Nýja dagblaðið - 21.07.1937, Blaðsíða 2

2
N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
Klæðaverksmíðj an Gefjun
hefir lengí verið brautryðjandi
í íslenzkum ullariðnaðí.
Síðasta nýbreytnín eru
kambgarnsdúkarnír
sem pegar hafa hlotíð almenna vSðurkenníngu og Ser sala

peirra hraðvaxandi.
Gefjunar kambgarn Kl
prjónagarn í Sjöldamörgum
litum — er á góðri leið með að
útrýma erlendu prjónagarni hér á landi.
Spyrfíst Syrír um verðið hjá umboðsmönnum vorum
Klæðaverksmiðjan GEFJUN, Akureyri.
Kafbáturinn, sem áður var
tákn glötunarinnar, hefir nú
fyrir hugvit japansks vísinda-
manns verið gefið annað og
göfugra hlutverk, sem sé að
auka matarforða heimsins. Mit-
subishi skipasmíða- og verk-
fræðifélagið í Nagasaki er að
smíða neðansjávarbáta, sem
eiga að sýna auðæfi djúpanna.
Hinir nýju kafbátar, sem
rannsaka djúpin, eiga að koma
djúpfiskveiðum á og tryggja
þær, með því að maður sem er
í 2000 feta dýpi skýri nákvæm-
lega frá hvernig umhorfs er
þar.
Það kann að vera, að heim-
urinn eigi að þakka Sir Hubert
Wilkins hugmyndina, en í fe-
brúar 1935 sýndi Mazuzo No-
mura, forseti japanska^ fisk-
veiðasambandsins, fram á ó-
tvíræða gagnsemi slíkra kaf-
báta til rannsókna fyrir fiski-
veiðarnar almennt, og þá sér-
staklega með rannsóknum á
meira dýpi en maðurinn 'hefir
áður haft vald yfir.
Eftir að hann hafði fengið
einkaleyfi samdi hann við Mit-
subishi félagið um að byggja
og útbúa kafbát til rannsókn-
anna.
Smíðin hófst í apríl 1935 og
fyrsta reynsluköfun var gerð í
júní 1936. Síðan þá hefir bát-
urinn kafað um 200 sinnum og
dvalið meir en 400 stundir á
ýmsu dýpi, allt niður í 2000
fe'ta, og sýnt að hann bregst
ekki þeim vonum, sem Nomura
gerði sér um hann.
Báturinn lítur út eins og stór
stálvindill, 18 feta langur og
8 fet í þvermál. Þegar hann er
,.uppi“, er hann knúður með
100 ha. Dieselvél, en „niðri“ er
hann knúður með 2 5 ha. raf-
magnsmótorum. Skipshöfnin er
3 menn. 2 annast stjóm báts-
ins sjálfs og 1 maðurinn hefir
stöðu í „tuminum“ og hann
sér um ljósmyndavélarnar,
kastljósin og yfirleitt allan
annan útbúnað, sem beint er
notaður við sjálfar rannsókn-
irnar.
Plöturnar í skrokknum eru
8 þumlunga þykkar, og naglar
og boltar eru hvergi notaðir,
heldur er allt rafsoðið. Þungi
bátsins er svo mikill að þegar
hann er á yfirborðinu, er burð-
armagnið aðeins 10%. Eigi að
kafa, er kjölfestuvatni dælt í
þar til gerða geyma unz burð-
armagnið er aðeins 2%, síðan
er kafað með því að knýja bát-
inn áfram í hringi með raf-
magnsmótorunum, og stjórna
„niður“ með „uggunum“ og
„dýptarstýrinu".
Þar sem ómögulegt væri að
tæma kjölfestugeyma á meir
en 500 feta dýpi, vegna þrýst-
ingsins, er alltaf siglt með
þessu 2% flotmagni neðan-
sjávar. Báturinn heldur sér
niðri samkv. sömu grundvallar-
atriðium og flugvél heldur sér
svífandi. Þegar farið er upp,
eru rafmagnsmótorarnir stöðv-
sðir, og báturinn flýtur upp,
unz svo hátt er komið, að hægt
er fyrir þrýstingnum að tæma
vatnsgeymana með saman-
þjöppuðu lofti. 8 þumlunga
þykkar rúður úr bræddu
kvartsi eru á kinnungum, skut
og þaki tumsins, að baki þeim
eru sjónpípur í sambandi við
myndavélar. Mjög sterk kast-
Ijós veita birtuna til þessarar
myndatöku.
Sérstakar filmur og ljóskast-
arar er varpa infra-rauð-
um geislum eru notaðir við
myndatökur á því dýpi, sem
enginn sólargeisli nær til.
Með þessum myndatökum
eru gerðar rannsóknir viðvíkj-
andi tilvonandi fiskiveiðum,
safnað tegundum og í raun og
veru tekið manntal meðal íbúa
djúpanna.
Þar til gerðum „háfum“, með
gini, sem lokast, er skotið út,
eftir stálstöngum, með press-
! uðu lofti, til þess að grípa þau
sýnishorn, er sérstaklega er
æskilegt að rannsaka. Á kinn-
ungunum eru 2 slíkir háfar, er
draga 12 fet og einn í turnin-
nm, sem nær 10 fet.
Á báðum hliðum skrokksins,
um 4 fet frá kinnungunum, eru
vél-,armar“. Stálfingur þeirra
eiga, með lipurð mannlegra
handa, að safna sveppum, skel-
fiskum, kröbbum og öllu slíku,
sem finnst á botninum. Þau
að, eru látin í hólf utan á
skrokknum, til þess að varna
því að þau skemmist á leiðinni
upp. í mörgum reynsluferðum
hefir kafbáturinn starfað við-
stöðulaust í 6—8 stundir á
1500—2000 feta dýpi. Til þess
að halda bátnum kyrrum niðri,
eru 4 smáskrúfur, tvær sín
bvoru megin á kinnungunum
og tvær á skutnum. Þessar
skrúfur má einnig nota til að
flýta fyrir bátnum á leiðinni
upp, og einnig til að draga úr
ferðinni, svo fiskar, teknir á
miklu dýpi, skemmist ekki.
Undir yfirborðinu gengur
báturinn 4 hnúta, en á yfir-
borðinu knýr dieselvélin hann
12 hnúta. Báturinn getur far-
ið 600 enskar mílur frá móð-
urskipinu, en loftskeytasam-
bandi er alltaf haldið.
Vegna þess hve þessi fyrsti
bátur hefir reynst vel, er Mit-
verður í Þrasiaskógí, sunnudagmn 25.
júlí og heist kl. 1 e. h.
Ungmennasamband Kjaiarnesfúngs og
Héraðsambandið Skarphéðínn haida
mótíð. — Ræðuhöld, kórsöngur, horna-
blástur o. Sl.
Aliur lýðræðissinnaður æskulýður vel-
kominn.

Akureyrarferðír Bífreíðasf. Sfeíndórs
eru — Hraðíerð — Fímmtudaga.
Tveggfadagaferð — mánudaga.
Aigreiðsla okkar á Akureyris
Bifreiðastöð Oddeyrar.
Steindór. Sími 1580.
•4 ÚTBREIÐIÐ NÝJA DAGBLAÐID ►
subishi-félagið að smíða fjóra
báta í viðbót, ennþá fullkomn-
ari. Þessir kafbátar kosta full-
búnir um 75 þús. krónur. Þessi
kostnaður er samt hverfandi
hjá því gagni, sem talið er að
sé af rannsóknum þessara báta,
þar sem þeir finna ný fiski-
mið, auk þess sem þeir geta
framkvæmt þær rannsóknir á
gömlum miðum á fáum dög-
um, sem tekur mörg ár með
eldri aðferðum.
Samtals 1 millj. og 500 þús.
manns vinna nú hjá ýmiskon-
ar fiskveiðafyrirtækjum í Jap-
an. Þetta er meir en helming-
ur þeirra manna, er sömu at-
vinnu stunda annarsstaðar í
heiminum. Afli Japana er ár-
lega 3 millj. tonna eða fjórði
hluti af fiskafla heimsins. —
1936 gáfu fiskveiðarnar jap-
önskum borgurum í aðra hönd
644 millj. króna.
Mitsubishi-félagið gerir ráð
fyrir að innan skamms verði
slíkir bátar s’tarfræktir í um-
hverfi margra af eyjum Jap-
ana í Kyrrahafinu, sem þegar
er vitað að auðugt er af fiski-
miðum.
Talið er að slíkar rannsóknir
muni leiða til þess að nýjar
greinar fiskveiða verði starf-
ræktar, sem geti veitt Japönum
ný auðæfi og aulcna atvinnu.
Mitsubishi-félagið hyggst að
framleiða þessa skrítnu, nýju
rannsóknarbáta fyrir ýms hin
stærstu fiskiveiðafélög í Japan,
sem þætti margborga sig að
eiga þá og starfrækja.
Þessa bá'ta á einnig að leigja
til rannsókna, og geta þeir
þannig orðið báðum aðilum til
hagnaðar.
Norska fiskveiðasambandið
hefir þegar pantað einn af
þessum bátum til að annast
rannsóknir fiskimiða við Nor-
eg. —
Samningar standa nú yfir, og
á næstu mánuðum er talið víst/
að kafbátar af þessari gerð
verði byggðir í Bandaríkjunum
og nokkrum öðrum löndum, af
N onnur a-Mitsubishi sérleyf is-
höfunum, og verði þeir látnir
annast almennar fiskirann-
sóknir, auk annars vísinda-
starfa í djúpunum.
Núna, þegar japanskur upp-
fyndingarmaður hefir breytt
hinu hræðilega morðvopni, kaf-
bátunum, í 'tæki til víðtækra
rannsókna á þeim 4/5 hlutum
hnattarins, sem manninum eru
svo átakanlega lítið kunnir, þá
virðist manni að kafbáturinn
ætli að lokum að sýna lit á því
að bæta fyrir þá eyðileggingu
og örvæntingu, sem hann hefir
bakað á ófriðartímum.
Nomuro segir;
„Það er áreiðanlegt, að eng-
inn setur sig upp á móti kaf-
hátunum mínum, þegar þeir eru
smíðaðir og starfræktir af
hundruðum manna af ýmsum
þjóðernum, og sem lifa við
sjávarsíðuna, til þess að færa
þekkingu mannsins meir en
hálfa mílu niður fyrir yfirborð
sjávarins, og til að auka fæðu-
tekju mannanna úr sjónum,
auka atvinnuna og stuðla að
almennri fjárhagslegri velferð
þjóðanna á friðartímum.
Innan árs vona ég að ég verði
búinn að koma upp rannsókn-
arstofu, sem geti skýrt leynd-
ardóma sjávarins eina mflu
niður fyrir yfirborðið. Og að
lokum hefi ég trú á, að það sé
mögulegt að smíða kafbát, sem
geti tekið að sér slíkar rann-
sóknir á botni dýpstu hluta
úthafanna, hinna 7 hafa.
Framh. á 4. síðu.