
fæddist seinni Fiskhringurinn
vorið 1932. Kom þar tvennt
til greina: Hræðsla leiðtog-
anna 1 hinum þrem félögum
við að undirbjóða hver annan
i Suðurlöndum lengur en búið
var, og þung hönd lánardrottna
þeirra, bankastjóranna í
Landsbankanum og Útvegs-
bankanum.
Upp úr þessu ástandi var
Fiskhringurinn, hinn síðari,
myndaðuf. Engin skynsamleg
félagshyggja lá til grundvallar.
Samstarfið var mjög óljúft
þeim þrem mönnum, sem gerð-
ust forstjórar Fiskhringsins.
Þeir litu hver á annan sem
keppinaut, og hugsuðu að öðr-
um þræði mest um að búa sig
undir að skilja eins fljótt og
hægt væri og byrja samkeppn-
ina að nýju. Verða síðar leidd
mörg rök að þeirri staðreynd.
Ástæðan til þess að þessir
andstæðingar fengust til að
vinna saman, á yfirborðinu,
var fyrst og fremst aðhald
bankanna. Forráðamönnum
beggja bankanna var fullljóst,
að hin villta samkeppni Is-
lendinga innbyrðis á markaði í
Suðurlöndum, gat ekki endað
nema með því, að saga hins
fyrri Fiskhrings yrði að öllu
leyti endurtekin: Gjaldþrot
samkeppnisfyrirtækjanna og
beggja bankanna, sem skipta
við útvegsmenn.
Eins og málum var hér kom-
ið, gat ekki verið um neinn
skipulegan félagsskap að ræða.
Tízkusýning
Verzl. Gullfoss
verður endurtekin að Hótcl
Borg kl. 8,30 í kvöld. —
Þeir viðskiptavinir er ekki
gátu komið á fyrri sýningu
eru vinsamlega beðnir að
vitja aðgöngumiða hjá
Verz!. Gallfoss
— í Ausburstræti 10 —
K a n p i d
Neyðin og aðhald bankanna
kúgaði leiðtoga hinna þriggja
fisksölufyrirtækja inn í sama
liúsið til að vinna þar saman.
Kveldúlfur, Alliance og Proppé
rugluðu hér saman reitum
sínum — í bili. Hvert fyrir-
tæki lagði til sinn aðalfisksala:
Rikard Thors, Kristján Einars-
son og Ólaf Proppé. Þeir komu
sér saman um, að það kaup
sem minnst yrði að greiða
fyrir þeirra dýrmætu starfs-
krafta í heilt ár, væru 24 þús.
kr. á mann, eða 2000 kr. á
mánuði. Þúsundir af fiski-
mönnum þeim sem unnið
höfðu að þessari framleiðslu,
fá ekki 2000 kr. að launum
fyrir erfiði sitt í heilt ár.
í næsta kafla verður nánar
vikið að starfi þessara þriggja
dýrmætu manna og hvaða rök
liggja að því að vinna þeirra
hefir verið verðlögð á svo ó-
venjulegan hátt.
Frh. J. J.