Nýja dagblaðið - 08.03.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Eltír Jónas Jónsson
------------------------------1
WJA SACBLAÐD
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritst j órnarskrif stof umar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Sími 2323.
Eftir kl. 5: Sími 3948.
Áskrifarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Simar 3948 og 3720.
Rannsóknín á
togaraútgerðínní
Morgunblaðið hefir hrokkið
illilega við, þegax sýnt var hér
í blaðinu, að kröfur útgerðar-
manna gerðu nauðsynlega
rannsókn á hag og rekstri tog-
araútgerðarinnar, sem ríkið
byggði síðan á úrlausnir sínar.
Blaðið spyx, hvort mönnum séu
ekki yfirleitt kunn hin bágu
kjör útgerðarinnar og þess-
vegna sé engin þörf fyrir slíka
rannsókn.
Það er rétt hjá Morgunblað-
inu, að útgerðin hefir átt við
miklar þrengingar að búa. En
einmitt vegna þess er þörf fyrir
rannsókn. Sú rannsókn verður
að leiða það i ljós, hvernig hag
útgerðarinnar er raunverulega
komið og hvaða leiðir séu til-
tækilegar til að ráða fram úr
vandræðum hennar.
Til þess getur enginn óvitlaus
maður ætlazt, að ríkið fari blint
eftir leiðsögn útgerðarmanna,
án minnstu tryggingar fyrir
því að ráðstafanir þess komi að
nokkru gagni eða hliðstæður
sparnaður verði framkvæmdur
á öðrum sviðum. Fyrir þessu
hvorttveggja verður ríkið að
hafa fulla tryggingu, áður en
það hefst verulega handa, enda
þótt til þess geti þurft meiri
eða minni breytingar á rekstrar-
fyrirkomulagi útgerðarinnar.
Kröfur útgerðarmanna bera
það líka með sér, að þær eiga
fyrst og fremst pólitiskan upp-
runa. Það sézt m. a. á því, að
þeir hafa engar kröfur gert til
Reykjavíkurbæjar, sem skatt-
leggur útgerðina þó ekki minna
en ríkið. Þeim virðist það held-
ur ekkert áhugamál að af-
stýra tekjuhallarekstri heldur
einungis það, að koma tekju-
hallanum yfir á ríkið. Þetta sézt
m. a. á því að þeir segjast vera
fúsir til að hækka kaup sjó-
mannanna, ef ríkið vilji borga
tekjuhallann. Þeir hafa líka
sýnt það, að þeir svífast þess
ekki að nota yfirráðarétt sinn
yfir togurunum til að auka örð-
ugleika ríkisvaldsins. Það sýnir
t. d. stöðvun ufsaveiðanna.
Það er sannarlega lítil hvatn-
ing fyrir ríkisvaldið að stórauka
byrðar sínar vegna útgerðar-
innar meðan hún er í hönd-
um manna, sem finnst ekkert
athugavert við tekjuhallarekst-
ur, ef þeir geta haldið launum
sínum sjálfir, og nota eigenda-
rétt sinn til.að auka gjaldeyris-
skortinn og atvinnuleysið í póli-
tísku augnamiði.
Og vitanlega kemur slík hjálp
ekki til mála, nema fyllsta
sparnaðar verði gætt á öllum
kostnaðarliðum útgerðarinnar.
Ef eftirgjafir þær á tollum og
sköttum, sem t. d. Kveldúlfur
fengi, yrðu til þess að farið yrði
að borga Thor Jensen eftirlaun
aftur, forstjórunum fjölgað á
ný, villur byggðar o. s. frv., þá
bæru ráðstafanir ríkisvaldsins
vitanlega engan árangur. Þess
vegna verður ríkisvaldið að hafa
tryggingu fyrir fyllsta sparnaði
á öllum sviðum, áður en það
hefst verulega handa.
Eins og kröfur útgerðar-
manna eru nú, virðist það höf-
uðmarkmið þeirra, að halda af-
stöðu sinni óbreyttri en koma
tekjuhallanum yfir á ríkið.
Sjónarmið ríkisvaldsins hlýtur
hinsvegar að vera það, að af-
nema tekjuhallarekstur á út-
gerðinni. Hér mætast tvö gagn-
stæð sjónarmið. Það síðara
verður ekki framkvæmt með
þeim ráðum útgerðarmanna,
sem fram eru komin. Með ná-
kvæmri rannsókn verður ríkið
að kynna sér, hvaða leiðir séu
líklegastar til að ná því marki,
sem það stefnir að. Það er nauð-
synleg undirstaða fyrir ráðstaf-
anir þess.
Bátasmíðastöd
Af þeim málum, sem fram eru
komin í þinginu, hefir þings-
ályktunartillaga Jónasar Jóns-
sonar um bátasmíðastöð á Sval-
barðseyri tvímælalaust vakið
mesta athygli.
Hingað eru nýlega komin tvö
ný skip, varðbáturinn Óðinn,
sem smíðaður er á Akureyri, og
Sæbjörg, sem smíðuð er í Dan-
mörku. Þeir, sem hafa skoðað
þessi skip, hafa algerlega
sannfærzt um, að íslendingar
hafa fullkomlega getu og kunn-
áttu til að leysa slík störf vel
af höndum.
Með því að flytja smiði slíkra
skipa inn í landið, myndi bæði
sparast mikill gjaldeyrir og
skapast veruleg atvinna, þar sem
það er sennilegt, að fiskifloti ís-
lendinga í framtíðinni verði að
mestu leyti skip af þessari stærð.
Það eru því veigamikil rök,
sem mæla með því, að í slíka
framkvæmd verði ráðizt.
En það er ekki nóg, að inn-
lendir skipasmiðir séu sam-
keppnisfærir um gæði vinnunn-
ar. Þeir verða einnig að vera
samkeppnisfærir, hvað kostnað-
inn snertir. Það er til næg
reynsla fyrir því, þegar byrjaö
hefir verið á nýrri iðngrein hér á
landi, að mörg fyrirtæki hafa
risið upp og stundum lent í ill-
vígri samkeppni. Afleiðingarnar
hafa orðið meiri reksturskostn-
aður en orðið hefði, ef fyrirtæk-
ið hefði verið eitt og fullkom-
innar hagsýni gætt.
Tillaga Jónasar Jónssonar
stefnir fyrst og fremst að því,
að hin innlenda skipagerð geti
orðið samkeppnisfær við erlenda
vinnu, hvað kostnaðinn snertir.
Það er ætlazt til að koma upp
einni stórri bátasmíðastöð, þar
sem hin ákjósanlegustu skilyrði
eru fyrir hendi til slíkrar starf-
rækslu og hár framfærslukostn-
aður hefir ekki lamandi áhrif
á atvinnureksturinn.
Jónas Jónsson gerir ráð fyrir
Hér á dögunum lét Mbl. svo
um mælt, að nauðsyn væri að
fá kosningar á vori komandi.
Mér finnst vafasamt að þetta
sé hyggilega mælt. Árlegar
kosningar þreyta borgara lands-
ins. Þær eru auk þess nokkuð
dýrar. Út í frá er talið, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi eytt 300
þús. kr. í „breiðfylkinguna"
1937. Mér þykir ólíklegt, að það
sé auðvelt fyrir Sjálfstæðis-
menn að fá slík framlög árlega.
Og árangurinn er meir en vafa-
samur, eins og reynsla undan-
genginna ára sýnir.
Það er almennt álit, að meiri-
hlutaaðstaða í bæjum og landi
gefi um þessar mundir meiri á-
hyggjur en starfsró. Lítum á
Reykjavík. Hér hefir Sjálfstæð-
isflokkurinn meirihluta. Hér
búa efnamestu menn landsins.
Þó er bærinn í stórlegum pen-
ingavandræðum. Hann er með
mjög stóra og alveg óeðlilega
lausaskuld í Landsbankanum.
Hann skuldaði alveg nýlega
fram undir 300 þús. kr. sjúkra-
samlaginu í Rvík. Útsvörin
hækka ár frá ári, og óánægja
borgaranna vex. Samt er ekki
lagt í neina framkvæmd, sem
um munar. Borgarstjórinn er
búinn að fara tvær ferðir til út-
landa og biðja um lán í hita-
veituna og ennþá heyrist ekkert
um úrslit. Verk hans er sýni-
lega torunnið.
Mbl. getur vafalaust bent á
alveg hliðstæða þróun í lands-
málunum: Lausaskuldir, hækk-
andi útgjöld, atvinnuleysi o. s.
frv. En mér sýnist ekki neitt
benda á, að þó að Mbl.menn
gætu fengið kosningar í vor, og
þó að þeir græddu eitthvað
hlutfallslega á klofningi Héð-
ins Valdimarssonar, þá eru fyrst
og fremst litlar líkur fyrir sigri,
og í öðru lagi, að Mbl.menn
hefðu mikla ánægju af að fá
samskonar landstjórn eins og
forræði Péturs Halldórssonar
reynist Reykvíkingum.
Sennilega finna borgarar
landsins minni nauðsyn á kosn-
ingaglímu árlega fyrir það, að
Framsóknarflokkurinn hefir
fyrir löngu tekið upp og gegn-
umfært þá stefnu, að láta
flokka þingsins leggja saman að
friðsamlegri lausn margra þjóð-
mála. Bæði nábúunum til hægri
og vinstri hættir til að beita
einræði, þar sem þeir hafa
meirihluta, og skeyta lítið um
tillögur minnihlutans. Með því
að þetta mál verði leyst með
samstarfi ríkisins, bæjarfélag-
anna og bankanna. Þessir aðilar
allir hafa hugsmuna að gæta í
sambandi við málið og ættu aö
vera hlynntir lausn þess. Fyrir-
tækið yrði rekið á samvinnu-
grundvelli.
Þess ber að vænta að þetta
mál njóti fulls skilnings allra
aðila og fái góða og skjóta lausn.
Allur dráttur í slíkum málum
er eingöngu til skaða.
líkum átökum er hægt að skapa
byltingarkenndar tilfinningar í
hugum þeirra, sem verða ekki
annars varir en að vilji þeirra
sé að engu hafður.
Framsóknarmenn starfa að
pólitík eins og Englendingar að
knattspyrnu. Framsóknarmenn
fylgja fast málum sínum meðan
barist er, en taka í hönd and-
stæðinganna að leikslokum.
Fyrsta meginátak Framsókn-
armanna að fá alla þjóðina til
að standa saman, var tillagan
um undirbúningsnefnd alþing-
ishátíðar 1926. Þar störfuðu
saman fulltrúar allrá flokka í
fjögur ár, án endurgjalds. En
hin glæsilega hátíð sannaði að
rétt var stefnt. í lögunum um
friðun Þingvalla frá 1928 var
gert ráð fyrir þrem mönnum,
sínum úr hverjum flokki. Þar
unnum við Magnús heitinn
Guðmundsson með Jóni Bald-
vinssyni samfleytt í tíu ár. Lögin
um menntamálaráð frá 1928
gera ráð fyrir fimm mönnum úr
þrem stjórnmálaflokkum. í
þeirri nefnd eru mál venjulega
afgreidd með samþykki allra.
Þessi tvenn lög settu Framsókn-
armenn þegar þeir höfðu sterka
meirihlutaaðstöðu, en þeir
tryggðu Mbl.mönnum fullan rétt
þótt þeir væru þá í minnihluta.
Framsóknarmenn lögfestu
1928 og 1930 bankaráð beggja
eldri bankanna og bankastjórn
í Útvegsbankanum með fulltrú-
um úr öllum þrem stjórnmála-
flokkunum. Með tíu ára baráttu
hefir þeim lánazt að fá örugga
samstjórn þriggja flokka í síld-
arverksmiðjum ríkisins. í allri
hinni nýju löggjöf um afurðasöl-
una: kjötlögum, mjólkurlögum,
fisksamlaginu, síldarútvegs-
nefnd og fiskimálanefnd sitja
fulltrúar allra flokkanna hlið
við hlið. í sendinefndum til ann-
arra landa til að semja um verzl-
unarmálin, eru nú jafnan full-
trúar allra þingræðisflokkanna.
Síðasta stóra nýjungin í þessu
efni var gerð síðastliðið haust,
þegar Framsóknarmenn réðu
því, að hver þingflokkur hefði
úr sínum hóp þrjá forseta. í
veikindum Jóns Baldvinssonar
er Jakob Möller starfandi aðal-
forseti sameinaðs þings.
í þessu mikla vandamáli at-
vinnumála- og fjármála, sem
þjóðin er nú stödd í, er sam-
starfstefna Framsóknarmanna
ómetanlega þýðingarmikil.
Flokkarnir halda að vísu fast
við sína sérstefnu. En jafnhliða
því muna menn, að þeir eru ís-
lendingar, borgarar í sama
landi, og að enginn einn flokk-
ur getur bjargað þjóðinni. Með
hóglátri handleiðslu Framsókn-
armanna er, innan um baráttu-
glauminn ofnir samstarfsþræð-
ir milli andstæðinga, þannig að
þeir taka á sameiginlega þegar
með þarf. Ég hygg að eins og
málum er nú háttað, þá liggi
þjóðinni miklu meira á að fá
meira samstarf allra dugandi
íslendinga, fremur en árlegar
Alþingiskosningar.
Hinn nýi siður, sem Fram-
sóknarmenn boða í verki, er enn
nokkuð aðgengilegur nábúunum
til beggja handa. Tryggingar-
málin hafa þar verið hitamál á
báðar hliðar. Löggjöfin var sett
að Mbl.mönnum nauðugum. Þeir
brugðust óhyggilega við um
mannval í störf og stöður. Þar
var allt í gamla stílnum um ein-
ræði meirihlutans og að mörgu
illa með farið. Fyrir skömmu var
ég oddamaður í þessu efni, bæði
í bæjarstjórn Reykjavíkur og
trygg(ingarráðinu. Eg hjálpaði
Alþýðuflokknum tveim sinnum
til að ná meirihlutaaðstöðu í
sjúkrasamlaginu í Reykjavík,
þar sem hlutur þeirra hafði
mjög verið fyrir borð borinn. En
ég vildi ekki hjálpa Alþýðufl.
til að reka hefndarpólitík og i
tryggingarráðinu greiddi ég
þannig atkvæði um formenn
sjúkrasamlaganna í kaupstöðum
að Alþýðuflokkurinn fékk 4,
Sjálfstæðisflokkurinn 2 og
Framsóknarflokkurinn 2. Ég
fylgdi í þessu atriði sömu stefnu,
og þegar ég kom á Alþingishá-
tíðarnefndinni 1926, eða lögum
um verndun Þingvalla og
menntamálaráð 1928. Ég álít
ekki erfiðara fyrir andstæðinga
að vinna saman í tryggingar-
málum, heldur en það var fyrir
mig að vinna með Jóh. Jóhann-
essyni bæjarfógeta eða Magnúsi
heitnum Guðmundssyni, meðan
mjög skarst í odda milli mín og
þeirra um önnur mál, án þess að
það hindraði á nofckurn hátt
samstarf okkar, þar sem sam-
vinnu þurfti með.
Einhverjir liðléttingar í Al-
þýðuflokknum hafa fengið Har-
ald Guðmundsson til að ónýta
atkvæðagreiðslu mína í trygg-
ingarmálinu.Hann vinnur til að
gera auðsætt lögbrot og brot á
siðum sæmilega menntaðra
manna, í þeim lítilfjörlega til-
gangi að útiloka einhverja and-
stæðinga sína fáeina daga frá
að sitja í stjórn sjúkrasamlag-
anna úti um land.
Ég iðrast ekki eftir því að ég
hefði hjálpað flokksbræðrum H.
Guðmundssonar með tveim at-
kvæðagreiðslum, annarri í bæj-
arstjórn og hinni í tryggingar-
ráði, til að fá nokkra aðstöðu til
að sýna mátt sinn að bæta
tryggingarmálin í Reykjavík. Ég
ann þeim vel meðvitundarinnar
um það, að ég hefi enn einu
sinni bjargað þeim í land, þar
sem siglingakunnátta þeirra var
ekki nægileg til að rata fram hjá
blindskerjunum. En ákafi hinna
sömu manna til að sýna ofbeldi
og auglýsa ofbeldi, mitt í hinum
augljósasta vanmætti, bregður
kyndugri birtu yfir lítiö þekktar
hliðar á sálarlífi félagslegra við-
vaninga.
Það er öllum ljóst, að hér er
um að ræða tvær stefnur. Annars
vegar stefnu Framsóknarmanna
að byggja á íslandi ríki fyrir
frjálsa og vel siðaða menn í
(Frh. á 4. síSu.)