Nýja dagblaðið - 24.02.1938, Blaðsíða 4

REYKJAVÍK, 24. FEBRÚAR 1938
6. ÁRGANGUR — 45. BLAÐ
NYIA DAGBLAÐIÐ
með frjálsum gjaldeyri, en
greiddi í þess stað með vörum.
itfeöal inn- og útflutn-
ingur 1925—34 og
1935-37
Til þess að fá sem gleggst
yfirlit yfir heildarafkomu þjóð-
arinnar fyrir og eftir þessa at-
burði, hefi ég gert samanburð á
meðalinnflutningi og meðalút-
flutningi næstu 10 árin fyrir
1935 annarsvegar, og hinsvegar
þau 3 ár, sem liðin eru síðan
markaðslokanirnar hófust fyrir
alvöru. Meðalútflutningur ár-
anna 1925—34 að báðum árum
meðtöldum, hefir samkvæmt
Hagstofuskýrslum orðið kr. 59.9
millj. kr., en meðalinnflutningur
sömu ára 57.4 millj. kr. Hefir því
verzl.jöfnuðurinn þetta tímabil
verið hagstæður um 2.5 millj. kr.
árlega að meðaltali. Ef við tökum
síðan árin 1935—37, þá hefir
útflutningur orðið að meðaltali
52 millj. kr. og innflutningur 46.7
millj. Hefir því viðskiptajöfnuð-
ur orðið hagstæður um 5,3 millj.
kr. að meðaltali þessi 3 ár. Meðal
útflutningur seinna tímabilið
hefir því orðið nálega 8 millj. kr.
lægri á ári en fyrra tímabilið.
Þrátt fyrir það hefir verzlunar-
jöfnuðurinn orðið að meðaltali
meir en helmingi hagstæðari,
eða 5.3 millj. árlega á móti 2.5
millj. árlega.
Nú kannast allir við það, að á
síðara tímabilinu hafa verið
miklu meiri gjaldeyriserfiðleikar
en á hinu fyrra, en af þessum
tölum, sem hér hafa verið birtar,
sézt það mjög greinilega, að erf-
iðleikar gjaldeyrisverzlunarinn-
ar síðustu árin umfram það, er
áður var, staða ekki af því, að
verzlunarjöfnuður hafi verið ó-
hagstæðari en áður. Hann hefir
þvert á móti verið verulegum
mun hagstæðari. Það liggur í
augum uppi, að þar sem verzl-
unarjöfnuðurinn var ekki að
meðaltali árin 1925—34 hag-
stæður um meira en 2.5 millj. kr.,
þá hlyti að hafa orðið geysileg-
ur skortur á gjaldeyri á þeim
árum, ef ekki hefði átt sér stað
mjög verulegur innflutningur
lánsfjár.
Nú er kunnugt að mjög hefir
verið dregið úr erlendum lántök-
um undanfarin ár. Hér hefir þvi
gerzt tvennt í senn, meðalút-
flutningur lækkað um 8 milljónir
áður var, stafa ekki af því, að
lánsfjár erlendis frá minnkað
svo, að erfiðleikar gjaldeyris-
verzlunarinnar eru af þeim á-
stæðum miklu meiri en síðara
tímabilið með ríflega helmingi
hærri hagstæðan verzlunarjöfn-
uð að meðaltali.
Síðastu þrjn ár Iiefir, samkvæmt skýrsl-
um Hagstofunnar, veriö lagt eins mikið í ný
iðnaðar- og framleiðslufyrirtæki og samtals
uæstu 10 árin á undan. Yfirfærsluörðugleik-
arnir eiga rót sína að rekja til lokunar salt-
fisksmarkaðanna, innflutnings erlends láns-
fjár á síðari árum og Iiinnar stórkostlegu
aukningar arðbærra fyrirtækja síðustu 3 ár.
Þegar fyrirtæki eða einstak- ,
lingar gera sér grein fyrir fjár-
hag sínum, þá er ekki venjan að
líta einungis á aðra hliðina,
skuldahliðina, heldur eru þá
jafnframt athuguð þau verð-
mæti, sem aflað hefir verið. Ég
hefi oft um það hugsað, að fyrir
þyrftu að liggja skýrslur um það,
hve mikill hluti innflutningsins
færi í raunverulega eyðslu
þjóðarinnar og hve mikið til þess
að skapa eignir og verðmæti, og
þá alveg sérstaklega hve mikið
væri notað til þess að skapa arð-
gæfar eignir. Um þetta hafa
engar skýrslur legið fyrir, en
menn hafa haft það „á tilfinn-
ingunni," ef svo mætti að orði
komast, að á síðustu árum væri
meira lagt í ný frirtæki af ýmsu
tægi en áður hefði verið gert.
Hefi ég þráfaldlega bent á það,
þegar ég hefi birt skýrslur um
innflutning til landsins, að sí-
vaxandi hluti af gjaldeyrinum
hefir farið til kaupa á vélum og
byggingarefni, vegna nýrra fyr-
irtækja.
Ég hefi farið fram á það við
Hagstofuna, að hún semdi yfir-
lit um öll þau iðnaðar- og fram-
leiðslufyrirtæki, sem sett hafa
verið á stofn hér á landi síðast-
liðinn hálfan annan áratug, og,
fengi þá jafnframt upplýsingar
um, hvenær í þau hefði verið
ráðizt og hver hefði verið stofn-
kostnaður þeirra. Hagstofan hef-
ir nú samið þetta yfirlit og mun
ég birta hér nokkrar niðurstöðu-
tölur til fróðleiks. Að sjálfsögðu
eru skýrslur þessar ekki alveg
tæmandi, en skekkjur ekki svo
verulegar, að dómi þeirra sem
að þeim hafa unnið, að heildar-
myndin geti raskast. í skýrsluna
eru tekin öll iðnaðarfyrirtæki,
hvort sem þau vinna úr innlendu
eða erlendu efni, og framleiðslu-
fyrirtæki, ennfremur aflstöðvar
þær, sem byggðar hafa verið, og
eru það þó nær eingöngu raf-
stöðvar. Aftur á móti hafa ekki
verið teknar með neinar almenn
ar framkvæmdir, sem ekki geta
beinlínis talizt arðgæfar; heldur
ekki íbúðarhúsabyggingar, jarð-
ræktarframkvæmdir eða fram-
kvæmdir á einstökum heimilum,
í sveitum eða við sjó. Yfirlit
þetta nær frá 1920—1937. Þar
sem ég mun hinsvegar nota yfir-
litið til þess að sýna þróunina í
þessum efnum, sömu árin og ég
hefi rætt hér um að framan,
mun ég aðeins taka hér árin
1925—1937. Tek ég þá fyrst árin
1925—34, en það eru 10 árin
næstu á undan lokun fiskmark-
aðanna. Hefir stofnkostnaður
þeirra fyrirtækja, sem áður eru
nefnd, orðið þau ár, sem hér
segir:
Árið 1925 . .. . kr. 1270.1 þús.
— 1926 .... — 830.0 —
— 1927 .... — 704.5 —
— 1928 .... — 2897.8 —
— 1929 .... — 1970.0 —
— 1930 .... — 3936.5 —
Lv.v.viGamlíi IIíó v/.v.v
í
Rauði
hershöfðíngínn
í
í Stórfengleng þýzk talmynd I;
I; frá heimsstyrjöldinni miklu Ij
I; og byltingunni í Rússlandi.
Aðalhlutverkin tvö
ieikur „karakter“-leikarinn
Hans Albers.
? Börn fá ekki aðgang. ■;
í >
V.V.V.W.V.V.V.VAW.V.VV
1931 .. . . — 1566.2
1932 .. . . — 1617.6
1933 .. . . — 2184.5
1934 . . . . — 2932.5
eða samtals kr. 19909.7 þús.
Séu síðan tekin árin 1935—37,
verður niðurstaðan þessi:
Árið 1935 ........ kr. 8024.3 þús.
— 1936 .......... — 5281.5 —
— 1937 — 6546.6 —
Samtals kr. 19852.4 þús.
Samkvæmt þessu kemur í ljós,
að á síðustu þrem árunum hefir
verið varið til allskonar nýrra
fyrirtækja, t. d. síldarverk-
smiðja, mjólkurstöðva, frysti-
húsa, lifrarbræðsla, og síðast en
ekki sízt rafveita, nærri því jafn
mikilli fjárhæð samtals og varið
hafði verið til slíkra fyrirtækja
samtals næstu 10 árin á undan,
eða að meðaltali á ári um 6.6
millj. síðustu 3 árin, á móti tæp-
um 2 milljónum að meðaltali
næstu 10 árin á undan.
Þetta sýnir það greinilega,, er
raunar var vitað áður, þótt það
lægi ekki fyrir skjallega, að þrátt
fyrir um 10 millj. kr. lægri með-
alinnflutning síðustu 3 árin en
næstu 10 ár á undan, þá hefir
margfalt hærri upphæð af inn-
flutningnum verið varið til arð-
berandi fyrirtækja. Kemur þá
þá fyrir gjaldeyriserfiðleikunum,
greinilega í ljós ein ástæðan enn
þar sem mikill hluti þessara fyr-
irtækja er stofnsettur án erlends
lánsfjár, en sum með stuttum,
erlendum lánum. Undanfarin 3
ár hefir hér gerzt allt í senn, að
innflutningur erlends lánsfjár
hefir minnkað stórkostlega frá
því sem verið hafði síðustu 10 ár-
in, að útflutningurinn hafði
lækkað um 8 millj. kr. að meðal-
tali á ári frá því, sem hann hafði
verið næstu 10 ár á undan, að
verzlunarjöfnuðurinn hefir,
þrátt fyrir það, orðið hagstæður
um 5.3 millj. kr. á ári, á móti 2.5
millj. áður, og að í ný iðn- og
framleiðslufyrirtæki og orku-
veitur hefir á þessum 3 sl. árum
verið varið tæpum 20 millj. kr.,
eða nærri jafnhárri fjárhæð, og
samanlagt var varið í sambæri-
leg fyrirtæki næstu 10 árin á
undan.
í ljósi þessara staðreynda
verður það ekki furðulegt í aug-
um hugsandi manna, þótt þröngt
sé fyrir dyrum í málum þessum.
Þessar tölur sýna að efnahag
þjóðarinnar sem heildar hefir á-
reiðanlega ekki farið hnignandi
þessi síðustu ár og tel ég rétt og
Vér bjóðum yður sérstök
tækifæriskaup.
Fyrir dömur:
Álnavara, fjölbreytt úrval.
Sokkar.
Undirföt og Snyrtivörur.
Fyrir innkaupsverð:
Nokkur dúsín af kven-
sloppum og kvenpeysum.
Fyrir herra:
Vinnuföt af öllum tegund-
um og stærðum. Manchett-
skyrtur. Sokkar o. m. fl.
með bæjarins lægsta verði.
Klapparstíg 37. Sími 2937.
Verzl, FRAM
Klapparstíg 37.
Sími 2937.
sjálfsagt að þess sé getið hér.
Hinu mega menn þá jafnframt
ekki gleyma, að þrátt fyrir þess-
ar staðreyndir, eða ef til vill
réttara sagt vegna þeirra, er
gjaldeyrisverzlunin meiri erfið-
leikum háð en áður. Verða menn
að horfast beint í augu við þá
erfiðleika.
Ósunngjurnur árásir
Það vantar ekki menn, sem
leggja vilja vinnu í að mála á-
standið með sem svörtustum lit-
um og svala sér með því móti.
En það eru færri, sem benda á
skynsamleg úrræði til bóta.
Af framangreindum upplýs-
ingum um þessar gífurlegu fjár-
hæðir, sem varið hefir verið til
þess að byggja upp íslenzkan
iðnað og ýms ný fyrirtæki und-
anfarin ár, verður það ljóst, að
þar liggur ein meginorsök gjald-
eyrisvandræðanna. Neyzluvöru-
innflutningurinn hefir stöðugt
farið lækkandi að magni og hon-
um verður varla komið lengra
niður, nema með skömmtun. Af
gjaldeyrisvandræðum dagsins I
dag og atburðum síðustu ára, er
hér hafa verið skýrðir, kemur
það því berlega fram að svo
framarlega sem ekki gerast
miklar breytingar til bóta í út-
flutningsverzlun okkar nú á
næstu mánuðum, þá er ekki
hægt að halda áfram uppbygg-
ingu iðnaðarins og annarra
nýrra fyrirtækja með sama
hraða og gert hefir verið undan-
farin ár, nema með meiri notk-
un erlends lánsfjár og lengri
gjáldfrestum en fengizt hafa
fram að þessu i fjölmörgum
dæmum. Ennfremur er sjáanlegt
að gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd hlýtur að þurfa að neita
um innflutning til ýmsra fram-
kvæmda, sem einstaklingar eða
stofnanir kunna að hafa fyrir-
.W.V.V »!'• r AV.V.V
w.v.v Ayja uio .v.w.v
1 Nótl í Paris |
!
Amerísk stórmynd er sýnir
áhrifamikla og viðburða-
ríka sögu, sem gerist í Paris
og New York.
Aöalhlutverkin leika af
mikilli snilld.
Charles Boyer,
Jean Arthur,
Leo Carillo o. fl.
Sýnd kl. 7 og 9.
— Börn fá ekki aðgang. —
.v.v.w.v.v.w.v.w.v.v.v.
'í
$
LEUNILllinUÍIÍUt
»Fyrírvínnan«
Eftir W. Sommerset Maugham.
Sjónleikur í 3 þáttum.
Sýning í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir eftir kl. 1
í dag.
Þingskrifarapróf
fer fram laugardaginn 26. þ. m.
í lestrarsal landsbókasafnsins.
— Hefst það kl. 9 árdegis og
stendur yfir allt að 4 klst. —
Þeir, sem óska að ganga undir
prófið, sendi um það tilkynningu
til skrifstofu Alþingis eigi síðar
en á föstudagskvöld. — Pappír
og önnur ritföng leggur þing-
ið til.
Skrif stoia Alpingís.
Tvíhölfa gasvél
til sölu á Bergpóru-
götu 33 (neðri hæö).
Höfum tlls
Hvítkál
Rauðkál
Gulrætur
Selleri
Gulrófur
Citronur
(150 stk. i kassanum)
Nýjar ítalskar
kartöflur.
Grænmetisverzl.
ríkísíns.
hugað. Hjá þessu sé ég ekki að
verði með neinu móti komizt. Er
þess þá að vænta, að þeir, sem nú
gera sér mest far um að halda
á lofti tíðindum um gjaldeyris-
vandræði þjóðarinnar, taki með
mestum skilningi þeim ráðstöf-
unum, sem nauðsynlegt verður
að gera til þess að mæta þeim.