Nýja dagblaðið - 25.04.1936, Qupperneq 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
8
NÝJA DAGBLAÐH)
Útgefandi: BlaÖaútgáfan h.í
Ritnefnd:
Guðbrandur Magnússon,
Gísli Guðmundsson,
Guðm. Kr. Guðmundsson.
Ritstjóri og ébyrgöarmaður:
pórarinn pórarinsson.
Ritstjórnarskrifstofur:
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Austurstr. 12. Sími 2323.
Áskriftargjald 2 kr. á mán.
-í lausasölu 10 aura eint. -
Prentsm. Acta.
Sími 3948.
Olnbogabðrn
Vorinu og vormönnum ís-
lenzku þjóðarinnar var fagnað
hér í bænum í fyrradag. Böm-
in gengu í skrúðgöngum við
hljóðfæraslátt, ræðuhöld, söng
og dans. Gleði og tilhlökkun
skein af litlum andlitum um
gervallan bæinn.
En ó bak við gleðiblæinn á
hópi barnanna, á bak við sól-
skinið og birtuna, bregður fyrir
skuggum hér og þar, og skugg-
amir verða því dekkri og dap-
urlegri, sem litið er á þá af
skarpari skilningi og nákvæm-
ari athugun.
Við kemiararnir í Rvík, sem
höfum meiri og minni afskipti
árlega af tugum eða hundruð-
um barna, höfum aðstöðu til
að kynnast þessum málum beb-
ur en ýmsir aðrir. Við vitum
að líf sumra bama hér í bæn-
um er fjarri því að vera leik-
ur eða sólskin.
Ég sleppi að sinni að ræða
um ýmsar hinar algengustu
skuggahliðar, svo sem sjúk-
dóma, fæðuskort, leikvallaleysi,
rakar og dimmar kjallaraíbúð-
ir, áfengisnautn á heimilinu o.
s. frv. Ég ætla aðeins að drepa
stuttlega á aðstöðu þeirra ó-
gæfusömu barna og unglinga,
er gerast brotleg við lög lands-
ins.
Við og við getur að líta í
dagblöðunum feitletraðar fregn-
ir af börnum, oftast drengj-
um, sem hafa gert sig sek um
skemmdir á húsum, hnupl,
þjófnað og jafnvel innbrot. Og
bæði í blöðunum og manna í
milli eru þvílíkar fregnir tekn-
ar sem talandi vottur um vax-
andi spillingu samtíðarinnar.
Frá vissu sjónarmiði er það
auðvitað rétt. Allt um það vita
þeir, sem til þekkja, að sum
bamanna, er hlut eiga að máli,
eru dagfarsgóð, hugþekk og
efnileg, mörg virðast að upp-
lagi svipuð og fólk er flest og
nærri öllum mætti sennilega
hjálpa og koma á réttar braut-
ir, ef réttilega væri að farið.
En meðferð þessara mála, af
hálfu hins opinbera, er því mið-
ur allt önnur og stórum lakari
en vera skyldi og vera þyrfti.
I fyrsta lagi vantar á að börn,
sem gerast brotleg við lög séu
rannsökuð af sérfróðum mönn-
um, börnin sjálf, heimilin og
Á KROSSGÖTUM
Byggíugamál
kaupstaðanna
Árið 1928 voru lögin um
verlcamannabústaði samþykkt.
Það voru jafnaðarmenn, sem
lögðu fram frumvarpið, en
Framsóknarmenn sniðu hug-
myndinni framkvæmanlegt
form og þeirra stuðningur réði
úrslitum um það, að málið náði
fram að ganga.
Hér í bænum hafa þegar ver-
ið byggðir um 120 verkamanna-
bústaðir, en í sumar verða
byggðar 60 íbúðir til viðbótar.
Auk þess hafa verið reistir
verkamannabústaðir á nokkr-
um stöðum út á landi.
Framsóknarmenn beittu sér
líka fyrir samþykkt laganna
um samvinnubyggingar og hafa
allmargir menn hér í bæ notið
hlunninda þeirra laga.
Framsóknarmenn báru einn-
ig fram á þinginu 1931 frv. um
hámarkshúsaleigu, en vegna
hatramrar mótstöðu íhalds-
manna og jafnaðarmanna þá,
hefir verið tilgangslaust að
bera það frv. fram aftur.
Þetta stutta yfirlit sýnir, að
það hafa verið Framsóknar-
nienn, sem hafa mótað og fund-
ið þær leiðir, sem famar hafa
verið til að koma umbótum á
húsbyggingamál kaupstaðanna.
íhaldsmenn hafa veitt þeim öll-
um beinan fjandskap og not-
uðu t. d. verkamannabústaðina
til þess að reyna að gera Fram-
sóknarmenn tortryggilega í
sveitunum.
Verk flokkanna á liðnum ár-
um er ein öruggasta leiðin til
þess að gera sér grein fyrir,
hvers af þeim megi vænta í
íramtíðinni.
nánasta umhverfi. En rann-
sóknir af þessu tagi eru grund-
vallaratriði, enda allsstaðar
tíðkaðar meðal siðaðra þjóða.
1 annan stað ætti að veita
heimilum barnanna alla þá
fræðslu og hvatningu um skyn-
samlega meðferð bamanna,
sem kostur er á. Slík fræðslu-
starfsemi hefir víða erlendis
borið ágætan árangur og valdið
stefnuhvörfum í lífi margra
bama.
Þá væri nauðsynlegt að starf-
rækja sérstakar deildir í skól-
unum fyrir þessi börn og fá til
sérfróða menn að veita þeim
forstöðu.
Loks myndi sennilega þurfa
að koma á fót hæli fyrir nokk-
ur þessara bama. En að minni
hyggju yrði ekki nauðsynlegt
að senda nema örlítinn hluta
hinna brotlegu bama þangað,
svo fremi, að hinum skilyrðun-
um, er drepið hefir verið á hér
að framan, verður fullnægt.
Atvinnuleysi og verkefna-
skortur unglinga stendur í
nánu sambandi við þetta mál,
en verður eigi gert að umræðu-
efni að sinni.
Sigurður Thorladus.
Byggingarsjóðir
í sveitum
Þorbergur Þorleifsson og
Gísli Guðmundsson fluttu
snemma á þessu þingi frv. um
byggingarsjóði í sveitum. Sam-
lcvæmt frv. skal hreppsfélag
greiða 4 kr. á hvem íbúa í um-
dæmi sínu og ríkissjóður jafn-
hátt framlag í byggingarsjóð
sveitar, ef hann verður stofn-
aður.
Þorbergur Þorleifsson gerði
mjög skýra grein fyrir nauð-
syn þessa máls í framsöguræðu
sinni fyrir frumvarpinu. Yrði
of langt mál að geta allra rök-
semda hans, og verður því að-
eins getið nokkurra:
Samkvæmt manntalinu 1930
voru 6835 íbúðarhús í sveitum
og kauptúnum, er höfðu færri en
300 íbúa. Af þessum húsum
voru 1046 torfbæir með timb-
urstofu og 2431 torfbær án
timburstofu. Samkvæmt þeim
upplýsingum, sem hægt er að fá
úr manntalinu mun láta nærri
að aðeins 16.23% af öllum þess-
um húsum séu byggð úr steini
eða öðru varanlegu efni.
Frá seinasta manntali á und-
an (1920) hafði þetta tekið all-
miklum framförum. Steinhús-
um hafði fjölgað úr 414 í 1109
og húsum byggðum úr varan-
legum efnum úr 6.3% í 16.23%.
Síðan 1930 hefir þetta líka
batnað nokkuð, m. a. verið
byggð 180 hús fyrir lán úr
Byggingar- og landnámssjóði
og mun því láta nærri að nú
séu um 20% af íbúðarhúsum í
sveitum byggð úr varanlegu
efni.
Það eru því 80% af öllum
íbúðarhúsum sveitanna, sem
þarf að endurbyggja á næstu
áratugum, og vitanlega eru
mjög mörg af þessum húsum
óhentug og óholl til íbúðar.
Ef frv. yrði samþykkt og
byggingarsjóðir stofnaðir í öll-
um hreppsfélögum, myndi
verða greitt í sjóðina af ca. 45
þús. mönnum og yrðu tekjur
þeirra þá 360 þús. kr. á ári. Er
augljóst, að slíkt framlag myndi
verða byggingarmálum sveit-
anna mikilvægur stuðningur.
Þetta mál hefir ekki hlotið
eins góðar undirtektir í þing-
inu og vænta hefði mátt. Alls-
herjarnefnd neðri deildar hefir
legið á frv. í margar vikur og
íulltrúar íhaldsins og jafnaðar-
manna, sem eru þar í miklum
meirihluta (4 af 5), virðast
ekki einu sinni ætla að láta svo
lítið, að segja álit sitt um
málið.
Enn nm fátækramálin
Seinasta ár námu fátækra-
útgjöldin 1.421 þús. kr. Þegar
bætt er við vetrarhjálpinni og
framlaginu til atvinnubóta-
vinnunnar, er komin ferföld sú
upphæð, sem rann til þurfa-
mannaframfæris árið 1930.
Fyrir fjórum árum fyrst og
oft síðan, hafa Framsóknar-
menn borið fram tiUögur um
ýmsar breytingar á fram-
lcvæmd fátækramálanna. Hefir
m. a. verið lagt til, að öll inn-
kaup á matvælum og eldsneyti
yrði sameiginleg, komið væri á
fót fátækramötuneyti og stofn-
uð saumastofa fyrir vinnuþurf-
andi konur, rannsökuð væri af
sérfróðum mönnum, hvað rétt-
mætt væri að greiða þurfa-
mönnum til framfæris, og bær-
inn festi kaup á jörðum og
löndum á hentugum stöðum,
þar sem þurfamenn, er þess
óskuðu, væru styrktir til bú-
skapar.
Framkvæmd allra þessara til-
lagna myndi verða til þess að
spara drjúgum útgjöld við fá-
tækraframfærsluna og skapa
sumum þurfamönnum heilbrigð
skilyrði til að vinna fyrir sér
cg sínum.
Allar þessar tillögur hafa beð-
ið skipbrot hjá bæjarstjórn-
inni á sama tíma sem útgjöldin
vegna fátækrahjálparinnar
hafa verið að ferfaldast. Báðir
stóru flokkarnir í bæjarstjóm-
inni hafa jafnvel verið innilega
sameinaðir móti sumum tillög-
unum. Hvorugur þeirra héfir
þó bent á neinar úrlausnir í
þessum málum.
En nýlega taldi blað annars
fiokksins það forráðamönnum
sínum til sérstakra afreka að
hafa veitt einni fjölskyldu 7
þús. kr. í fátækrahjálp á einu
ári, en blað hins flokksins ætl-
aði að ganga af göflunum út af
því að þessi fjölskylda hefði
hvergi nærri fengið nógu mikla
hjálp!
Bæjarmönnum ætti að vera
auðvelt að gera á milli stefnu
þessara þriggja flokka í fá-
tækramálunum.
Hin eðlilega próun
Fyrir nokkrum árum vildu
jafnaðarmenn ekki taka þátt í
landsstjóm með frjálslyndum
flokkum, ekki einu sinni veita
stjórnum þeirra hlutleysi eða
stuðning. 1 slíkri afstöðu töldu
þeir felast viðurkenningu á
hinu ríkjandi þjóðskipulagi,
sem væri öndvert sósíalisman-
um. Þeirra markmið v ar að-
eins að hagnýta lýðræðisskipu-
lagið til að ná meirihlutafylgi,
framkvæma ekkert fyr en því
var náð, leggja þá hið gamla
skipulag á hilluna og grund-
valla ríki sósíalismans.
Þessari afstöðu hafa jafnað-
armenn breytt í flestum lönd-
um. Þeir mynda orðið stjómir
með frjálslyndum flokkum og
vmna með þeim að margvísleg-
um framfaramálum. Þannig
hafa þeir horfið frá hinni
heimskulegu andstöðu gegn
lýðræðisskipulaginu og viður-
kennt að bæta megi kjör fólks-
ins, tryggja rétt og frelsi,
fegra og efla menninguna, án
þess að nokkur sósíalismi þurfi
að koma til sögunnar.
Kommúnistar hafa kallað
þetta samstarf jafnaðarmanna
við frjálslyndu flolckana, svik
við Marxismann og haldið uppi
fullum fjandskap gegn lýðræð-
isskipulaginu. Þeirra heróp
hefir verið: Bylting, en engar
umbætur meðan núverandi
þjóðskipulag helzt, því það
aregur úr byltingartíug fólks-
ins.
En lögmál eðlilegrar þró-
unar hefir einnig náð til þeirra.
Þrátt fyrir allar herkerlinga-
prédikanir um sáluhjálp kom-
múnismans hefir fylgi þeirra
þorrið og af því virðast þeir
vera farnir að draga réttar á-
lyktanir. 1 Noregi, þar sem þeir
áttu einu sinni 20 þingsæti, er
hið litla flokksbrot þeirra svo
að segja gengið jafnaðarmönn-
um á vald. I Danmörku auglýsa
þeir, sem sitt háleita markmið,
að þeir ætli enga frambjóðend-
ur að hafa í næstu kosningum,
aðeins reyna að tryggja meiri-
hluta frjálslyndu flokkanna. Og
hér heima bjóða þeir jafnaðar-
mönnum og Framsóknarmönn-
um daglega „samfylkingu“ um
ýms umbótamál og til þess að
vemda lýðræðið, lýðræðið, þetta
hættulega skipulag, sem þeir
hafa talið sitt stóra hlutverk
að kollvarpa!
Þó kommúnistar verði naum-
ast teknir alvarlega að svo
siöddu og þeir verði að sýna
með fleiru en orðum, ef taka á
þá trúanlega, að þeir séu orðn-
ir góðu bömin, felst í þessari
stefnubreytingu þeirra játning
um uppgjöf byltingastefnunn-
ar og viðurkenning á lýðræðis-
skipulaginu og umbótastarf-
semi frjálslyndu flokkanna. Það
er vegur hinnar eðlilegu þróun-
ar. Starfandi fólk í lýðræðis-
löndunum veit að það þarf enga
byltingu til að tryggja sér
batnandi lífskjör og frelsi og
hefir því hafnað öfgum kom-
múnismans. Fylgisleysis hefir
kennt kommúnistum að hverfa
frá byltingarpólitíkinni og sem
seinustu björgunarvon síns
pólitíska örverpis taka þeir
að lofa að berjast fyrir það
skipulag, sem þeir hafa áður
varið allri sinni getu til að róg-
bera og svívirða.
3E a u p i ð
Nýjar rækjur og
ódýri sauðakjöt.
Kjötbúð
Reykjavíkur
Vesturg. 16.
Sími 4769.