Nýja dagblaðið - 13.10.1936, Blaðsíða 3

Nýja dagblaðið - 13.10.1936, Blaðsíða 3
N T J A DAGBLAÐIÐ 8 NÝJA DAGBLAÐIÐ Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f. Ritnefnd: Guðbrandur Magnússon, Gísli Guðmundssen, Guðm. Kr. Guðmundason. Ritstjóri og ábyrgðarmaður: pórarinn pórarinseon. Ritstjórnarskrifstofumar: Hafn. 16. Símar 4373 og 2353. Afgr. og auglýsingaskrifstoía Hafnarstr. 16. Sími 2353. Áskriftargjald kr. 2,00 á mán. í lausasölu 10 aura eint. Prentsmiðjan Acta. Sími 3948. Eru ,hvítir menii* á Bretlandi? Spekingarnir við Morgun- blaðið segja í fyrradag, að allir „hvítir menn“ í heiminum hafi vitað það fyrir, að ítalska líran myndi falla. I Englandi er gefið út blað, sem heitir „The New States- man and Nation“. Það er ekki víst, að ritstjórar Mbl. kannist við þetta blað, en það er a. m. k. þekkt og lesið í öllum ríkj- um „hvítra manna“, og er eitt þeirra blaða, sem bezt fylgjaát með heimsviðburðum. Þann 3. október sl. — tveim dögum áður en italska líran féll — birtir þetta alþekkta, enska blað ritstjórnargreinar um fall frankans og gengis- málin yfirleitt. Þai' er því slegið föstu, að Þýzkaland muni að minnsta kosti fyrst um sinn halda fast við núverandi gengi marksins. Síðan segir svo (orðrétt): „Það lítur út fyrir að Italía ætli að fylgja sömu stefnu. Mussolini hefir enn þá ekki get- að fengið sig til að taka aftur yfirlýsinguna sem hann gaf fyrir nokkrum árum, um það, að fascistar myndu aldrei, aldrei fella verðgildi hinnar heilögu myntar, lírunnar — Á ensku: „Italy appears to be follo- wing the same line. Mussolini has not yet made up his mind to eat his words of some years ago when he declared Fascism would never, never devalue the sacred lira.“ - Þennan dag, 3. okt., er „New Statesman" sýnilega enn þeirr- ar skoðunar, að Italía muni „fylgja sömu stefnu“ og Þýzka- land í gengismálinu og að líran muni ekki falla. Þessi almenna skoðun í Eng- landi og annarsstaðar hefir vafalaust að verulegu leyti byggst á áðurnefndri yfirlýs- ingu Mussolini um það, að Fascistar myndu aldrei fella líruna í verði. Síðastl. vetur, þegar enn var allt í óvissu um Abessiníustríð- ið, bjuggust ýmsir við, að fall lírunar væri óhjákvæmilegt. En síðan Italir unnu sigra sína í Afríku og refsiaðgerð- unum var af létt, hefir alls ekki verið búizt við því, að líran myndi falla. Jafnvel 3. október álíta rit- Víssu forstjórar Fisksölu- sambandsins að liran myndi falla ? Morgunblaðið sagði í grein á sunnudaginn, sem prentuð verður í Isafold og send út um sveitirnar: „Hver einasti hvítur maður, sem við millilandaviðskipti fæst, hefir séð í allt sumar, að gengisfall ítölsku lírunnar var yfirvofandi“. Hvernig mundu þeir þá vera á litinn, forstjórar Fisksölu- samlagsins, þeir Ríkharður Thors, Kristján og Proppé. Ekki sáu þeir fyrir gengis- fall lírunnar. Þeir þóttust meira að segja hróðugir að geta í september samið um sölu á tveim fisk- förmum fyrir ítalskar lírur, sem ekki eiga að greiðast fyr en í nóvember eða desember. Og verðið sem þeir seldu fyr- ii sannar að þá hefir ekki ór- að fyrir gengisfalli á lírunni. Þessir tveir seldu, en ósendu fiskfarmar, hefðu því gefið sjómönnunum 30% lægra verð fyrir fiskinn, en venjulega, ef ábyrgð ríkisins og ráðstafanir ríkisstjómarinnar og gjaldeyr- isnefndar um sölu á lírunum til vefnaðarvörukaupmanna liefðu ekki komið til. Eða eru forstjórar Fisksölu- samlagsins kannske „hvítir menn“ frá sjónarmiði Morgun- blaðsins. Vissu þeir gengisfall lírunnar fyrir? Vissu þeir það þegar þeir sömdu um sölu á tveim fisk- förmum, sem greiðast eiga í nóvember, að andvirði þeirra mundi ganga saman um þriðj- ung í október? Vissu þeir það, Valtýr Stef- ánsson! Hafi þeir vitað það, þá hefir þessi sala verið framkvæmd með fullri vitund um, að hún hlyti að skaða sjómenn og útgerðarmenn, sem fiskinn áttu, og þá jafnframt landið i heild sinni. Hafa þeir fórnað svona miklu verðmæti, aðeins til þess, að Morgunblaðið og önnur mál- gögn íhaldsflokksins gætu fengið tækifæri til að saka gjaldeyrisnefnd og ríkisstjórn fyrir þær bjargráðaráðstafanir, sem hún hlaut að grípa til, til þess að forða sjómönnum frá tapi á þessari fisksölu, að syo miklu leyti sem auðið varð. Er þessu svona farið, Val- týr Stefánsson? Eru forstjórar Fisksölusam- lagsins samsærismenn, sem stjórar „New Statesman and Nation“, að Mussolini muni halda fast við yfirlýsingu sína. Þann 5. október er líran fall- in um 30%. Og þessir brezku stjómmála- ritstjórar verða víst ekki framar „hvítir menn“ í augum Mbl.! sitja á svikráðum við sjávarút- veginn og þjóðina í heild sinni, aðeins til þess að reyna að skaða þá ríkisstjórn, sem nú fer með völd? Þér skuluð svara, Valtýr! Var það kannske af þessum toga spunnið, þegar þessir sömu menn neituðu að láta fala 80 þúsund pakka af fiski til Portugal í sumar fyrir 31 shill- ings pakkann. Síðan hafa þeir selt fyrir 29 sh. og munu nú til með að selja megnið af þessum sömu 80 þúsund pökkum fyrir 27 sh. Sitja þessir menn á svikráð- um við landið? Þarna munu þeir hafa spilað öllu meira úr höndum sér af verðmætum frá aðþrengdum atvinnuvegi og fátækum sjó- mönnum, en gengisfall lírunn- ai kemur til að baka þessum sömu aðiljum. Gerðu þeir þetta af ásettu ráði, forstjórarnir, Ríkarður, Kristján og Proppé? Þér segið til, Valtýr Stefáns- son! Gísili Bjarnason geSur Morgunbl. »tóninn« Sl. laugardag kom blað naz- ista út með langri grein eftir Gísla Bjamason um fall it- ölsku lírunnar o. fl. Eins og nærri má geta, er grein þessi skrifuð í sama „salernisstílnum“ og tíðkast hefir hjá hyski því, er að blaðsnepli þessum stendur. Meðal annars er þar fram haldið þeirri fáránlegu kenn- ingu, að innflutningsleyfi og sala á erlendum gjaldeyri séu skattamál(!) og heyri því undir 72. gr. stjói’narskrárinnar! Má segja, að ekki hafi mátt seinna vera, að útrýma svona lögspeki úr stjórnarráðinu. En daginn eftir (á sunnu- dagsmorgun) gerist það eftir- tektarverða í þessu máli: I aðalmálgagni Sjálfstæðisflokks- ins birtist nákvæmlega sama vitleysan, með svipuðu orða- lagi og mikilli langloku um 72. gr. stjórnarskrárinnar. Hvort sem Gísli Bjarnason hefir skrifað báðar greinarn- ar, í nazistablaðið og Mbl. — þá er af þessu auðsætt hversu náið er sambandið — og hvern- ig nazistar eru farnir að „gefa tóninn“ í Sjálfstæðisflokknum. F átækr ahver fi Lunduna Fátækrahverfin í London hafa eklci beinlínis haft á sér neitt glæsiorð. Flestum hefir komið saman um, að þau væru blettur á hverju siðuðu þjóðfé- lagi. Og öllum var kunnugt um það, að eymd þeirra og óheil- indi ætti ákveðinn þátt í sjúk- dómum og dauða þess óláns- sama fólks, sem í þeim lifði. Svo ægilegur fjöldi býr í hí- býlum, sem er raunar neðan við fíest hugsanlegt í því efni, að hreinn voði er fyrir hverja þjóð að láta slíkt þróast með sér. En hinu verður heldur ekki neitað,- að stjórnir Lundúna hafa hin síðustu ár gert geysi- mikið til þess að bæta ástandið í fátækrahverfunum. Sumstaðar hafa stjómarvöld borgarinnar stórfellda ráðagerð með höndum í því skyni að fá hér miklu um bætt. Það er eins- konar fimm ára áætlun í hús- næðisendurbótum, „Slum Clear- ance“, eins og Englendingar nefna það. Um 5000 manns er flutt mánaðarlega úr fátækrahverf- um enskra iðnaðarbæja og til nýbygginga, er reistar hafa \ erið fyrir opinbert fé og leigð- ar út. Á síðustu 18 árum hafa 2800 hús verið reist í Englandi. Verulegur hluti af þessum nýju byggingum er í þarfir fjöldans, sem svo að segja hvergi á sér hæli né húsaskjól. Á þremur seinustu árum hafa tæpar fimmtíu þúsundir manna flutzt úr grenjum hinna illræmdu hverfa og í bústaði, sem talizt geta mönnum boð- legir. Við það hafa allra við- bj óðslegustu borgarahverf in horfið að mestu. Eastend liefir skipt útliti og nú er það fremur sjaldgæft að finna íbúðarhús, sem hvorki hefir vatnsleiðslu né frárennsli. En í ýmsum öðrum borgum Englands, svo sem Birming- ham, Leeds og Liverpool eru slíkar byggingar alvanalegar enn. Þó er líka á þessum stöð- ’ um dyggilega að því unnið að vinna bætur á, með ýmsum ráð- um. En þessi húsnæðismál stór- borganna hafa fleiri hliðar. Og það er erfiðara að leysa þau en margan grunar. Það einkennilega hefir sem sé viljað til, að dánartala þess fólks, sem flutzt hefir burt úr öreigahverfunum og til betri heimkynna, hefir vaxið og það furðulega mikið. Eftir hag- skýrslum Lundúna hefir dánar- tala í einu hverfi, þar sem fólk var flutt til, úr hinum ves- ölustu húsakynnum og í ný- tízku íbúðir, aukizt hvorki meira né minna en um 40%. Hér var að vísu um að ræða frámunalega óheilnæmt hverfi, þar sem t. d. 700 manns bjó í 84 herbergiskytrum. Þetta fólk i var nú flutt til, því fengið ný- tízku húsnæði með venjulegum þægindum og húsrými. Samt óx dánartala þessa fólks, og það mikið. Meðaldánartala í Englandi er um 12 af þúsundi á ári, en í ör- eigahverfunum komst hún upp í 25 af þúsundi, eða rúmlega helmingi meira en meðaltalið reynist. En í hinu nýja hverfi, þar sem fólkið frá öreigaþorpunum hafði búið í eitt ár komst dán- artalan allt upp í 40 af þús- undi. Og á fimm ára bili í þessum sarna stað, hefir tala dáinna verið um 33,5 af þúsundi hverju árlega. Samtímis þessu sannaðist það, að í einu fátækrahverfi borgarinnar, þar sem engar um- bætur 'höfðu verið gerðar, féll dánartalan nokkuð. Fljótt á litið virðist hér vera um að ræða ótrúlega hluti, en við nánari athugun verður það skiljanlegt, hvemig á þessu stendur. Orsökin til þessa var vitan- lega ekki híbýlabreytingin sjálf, beldur hitt, að íbúar hinna nýju heimkynna, skorti enn til- finnanlegar nauðsynlegustu fæðu en fyr hafði verið. Leiga gömlu hjallanna hafði verið um 4 shillings og 8 pence um vikuna. I nýju íbúðunum var meðalleiga á íbúð 9 shill- ings. En þetta þýddi það, að því minna varð aflögu til mat- ar ibúunum, sem meir þurftu í leigugjald. Fólkið svalt viljandi og af ráðnum hug, heldur en geta ekki greitt leigu fyrir hin- ar nýju íbúðir. Styrkþegar urðu að láta sér endast til vikunnar rúmar 8 kr. á mann til allra útgjalda. Það var sultur og ekkert annað, sem jók dánartölu fólks- ins í góðu híbýlunum svo furðulega mikið. Þegar eitt vandamál öreigans er leyst, tekur annað við. I nýútkominni enskri bók um þessi mál, er m. a. sýnt fram á það, að dánartala fólks, sem hefir minni vikutekjur en 35 shillings, sé helmingi hærri en hinna, sem hafa 75 shillings eða meira á sama tímabili. I því riti eru talin mikil lík- indi á því að fullur helmingur ensku þjóðarinnar fái naumari skammt í einfaldasta fæði en lieilsan þoli. K a n p i ð

x

Nýja dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýja dagblaðið
https://timarit.is/publication/300

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.