Nýja dagblaðið - 22.04.1937, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
„Berðu mig til blómanna"
i.
Sumarið er komið, og vetur
hefir vikið af stóli. Bráðum
verður grundin græn, og blóm-
um skrýdd; en loftið angar af
gróður-ilman. Birtan og hlýjan,
Örfar skapið, og eykur þróttinn.
í brjóstum mannanna vakna
nýjar vonir og þrár. Stói'hug-
urinn vex, og þó einkum þeiiTa
ungu, því það eru þeir, sem
hyggja á nýja sigra. Og í ljóma
vorsins ætla þeir að vinna sína
sigra, karlmannlega, en þó
fyrst og fremst drengilega. Á
vorin heyja ekki ungir menn
ódrengilegan leik. Sumarblær-
inn strýkst eins og hlý vinar-
hönd um vanga þeirra. Hugur-
inn verður umvafinn af ást, til
vaxtarins — lífsins.
Þetta eru hamingjusamir
menn. Og þeir njóta hamingj-
unnar be'tur, af því þeir vita,
að myrkrið er að baki, skamm-
degismyrkrið, sem hefir grúft
yfir sál þeii’ra, eins og ógeð-
þekkar hugsanir skapvondi’a
samferðamanna. En framundan
er bii’tan og blómum gróin leið.
Fögnuðurinn brýst út í söng;
lofsöng urn sólina og sumarið,
gróðurinn og blórnín, urn óskir
og þrár, um hímininn bjart-
ann og bláann.
„Þú ert fríður, breiður blár
og bjartar lindir þínar.
Þú ei-t víður, heiður hár
sem hjai’tans óskir mínar“.
H.
í dag er haldinn hátíðlegur
fjórtándi Barnadagurinn hér í
Reykjavík. Eins og kunnugt er,
er það Bamavinafélagið Sum-
argjöf, sem efnir til þessa
mannfagnaðar á hátíðisdegi
barnanna. í aðeins 14 ár hefir
þetta félag starfað hér í bæn-
um, og þegar litið er á alla að-
stöðu félagsins, þá verður
ekki annað sagt en það hafi int
af hendi mikið og gifturíkt
starf.
Fyrir nokk’rum árum byggði
Bamavinafélagið Sumai’gjöf
„Grænuborg", og hefir starf-
rækt þar dagheimili fyi’ir börn
síðan. í fyrra byrjaði félagið
að starfrækja dagheimili í
Vestui’bænum og hafði það þá
aðsetur sitt í Stýrimannaskól-
anum. Og nú er félagið að
byggja hús fyrir þessa starf-
semi á Grund við Kaplaskjóls-
veg, sem verður opnað til af-
nota í vor. Það má því segja að
félagið standi nú í stóri’æðum,
og eigi mikið undir því að bæj-
arbúar bregðist vel við í dag
og sæki skemmtanir félagsins,
kaupi merki, blöð þess og bæk-
ur, eftir því sem geta hvers
eins stendur til, og hér skal það
ekki dregið í efa að svo verði
gert, því Reykvíkingar hafa á
undanförnum árum sýnt að
þeir kunna að meta stai’fsemi
þessa félagsskapar, um það
bera vitni sívaxandi tekjur fé-
lagsins á Barnadaginn og síð-
ast en ekki sízt það, að með-
limatala félagsins hefir tvöfald-
azt á síðastliðnu ári.
Ég sagði áðan, að þetta félag
hefði innt af hendi mikið og
gifturík't starf; þar með er þó
ekki fyrst og fremst átt við
það, hvað félagið hefir gert
með starfrækslu dagheimilanna,
því það er af eðlilegum ástæð-
um aðeins örlítið bro't af böi’n-
um bæjaiins, sem hefir orðið
aðnjótandi aðgerða féiagsins á
þann hátt, heldur miklu fx-em-
ur hitt, hvað félaginu hefir
orðið vel ágengt, með að opna
augu bæjarbúa, og ’ enda
margra annai’a landsmanna,
fyrir nauðsyn þessa starfs; í
því eru fólgnir fi’amtíðarsigrar
félagsins, að þessu leyti fer
vor í hönd.
Og að þessu leyti er Reyk-
víkingum vorsins mikil þörf;
vetui’inn hefir verið kaldur og
myrkur. Og nú ríður á að vel sé
unnið að voryrkjunni, ennþá
vantar leikvelli fyrir börnin,
það vantar barnasjúkrahús og
ctal mai’gt fleira. Það er að
v onum, að menn vilji skella
skuldinni á forráðamenn bæjar-
ins, en þetta er að sumu leyti
blekking, af því til oi’ðin, að
menn vilja koma sökinni af sér;
og að hinu leytinu er á það að
Hta, að þetta eru fulltrúar
fólksins, sem bæinn byggir,
fulltrúar sem það hefir kosið
sér, sem álíta að þeir vinni í
sami’æmi við vilja fólksins. Nei,
það þarf að vora betur í huga
fólksins og það verður að láta
sína menn vita, að það sé kom-
ið vor!
m.
Sumardagurinn fyrsti. Allar
götur í Reykjavík eru fullar af
fólki. Gleðilegt sumar. Gleði-
legt sumar segjum við. Og
þakka þér fyrir vetui’inn. En
segjum við þetta ekki hugsun-
arlaust og af vana? Fólks-
sti’aumurinn heldur áfram og
við berumst með straumnum.
Höttum er lyft og brosum
skift; og þó er ekki öllum hlá't-
ur í hug, sem brosa. Beztu
kunningjarnir takast í hendur
og tala um veðrið.
Við öll samkomuhús bæjaríns
er þröng, aðallega af börnum,
sem eru að fá sér miða; en sum
börnin komast ekki að, og sum
bömin vantar aura. — En það
fara ekki öll böi’n ofan í bæ á
sumardaginn fyrsta, sumþeirra
vantar föt eða skó og önnur eru
veik; nú spyrja þau um sumar-
ið og blómin, og því sólin skíni
ekki inn um gluggana; en
glugginn er á móti norðri og
blómin í glugganum dóu í vet-
ur, þegai’ kaldast var, og það
vantaði kol, þá gleymdi
mamma blómunum í gluggan-
um, því hún varð að verma
bamið við barm sinn.
En börnin vita að blómin
vaxa úti í sólskini, og þau biðja
mömmu að bera sig ú't til
blómanna. Á hverjum degi get-
ið þér lesið þessa bæn í aug-
um bam'anna.
Bai’navinafélagið Sumargjöf
heitir í dag á alla menn að
Ixjálpa til að uppfyla þessa bæn
barnanna, því böi’nin halda á-
fram að biðja: „Berðu mig til
blómanna í birtu og yl“.
Magnús Stefánsson.
Matgjaflrnar
í barnaskólum
Reykjavíkur
1 Moi’gunblaðinu síðastl.
sunnudag er grein um þetta
mál, þar sem missögnum, rang-
færslum og ósanníndum er
i-aðað saman á þann hátt, að
eigi verður hjá því komist að
leiðrétta hið helzta.
Ég vil strax taka það fram,
að ég er engan veginn sammála
sumu því, sem í’itað hefir verið
um málið í blöð vinstri flokk-
anna undanfarnar vikur, og lít
svo á að málefnisins regna
befði ýms þau ummæii gjarna
nxátt vei’a ósögð. T. d. verður
að telja hinar.þungu ádeilui’,
sem beint hefir verið persónu-
lega gegn borgarstjóra bæði
csanngjarnar og byggðar á
röngum forsendum. Allir sem
til þekkja vita, svo að eigi
verður um deilt, að ekkert er
fjær hr. Pétri Halldórssyni en
að vilja taka bitann og mjólk-
ursopann frá munnum þurf-
andi bai’na. Enda er skýringin
á afstöðu hans allt önnur.
Flokksaginn í nútímastjórn-
málalífi annars vegar og hins
vegar afstaða sjálfstæðisflokks
ins til mjólkurmálsins frá önd-
vei’ðu eru vitni, sem eigi verða
véfengd.
Þá eru tölurnar, sem nefnd-
ar hafa verið í sambandi við
kostnað við matgjafir frá 1.
jan. 'til 1. api’íl, heldur lægri en
hinn raunverulegi kostnaður,
vegna þess, að í mai’zlok voru
ekki allir reikningar komnir
fram til greiðslu.
Vík ég svo aftur að áður-
nefndri grein í Morgunblaðinu.
Blaðið fullyrðir rneðal ann-
ars:
Að það sé „samhuga álit
þeirra, sem bezt þekkja til
þessara mála, að matgjafirnar
í þeirri mynd, sem verið hefir,
séu óheppilegar“. Að matgjaf-
irnar hafi verið all't of dýrar í
hlutfalli við gagnið. „Að ýmis-
konar misnotkun hafi átt sér
stað í sambandi við matgjaf-
irnar“ — „að mjólkur- og lýsis-
gjafir eru almennar og má
telja hafa verulega þýðingu
fyrir heilbrigði barnanna“.
„-------um mjólkui’- og lýsis-
gjafimar hefir að meginstefnu
txl verið fullt samkomulag“.*)
Til þess að átta sig sem
bezt á hvað satt er í þessu
máli er réttast að rifja upp
sögu ma’tai’-, mjólkur- og lýsis-
gjafanna fi’á upphafi.
Mér er sagt, að frú Laufey
Vilhjálmsdóttir hafi fyrst vak-
ið máls á nauðsyn matgjafa í
barnaskólum Reykjavíkui’. Mun
hún hafa talið að fæðuskort
sæi á nokki’um fátækum börn-
um. Frú Briet Bjarnhéðins-
dóttir flutti tillögu um málið í
bæjarstjórninni við umi’æður
um fjárhagsáæ'tlun fyrir árið
1910. Marðist þá í gegn fjár-
veiting að upphæð 700 kr, í
*) Letui’br. Morgunbl.
þessu skyni. I Kvennablaðinu
25. febrúar 1910 segir meðal
annars um þetta mál:
„Matgjafir þessar hafa oi’ð-
ið rnjög vinsælar og bæjar-
stjórnin hefir þá gleði, að vita
að mörg svöng börn hlakka til
þess á hverjum degi að fá
nægju sína af góðum, heitum
og hollum ma't“. Rúmlega 100
böi’n nutu þá sti’ax þessara
hlunninda.
Eins og segir í Kvennabtað-
inu náðu matgjafirnar þegar á
fyrsta ári svo miklum vinsæld-
um að eigi þótti fært að leggja
þær niður síðan, enda ekki
kunnugt að nokkru sinni hafi
koixxið fi’am tillaga í þá á'tt.
Hitt er allt annað mál að um
það hefir verið rætt, hvort ekki
xxxyndi hagkvæmara að fá
húsakyixni fyrir matgjafirnar
utan skólanna. T. d. er svo
ás'tatt í Austui’bæjarskólanum,
að eigi er annað sýnt en þegar
á næsta hausti verði annað-
hvort að taka á leigu kennslu-
stofur, út í bæ, eða að koma
matgjöfunum annarsstaðar
fyrir. Ég hefi ræ'tt um hið síð-
ai’nefnda, vegna þess, að hús-
næði það, sem mötuneytið er nú
í er ágætlega fallið til kennslu,
en að ýmsu leyti óhentugt til
matgjafanna.
Um dýi’leika matgjafanna í
hlutfalli við notagildi þeirra
hefi ég aldrei heyrt talað fyrr.
Kostnaðarverð hin síðari ár
mun hafa verið 30—40 aui’ar
fyrir hvert barn á dag. Ekkert
hefir þó vei’ið til sparað af heil-
næmri og bætiefnaríki’i fæðu,
svo sem mjólk, smjöri, eggjum
o. s. frv. Annars væri fróðlegt
að fá nánari upplýsingar um
lxvað Morgunblaðið á við með
dylgjum sínum um misnotkun
x sambandi við matgjaffmar.
Ég mótmæli því fyrir hönd
Austurbæjarskólans. Ráðskon-
an hér er valinkunn sæmdar-
kona, og að því er ég veit
bezt, vel fær í sínu starfi.
Þá kem ég að mjólkurmál-
inu. Mjólkurneyzla hófst í
barnaskóla Reykjavíkur haust-
ið 1981, fór þó þann ve'tur að-
eins fram í Austurbæjarskól-
anum. Ég ritaði foreldrum
bréf, þar sem spurzt var fyrir
um, hvort þeir óskuðu að kaupa
mjólk fyrir börn sín í skólan-
um. Undirtektir voru þá þeg-
ar mjög góðar, og í’éðst ég því
í að semja á eigin ábyi’gð við
Mjólkurfélag Reykjavíkur um
sölu á mjólk í skólanum. Ýms-
ir boi’gai’ar í bænum urðu
hrifnir af þessari hugmynd og
sendu sumir, ótilkvaddir, pen-
ingaupphæðir til mjólkurkaupa
handa fá'tækustu börnunum
Fyrstur þeirra var Jón Bene-
diktsson læknir, sem lét fylgja
mjög hlýleg ummæli í garð
þessarar nýbreytni.
Þegar fjárhagsáætlun bæjai’-
ins fyrir árið 1932 var í’ædd í
skólanefndinni lagði ég þar
fram erindi um að tekin yrði
upp fjárveiting að upphæð
5000 kr. til mjólkurgjafa handa
fátækum börnunx í Austurbæj-
rskólanum. Bæjarstjóm sá
sér ekki fæi’t að verða við þess-
um óskum í það skipti.
Ilaustið 1932 flutti frú Aðal-
björg Sigurðardóttir tillöguna í
bæjarstjói’ninni um 9000 kr.
íjárveitingu til mjólkurgjafa í
barnaskóluixx bæjarins. Fram-
sóknarmenn og jafnaðarmenn
fylgdu málinu, en Sjálfstæðis-
menn á móti. Þó fór svo, að
þessu sinni, að gifta barnanna
og vinsældir málsins sigruðu.
Iijalti Jónsson gi’eiddi a'tkvæði
nxeð börnunum, en á móti
flokksnxönnunx sínum, enda var
honunx sparkað af lista Sjálf-
stæðismanna við næstu bæjar-
stjói’narkosningar á eftir. Og
svo undrandi urðu hinir sjálf-
stæðismennii-nir, er þeir sáu 8
hendur á lofti með þessu máli,
að þeir létu endurtaka at-
kvæðagreiðsluna. En Hjalti sat
\ið sitt.
Nú var byrjað á mjólkui’-
gjöfum og mjólkursölu í báð-
um barnaskólum bæjarins. Síð-
an hefir þetta mál orðið vin-
sælla með hverjum deginum, og
því eigi viðlit að leggja fjár-
veitingar í þessu skyni niður,
he'dur hafa þær íai’ið hækk-
andi.
Af þessu yfirliti er það ljóst,
að Morgunblaðið á sunnudag-
inn fer með staðleysur einar
og öfugmæli, þegar það full-
yrðir að ágreiningur hafi ver-
ið um matgjafir í barnaskólun-
um, en aldi’ei um mjólkurgjaf-
imar.
Þá er það einnig hiix mesta
fjarstæða að of lágar fjái’veit-
ingar til þessara mála stafi af
vani’ækslu skólanefnda eða
skólastjóra. Allir skólastjórar
barnaskólanna hafa verið og
eru fylgismenn þessara mála,
og Arngrímur Kristjánsson t.
d. skrifað um málið og barizt
fyrir því á annan hátt. Skóla-
nefndai’mennirnir hafa heldur
ekki látið sitt eftir liggja. Og
nú síðast 30. mai’z s. 1. ltomu
skólastjórar og skólanefndir í
veg fyrir að mjólkur- og lýsis-
gjafir yrðu felldar niður yfir
aprílmánuð, með þvx að fara á
fund boi’gai’stjóra og fá hann
til að halda þeim áfram. Því
að hvað sem höf. Morgunblaðs-
gr. feitle'trar um það efni, þá
höfum við skólastjórarnir feng-
ið skipun um að stöðva þessa
starfsemi tafarlausi. Hitt er
annað mál, að borgais'tjóri tók
nxálaleitan okkar viðvíkjandi
mjólkur- og lýsisgjöfum strax
vel, og er það ein sönnun þess,
sem ég drap á í upphafi gi’ein-
arinnar, að hamx pei’sónulega
eigi hér ekki aðalsök að máli.
Þar sem saga matgjafa og
nxjólkurgjafa í bamaskólunum
hefir verið rakin hér að fram-
an, þykir rétt að geta einnig
um lýsið. Það mun hafa verið
um áramót 1935, sem byrjað
var á lýsisgjöfum hér í Austur-
bæjai’skólanum og stuttu síðar
í Miðbæjai’skólanum. Áður
hafði það verið gefið við og við
Framh. á 4. síðu.