Nýja dagblaðið - 11.01.1938, Blaðsíða 3

Nýja dagblaðið - 11.01.1938, Blaðsíða 3
N Ý J A DAGBLAÐIÐ 3 ■* iVÝJA DAtfBLAÐIÐ Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f. Ritstjóri: ÞÓRARXNN ÞÓRARINSSON. Ritstj ómarskrif stof umar: Lindargötu li). Símar 4373 og 2353 Afgr. og augiýsingaskrifstofa: Hafnarstræti 16. Sími 2323. áskriftargjald kr. 2.00 á mánuði. í lausasölu 10 aura eintakið. Prentsmiðjan Edda h.f. Siml 3948. Dýrtíðin í Reykjavík Hvernig á fólk aö lifa í höfuð- stað íslands? Menn flytja þang- að hundruðum saman á hverju ári, úr sveitum og kauptúnum landsins. Menn flytja með sér andvirði jarða, bústofns, húsa og báta. Menn koma með innieign- ir í bönkum og sparisjóðum. Fyr- ir aðdráttarafl, sem sýnist vera ótrúlega sterkt, dregur Reykja- vík til sín meginþáttinn af sam- anspöruðum þjóðarauði lands- manna. Að sumu leyti gæti þetta sýnzt álitlegt fyrir höfuðstaðinn. En ef allt fjárhagslíf bæjarins er byggt á sandkviku, þá verður ánægjan minni. Þá verður Reykjavík, meðan svo háttar, einskonar sogskál fyrir fjár- 0 magn landsins, en öll megin framleiðsla rekin með tekju- halla. Og hve lengi blessast það á- stand? Tökum dœmi um afkomu- möguleika stærstu stéttanna, verkamanna og sjómanna. Ég þekki fjölda af bændum í sveit, sem búa á sæmilegum jörðum, með viðundandi húsakosti, en geta ekki borgað nerna 150—200 kr. í leigu eftir jörð og hús. Af- rakstur búanna ber ekki meira hjá einyrkjahjónum, þó að búið sé að gera hinar ítrustu ráðstaf- anir sem föng eru á, til að hækka verð á kjöti, mjójk, og öllum þeim framleiðsluvörum, er sam- vinnufélögin verzla með fyrir bændur landsins. En ef slíkur einyrki er skuldlítill og þarf ekki að greiða hærri fjárhæð í jarð- leigu, þá er hann allvel settur með afkomu heimilisins, vegna þess hve fjölskyldan lifir mikið á heimafenginni framleiðslu. Tökum aftur verkamanninn og sjómanninn í Rvík. Húsaleiga fyrir þolanlega íbúð er tæplega hugsanleg fyrir minna en 1000 kr. árlega og margir hafa verri kjör. Verkamaðurinn eða sjó- maðurinn hefir nálega aldrei nokkra heimaframleiðslu. Hann kaupið alla útlenda vöru með síhækkandi verði. Kol og raf- magn til hitunar og ljósa eru dýrir útgjaldaliðir. Fataefni öll aðkeypt og hin innlendu fata- efni síhækkandi í verði, fyrir að- gerðir allskonar stéttafélaga. Tollarnir hækka á erlendu vör- unni og útsvarsbyrðin hækkar stórlega með hverju ári. Það kostar 8 kr. að sóla karlmanns- skó og sjálfur fiskurinn, ein höf- uðframleiðsluvara bæjarins, er rándýr til bæjarbúa, þó að þessi ágæta vara seljist ekki nema Fyrirspurnum Einars Olgeirssonar svarað Hann og bandamenn lians hafa iiimlr- að það, að vcrkalýðurlnn fengl aðgang að lánsfé bankanna. Einar Olgeirsson hefir nylega beint til Framsóknarflokksins þrem fyrirspurnum viðkomandi bankamálum. Þykir rétt að gera þeim nokk- ur skil. Fyrsta fyrirspurnin er um það, hversvegna atvinnumálaráð- herra hafi breytt lögunum um fiskimálanefnd með bráða- birgöalögum vegna kröfu Lands- bankastjórnarinnar. Nýja dag- blaðinu er alveg ókunnugt um að umrædd bráðabirgðalög eigi þessa forsögu og vísar fyrir- spurninni því áfram til þess manns, sem er málinu kunnug- astur, en það er Haraldur Guð- mundsson, sem er 8. maður á samfylkingarlistanum. í annarri fyrirspurninni kem- ur fram mesti misskilningur, því Landsbankastjórnin hefir ein- mitt tekið upp sömu stefnu og meirihluti Alþingis samþykkti að skyldi vera aðalreglan um rekstrarfyrirkomulag síldarverk- smiðjanna. Umrædd ráðstöfun bankaráðsins er líka óhj ákvæmi- leg, því hvorki Landsbankinn eða ríkið hafa efni á því að só- lunda miklu fé í ógætilega rekin braskfyrirtæki. Það hefir þegar tapazt nóg á Kveldúlfi og slíkum fyrirtækjum. Ef ekki er girt framvegis fyrir slíkan taprekst- með hörmungum á erlendum markaði. Undirstaða alls sjálfstæðs at- vinnulífs í bænum, útgerðin, er rekin með tapi ár eftir ár. Eng- inn maður leggur í að kaupa ný skip. Auður sá, sem til er í bæn- um, er lagður í ný hús og í iðn- fyrirtæki, sem selja vöru sína 30 —50% hærra en hægt er að fá sömu hluti fyrir frá næstu lönd- um. Venjulegur fiskibátur á Akranesi, þarf að sögn kunnugra manna 1200 kr. meira fyrir veið- arfæri sín til einnar vertíðar, ef hann kaupir íslenzka en ekki norska framleiðslu. Það má nærri geta, hvort slík kaup hjálpa framleiðslunni við Faxa- flóa, fiskiveiðunum sjálfum. Ofan á allt þetta bætist svo hinn stóri hópur atvinnulausra manna, og styrkþegar á bænum. Báðar þær sveitir stækka óð- fluga. Dýrtíðin dregur úr atvinn- unni og að sama skapi þyngir á þeim sem atvinnuna hafa, því að þeir verða að bera allar byrð- arnar, bæði fyrir sjálfa sig og aðra. Myndin af Reykjavík er því þessi: Fólkinu hraðfjölgar, at- vinnan minnkar og öll undir- stöðuatvinna rekin með vaxandi tapi. Skattar og útsvör hækka. Dýrtíðin þrýstir með meiri og meiri þunga á fjölmennustu stéttirnar. Sj álfstæðisflokkurinn reynir að loka augunum fyrir að- steðjandi hruni og segir eins og Lúðvík 15. Frakkakonungur: „Syndaflóðið kemur eftir minn ur hjá stærstu fyrirtækjum landsins, er ekkert annað en fjárhagslegt hrun framundan og þjóðin hefir þá afhent frelsi sitt í hendur erlendra fjárafla- manna. Framangreind ákvörðun Landsbankastjórnarinnar er því mikilvægur liður í þeirri baráttu að lýðræði og frelsi þjóðarinnar verði ekki skert af erlendum á- hrifum. En þetta skilja vitan- lega ekki þeir menn, sem lúta yfirráðum erlends flokks. Þriðja fyrirspurnin er á þá leið hvort Framsóknarflokkurinn vilji brjóta niður „harðstjórn bankanna“. Það er sannarlega ekki gott að vita, hvað fyrir fyr- irspyrjandanum vakir með þessu orðalagi, en sennilega mun það vera það, að veltufénu verði meira veitt til almennings, en lendi ekki i stórum stil i höndum fárra fjáraflamanna. Sannar- lega er Framsóknarflokkurinn, og hefir alltaf verið, reiðubú- inn til að gera slikar ráðstafanir, enda beindust hans fyrstu verk að slíkum framkvæmdum. Bænd- ur höfðu engan aðgang að veltu- fé, þegar Framsóknarflokkurinn hóf baráttu sína, en fyrir at- beina hans hafa þeir nú fengið ýmsar lánsstofnanir, er tryggja þeim eins greiðan aðgang að lánsfé og framast er mögulegt. dag.“ Á hinn bóginn koma post- ular rússnesku byltingarinnar. Þeir gleðjast yfir að „syndaflóð- ið“ muni koma. Hrunið sé að- steðjandi og þá byrji þeirra dag- ur. — í augum okkar Framsóknar- manna er aðalatriðið að byrja strax baráttuna við dýrtíðina. Reykjavík þarf að verða sam- keppnisfær um framleiðslu, hvort heldur sem miðað er við innlenda eða erlenda kaupendur. Við Framsóknarmenn sjáum enga ástæðu til að bíða eftir hruninu. Við vitum að síðan 1921 og fram til síðustu missira, hefir tekjuhallarekstur útvegsins ver- ið falinn með stöðugum nýjum erlendum lántökum. Hið fyrsta var lánið handa íslandsbanka 1921. Hið síðasta var Sogslánið, og það allra næsta á að vera í hitaveituna. Fjárhagseymdin er á svo háu stigi að menn láta sér ekki nægja að taka lán fyrir að- fluttu efni. Það á líka að taka lán erlendis til að borga verka- mönnunum hér í bænum þeirra vinnu. Menn geta gizkað á, hver framtíð biður hins hraðvaxandi höfuðstaðar, ef haldið er áfram með tekjuhallarekstri á megin- atvinnu borgarinnar. Menn hafa sjálfsagt veitt því eftirtekt, að það er ráðgert að veðsetja tekjur bæjarins sérstaklega ensku fé- lagi, sem lánar fé í hitaveituna. Og sú veðsetning á að gilda í 35 ár. Framsóknarflokkurinn hefir líka alltaf viljað veita verka- mönnum og sjómönnum svipað- an aðgang að starfsfé, en það hefir alltaf strandað á öðrum. Til þess að sjómenn og verka- menn geti fengið starfsfé til rekstrar stærri atvinnufyrir- tækja, verða þeir að hafa félags- skap um reksturinn. Það kemur ekki að neinu gagni, þó þeim séu lánaðar smáupphæðir hverjum fyrir sig, ef stofna á til atvinnu- rekstrar í stórum stil. Þess vegna er þeim nauðsynlegt að hafa fé- lagsskap um reksturinn, ef þeir eiga að geta fengið starfsfé. En verkamenn og sjómenn hafa enn ekki skapað sér sér- stakan aðgang að lánsfé bank- anna, vegna þess að foringjar kommúnista og socialista hafa barizt gegn því með hnúum og hnefum að efnt yrði til slíks fé- lagsrekstrar. Bönkunum hefir því verið nauðugur einn kostur, að veita lánsfé sínu til fárra stóratvinnurekenda, eða láta það liggja ónotað. Foringjar socialista og komm- únista eiga því fyrst og fremst sök á því, hvernig lánsfé bank- anna hefir verið varið á síðustu árum, vegna þess að þeir hafa hindrað það með fjandskap sín- um gegn samvinnuútgerð og samvinnurekstri, að lánsféð gæti runnið beint til verkamanna og sjómanna. Þar hafa mætzt, í einskonar „samfylkingu“ gegn Framsókn- arflokknum, hinn neikvæði sam- vinnufjandskapur socialista og kommúnista og hagsmunir stór- atvinnurekenda í íhaldsflokkn- um. En strax og socialistar og kommúnistar vitrast í þessum málum og leiðbeina verkamönn- um og sjómönnum um stofnun samvinnufélaga, er annist at- vinnurekstur, hefir verið sköpuð aðstaða til þess að veita láns- fénu til verkamanna og sjó- manna, en fyrr ekki. Það stendur því á socialistum og kommúnistum að hjálpa til að brjóta niður þessa „harð- stjórn bankanna“, sem þeir hafa sjálfir átt verulegan þátt í að skapa, og þar með hjálpa til að framkvæma þá samþykkt sein- asta flokksþings Framsóknar- manna, að „fé lánsstofnananna verði í útlánastarfseminni eftir því sem verða má, veitt til þeirra, sem framleiðslustörfin vinna, bænda, sjómanna og iðnaðar- manna og félaga þeirra, en forð- ast sé eftir megni að veita láns- fénu til almennings um hendur stórra fyrirtækja". i „AIM er betra | en íhaldið" | í Alþýðublaðinu 17. œprll ! 1931 birtist eftirfarandi ! bréf, sem blaðið sagði að ! konungi hefði verið sent I daginn áður: | „TIL KONUNGS. Vér undirritaðir fimm I alþingismenn, sem erum í Alþýðuflokknum, skorum á konung, sem samkvœmt stjórnarskránni er œðsta | framkvœmdavald íslenzka ríkisins, að veita ráðuneyti Tr. Þ. lausn þegar í stað og skipa nýtt ráðuneyti i sam- ráði við meirihluta Al- þingis ... Oss er kunnugt um, að meiri hluti þing- f manna, sem kjörnir voru I af miklum meirihluta kjós- | enda í landinu, eru í full- | kominni andstöðu við nú- verandi stjórn OG ER ÞINGMEIRIHLUTINN VIÐ ÞVÍ BÚINN, AÐ BENDA NÚ ÞEGAR í STAÐ Á ÞINGRÆÐILEGA LEIÐ TIL MYNDUNAR NÝS RÁÐUNEYTIS. Jón Baldvinson. Héðinn Valdimarsson. Haraldur Guðmundsson. Sigurjón Á. Ólafsson. Erlingur Friðjónsson“. Fískverðið lækkað? Fiskimálanefnd hefir tekið upp þá nýbreytni, að selja bæj- arbúum ýmsar tegundir af frystum fiski. Var auglýsing um þetta birt í blöðum bæjarins nú fyrir áramótin. Ekki hafa þó nein dagblaðanna vakið frekari athygli á þessari sölu, enda þótt hér sé um allmerkilegt atriði að ræða. Venjulega hefði það þótt tíð- indum sæta, ef verð á einhverri vöru hefði skyndilega lækkað um allt að helmingi og varan jafnframt framboðin með meira hreinlæti og vinnusparn- aði fyrir neytandann. Það er þetta sem hér hefir átt sér stað með aðal neyzluvöru bæjarbúa. Allir þeir, sem kynnzt hafa þessum fiskkaupum, munu vafalaust óska eftir að njóta þeirra framvegis. En í sambandi við söluna og verðlagið á þess- Frh. á 4. síðu. Vegna jarðarfarar verður skríí stoíum vorum lokað í dag írá kl. 12-4. Olíuverzlun íslands h. f. H.f. Shell á Íslandí. ÚTBREIÐIÐ NÝJA DAGBLAÐIÐ.

x

Nýja dagblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýja dagblaðið
https://timarit.is/publication/300

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.