Nýja dagblaðið - 16.07.1936, Blaðsíða 3

N t J A
DAGBLAÐIÐ
t
Eru Bretsur að tana
völdnm á hafiiiu ?
Það er nú meira komíð undir ilugvélum en herskipaSlota
iii n'iimi iii iini'i'ni 11111111111111 n'iinnBiimw
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritnefnd:
Guðbrandur Magnússon,
Gísli GuSmundsson,
Guðm. Kr. Guðmundsson.
Ritstjóri og ábyrgöarmaður:
Jtórarinn þórarinsson.
Ritstjórnarskrifstofur:
Ilíafn. 16. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16. Sími 2323.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsm. Acta.
Sími 3948.
Hver trúír
Morgunbl.?
Það er auðséð á Mbl. í gær,
að íhalds,,dótið“ hérna í bæn-
um er orðið hrætt við afleið-
ingarnar af hinni margum-
ræddu slúðursögu um fjárhag
íslands, sem birt var á dögun-
um í Extrablaðinu danska.
Því að í gær sverja þeir
Morgunblaðspiltar og sárt við
leggja, a ð þeir séu . öldungis
saklausir af því, að hafa borið
þennan róg út erlendis og kom-
ið honum þar á framfæri.
Forsprökkum íhaldsmanna er
nú loksins að verða það ljóst,
að þeir liggja undir sterkum
grun í þessu efni, þyngri og al-
mennari grun en þeir hingað
til hafa haldið — grun sem
í meðvitund fjölda manna er
orðinn að fullkominni vissu.
Rógberunum sem að þessum
föðurlandssvikum standa, er nú
innanbrjósts eins og afbrota-
manni, sem þrætir í dómsaln-
um, vitandi á sig sannanlega
sök og andúð allra viðstaddra.
Sporin hræða!
Það er ekki langt síðan víð-
lesið norskt blað birti niðrandi
ósannindi um fjárhag og at-
vinnulíf íslands, og nefndi op-
inberlega heimildina. Og heim-
ildin var formaður íhalds-
flokksins, Ólafur Thors!
Það er heldur ekki langt
síðan Morgunblaðið flutti þau
tíðindi, að í ensku stórblaði
væri út komin grein, svipaðs
efnis og í hinu norska blaði.
Sú fregn var ósönn. Enska
stórblaðið hafði enga slíka
grein birt!
En einhverjar líkur hefir
Mbl. hlotið að hafa fyrir því,
að róguíinn yrði birtur í Eng-
landi, úr því að það fór að
heimslca sig á að birta frétt-
ina. Á þessu fékkst engin skýr-
ing, nema hin eðlilega ályktun
heilbrigðrar skynsemi.
Enginn maður á þessu landi
efast um það lengur, að að-
standendur Mbl. gleðjist yfir
því í hjarta sínu, ef óvinsam-
lega er skrifað um fjárhag ís-
lands í erlendum blöðum.
Allt þeirra athæfi sannar
það.
Ella hefðu þeir ekki hlaupið
upp til handa og fóta til að
gefa út fregnmiða um slúður-
söguna í Extrablaðinu.
Þeir hefðu a. m. k. spurzt
Eitt það merkasta, sem kom-
ið hefir í ljós í Abessiníu-
stríðinu, er að Bretland er ekki
lengur mestráðindi á sjónum.
Það ræður ekki lengur yfir
Miðjarðarhafinu — ekki þeg-
ar til kastanna kemur.
í upphafi stríðisins sendu
Bretar mikinn hluta herflotans
inn í Miðjarðarhafið. Sennilega
hefir hér legið tvennskonar til-
gangur á bak við. Annar sá, að
gæta þess að leiðin til Ind-
lands yrði ekki heft á neinn
hátt, þótt ítölum kynni að
detta það í hug undir vissum
kringumstæðum. Hinn tilgang-
urinn hefir sennilega verið, að
sýna Mussolini hramm brezka
Ijónsins, sýna honum, að enn
væru það Bretar, sem drottn-
fyrir um það hjá ríkisstjórn-
inni, hvort nokkur minnsti
fiugufótur væri fyrir sögunni.
Þeim veitir ekki af því nú,
Mbl.-mönnum, að þvo hendur
sínar. Og það er skiljanlegt, að
þeir reyni að þræta.
Því að allir heiðarlegir menn
hafa skömm á athæfi þeirra,
og þykir það lítilmannlegt og
viðbjóðslegt á allan hátt.
Enginn bannar forkólfum í-
haldsmanna að vera á móti
núverandi ríkisstjórn. Enginn
bannar þeim að deila á hana —
á innlendum vettvangi.
En ef íhaldsmenn eiga ekki
málstað eða manndóm til að ná
þeim völdum í landinu, seni þá
langar til — þá verða þeir að
gera sér að góðu að láta þar
við sitja.
En að hefna sín á pólitískum
andstæðingum með því að bera
út róg um ísland erlendis
— það kemur þeim áreiðanlega
þyngst í koll eftir á, sem slík-
um vopnum beitir.
Og þar dugir nú enginn
handaþvottur framar.
i*ðu á hafinu, er í harðbakka
slægi. Þeir ættu stærstan her-
flota, risavöxnustu skipin og
hviklausan vilja til þess að
halda völdunum á sjónum.
Og floti þeirra var dreifður
víðsvegar um hafið. Sumt var
við Gibraltar, nokkur hluti
hans við Malta, en þó flest
vígskipin og stærst framundan
Egyptalandi, á höfninni í Al-
exandriu og við mynni Súez-
skurðarins.
Auk þess, sem að framan
getur, hafa Englendingar sjálf-
sagt viljað sýna friðrofa
Þjóðabandalagsins alvöru sína
í því, að halda þó allfast við
ákvæði þess og fyrirmæli.
En nú er svo komið, að ó-
grynni vígskipa eru hvergi
nærri nægileg til þess að
tryggja yfirráð á sjó.
Vígbúnaður loftsins hefir
breytt öllum gildandi hlutföll-
um í hernaðarstyrkleika, jafnt
á landi sem hafi.
Flugher Itala er, sem kunn-
ugt er, gífurlega öflugur og í
raun og veru stóð Englending-
um af honum hinn mesti ótti.
I raun réttri er Miðjarðar-
hafið komið í hendur Itala,
sem sumir telja að eigi nú
næst stærsta flugher í heimi.
Það er ekki til sá staður um-
hverfis Miðjarðarhafið, sem It-
alir ná ekki til með flugvél-
um sínum. Malta er ekki leng-
ur talin öruggt skipalægi
brezka flotans. Alexandriu
skortir ýmsan hafnarútbúnað
og Gibraltarvígið mikla við
Njörvasund, getur að vísu
varið sundið fyrir umferð
skipa, en gegn loftflota stoðar
það ekki neitt.
Eitt þótti ýmsum kynlegt í
framferði Englandinga. Rétt
áður en ítalir tóku Addis A-
beba, voru mörg stærstu ensku
herskipin send burtu úr Mið-
jarðarhafinu.
Af hverju? Það vissu fæst-
ir. Ef til vill í því skyni að
sýna það, að Bretar hyggðu
ekki á ófrið, hvað sem í skær-
ist. En hin skýringin er þó tal-
in sennilegri, sú, að floti þeirra
hafi raunar hvergi verið hult-
ur á þessum slóðum.
Hvergi meðfram öllu hafinu
er til staður, þar sem olíuforði
er öruggur fyrir loftárás.
I síðustu fregnum er talað
um fasistiskt „belti“, sem
Mussolini og Hitler séu að
leggja um þvera álfuna, frá
norðri til suðurs.
En hvað sem því líður, er
Mússolini að leggja 'vígbúið
belti þvert yfir mitt Miðjarðar-
hafið. Nú er í óða önn verið
að vígbúa eyju eina, sem ligg-
ur nær miðja vegu milli Sikil-
eyjar og Túnis, einskonar
Helgoland þessa þýðingarmikla
innhafs. Þaðan telja ítalir auð-
ið að ráða yfir siglingaleiðum
austur og vestur eða með öðr-
um orðum: Með þessum að-
gerðum, mundu þeir geta slitið
Breta úr sambandi við nýlend-
ur þeirra austan Súezskurðar-
ins. En það væri nokkuð sama
og sníða heimsveldið brezka í
sundur.
Bretar hafa um langan aldur
átt yfir að ráða einum mestu
og fjölbreyttustu hráefnalind-
um heimsins.
Er um þau gæði deilt og bar-
izt leynt og ljóst af mörgum
þjóðum: Þýzkalandi, Italíu,
Japan. I öllum þessum ríkjum
er helzti þröngt heima fyrir,
of fábreytt hráefnavinnsla —
og fullur hugur á því að vinna
ný lönd með samningum eða
hemaði.
Bretland hefir áreiðanlega
ástæðu til að lita nokkrum á-
hyggjuaugum á þessa síðustu
tíma, þótt það hespi fram af
sér samningsbundnar skyldur
við smærri og varnarlausar
þjóðir — eins og það líka hefir
gert ásamt fleiri ríkjum.
Og ef til vill er með bygg-
ingu voldugrar herskipastöðvar
Rithtffundur
sem ekki þiggur
rithöfuedastyrk
Danski rithöfundurinn Nis
Petersen, hefir nýverið sent
lcennslumálaráðuneytinu í Kaup
mannahöfn neitun um það, að
taka á móti 1800 kr. rithöf-
undastyrk, er þingið hafði veitt
honum á fjárlögum.
Petersen hafði að vísu aldrei
sótt um þennan styrk, en hins-
vegar verið byrjaður að taka
á móti mánaðarlegum afborg-
unum. En hann sá sig um hönd
og neitaði styrknum.
Þessir peningar eru komnir
frá fátækum almúgamönnum,
og ég vil þá ekki, segir Peter-
sen.
I viðtali við blaðamenn, hefir
N. Petersen m. a. látið svo um
mælt: Ég er á móti ríkis-
styrkjum. Slíkar smáar fjár-
veitingar frá ríkinu eiga sam-
merkt við orður og titla. Og
venjulega lenda þær þar, sem
síður skyldi.
Listinni hafa þær a. m. k.
aldrei orðið að neinu gagni.
Aftur á móti hafa þessir styrk-
ir stutt að því að treina lífið í
fjölda „nafnlausra“ listamanna
og annara, sem hafa verið stór-
um hæfari til þess að vera skó-
smiðir eða eitthvað á borð við
það. Eða gegna einhverju nyt-
sömu starfi.
Annars get ég ekki fengið af
mér að taka fé frá ríkinu, með-
an það hefir 100 þúsundir at-
vinnulaúsra manna og kvenna.
En aðalatriðið er þó það í
naínum augum, segir N. Peter-
sen ennfremur, að listin er oft
því tærari og fullkomnari, sem
kjör listamannanna eru þrengri.
Það verða hvorki til bókmennt-
ii né leiklist við þá meðferð, að
geyma fólk á dúnsvæflum. En
ef til vill skapast listaverk við
sult og bágindi.
Svo lengi sem listamennimir
svelta, hnignar listinni ekki, en
hafi þeir „góða daga“ deyr list-
in hreint og beint. Það eru ekki
allsnægtirnar, sem knýja okk-
ur fram til að rita bækur, held-
ur söknuðurinn og hin sár-
djúpa þrá.
Svona lítur þetta skáld á
hlutina. Sjálfsagt eru ekki
ýkjamargir listamenn né skáld
lionum að öllu samdóma. — Og
þó er ef til vill meiri sannleik-
ur í orðum þessa einkennilega
manns falinn, en ýmsir ætla.
við suður Afríku, verið að
undirbúa aðrar miðstöðvar fyr-
ir sjóveldi Bretlands en þær,
sem það hefir átt í Miðjarðar-
hafinu, en sem það sér fram á
að hafi misst m. k. að veru-
legu leyti hemaðarlegt gildi
sitt og úrslitaþýðingu.