Nýja dagblaðið - 20.03.1938, Side 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Kjör bænda í Þýzkalandi
Efilir Vílgot Hammerlixzg
\ÝJA DAGBLAÐIB
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstjórnarskrifstofumar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Sími 2323.
Eftir kl. 5: Sími 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar 3948 og 3720.
Rannsókn
á rekstri togaranna
Frumvarp Framsóknarflokks-
ins um rannsókn á hag og
rekstri togaraútgerðarinnar
hefir hlotið stuðning allra
flokka og ætti því að geta feng-
ið skjóta afgreiðslu á þinginu,
svo rannsóknarnefndin gæti
tekið sem fyrst til starfa.
Það verður að teljast ánægju-
legt, að allir stærstu flokkar
þingsins skuli sameinast um
grundvöllinn að lausn þessa
máls. Fulltrúar frá þeim munu
skipa hina væntanlegu rann-
sóknarnefnd og ber þess að
vænta, að þar geti einnig orðið
gott samkomulag.
Þegar sú tillaga kom fyrst
fram hér í blaðinu, að ríkið gæti
í fyrstu ekki mætt kröfum út-
gerðarmanna öðru vísi en með
rannsókn á rekstri og hag út-
gerðarinnar, var henni mjög illa
tekið í íhaldsblöðunum. Einn af
þingmönnum íhaldsins, Sigurð-
ur Kristjánsson, skrifaði grein í
Morgunblaðið og kallaði þetta
„hótun um refsingu“.
Slík neikvæð mótstaða gat
vitanlega ekki annað en spillt
fyrir málinu og þess vegna hafa
útgerðarmenn tekið fram fyrir
hendurnar á ýmsum foringjum
íhaldsins, sem vildu nota málið
til æsinga, og viðurkennt að rík-
ið gæti ekki veitt útgerðinni
stuðning, án þess að vita hvað
það væri að gera og hefði vissu
fyrir að ráðstafanir þess kæmu
að einhverju gagni.
Fjármálaráðherra sýndi fram
á það í umræðunum í fyrradag,
að verkefni nefndarinnar yrði
aðallega tvíþætt. í fyrsta lagi
þyrfti hún að kynna sér ná-
kvæmlega alla kostnaðarliði
útgerðarinnar (eins og t. d. laun
yfirmanna og eigenda), og at-
huga hvernig hægt sé að
minnka tekjuhallarekstur tog-
aranna með auknum sparnaði.
í öðru lagi þyrfti nefndin að
rannsaka vandlega, hvaða
rekstrarfyrirkomulag hentaði
útgerðinni bezt. Ýms útgerðar-
félög hefðu orðið gjaldþrota á
undanförnum árum og vitanlegt
væri að hag ýmsra þeirra, sem
enn héldu rekstrinum áfram,
væri þannig komið, að búast
mætti við uppgjöf þeirra þá og
þegar. Þess vegna væri nauð-
synlegt að athuga hvaða rekstr-
arfyrirkomulag myndi heppi-
legast til að leysa hin hrundu
útgerðarfyrirtæki af hólmi.
í umræðum um þetta frv. hefir
því stundum verið ruglað saman
við frv. það, sem Alþýðuflokkur-
inn bar fram í fyrra og átti sinn
þátt í friðslitum stjórnarflokk-
anna þá. Þetta er mesti mis-
skilningur. Frv. Alþýðuflokksins
fjallaði nær eingöngu um að
togarafélögin yrðu tekin til
gjaldþrotaskipta og ríkið tæki
síðan að sér rekstur útgerðar-
innar. Þar var farið inn á leið,
sem er í fullu ósamræmi við
stefnu Framsóknarflokksins.
Það mál, sem hér er hafizt
handa um að leysa fyrir for-
göngu Framsóknarflokksins, er
tvímælalaust eitt mesta vanda-
mál þjóðarinnar. Á slíkum mál-
um þarf að taka með mikilli
festu og sannsýni. Atburðir
seinustu daga hafa sýnt að
Framsóknarflokknum einum er
treystandi til slíkrar forystu. Ef
forystu hans hefði ekki notið við
og annar hvor stéttaraðilinn
hefði haft meirihluta á þingi er
víst að sá, sem var minnimáttar.
hefði verið beittur ósanngirni og
bolabrögðum. Fyrir atbeina
Framsóknarflokksins var mál-
inu skotið undir hlutlausan dóm.
Á slíkum tímum þarfnast þjóð-
in réttlátrar og öruggrar forystu
og Framsóknarflokkur hefir
sýnt að hann er eini flokkurinn,
sem getur veitt hana.
Kommúnfistar
Kommúnistar þykjast mjög
hryggir yfir burtför Haraldar
Guðmundssonar úr ríkisstjórn-
inni. Þeir hafa þó unnið að því
öllum árum, að þannig hlyti að
fara. Þeir hafa rógborið og sví-
virt hverja einustu stjórnar-
framkvæmd hans sem máli
skipti. Með þessum rógburði
hafa þeir reynt að veikja og
kljúfa Alþýðuflokkinn og draga
úr kjarki hans til að taka alvar-
lega á stórum viðfangsefnum.
Árangurinn af þessu starfi
þeirra er klofningur Alþýðu-
flokksins hér í bænum og burtför
Haraldar Guðmundssonar úr
ríkisstjórninni, því vitanlegt er,
að óttinn vði rógburð þeirra hef-
ir miklu ráðið um þá ákvörðun
Alþýðuflokksins.
Það er ekki hægt að hugsa sér
meiri hræsni en þegar þessir
menn þykjast vera hlynntir
vinstri stjórn og gera sér upp
hryggð yfir burtför Haraldar
Guðmundssonar! Menn vita, að
í herbúðum þeirra ríkir gleði en
ekki hryggð yfir þeim atburðum.
En þó kommúnistar gleðjist í
dag yfir árangri verka sinna,
getur viðhorfið verið orðið breytt
á morgun. Rógstarf þeirra hefir
hlotið sinn dauðadóm annars-
staðar á Norðurlöndum og orðið
þess ómegnugt að hindra sam-
starf hinna vinnandi stétta. Hin-
ar vinnandi stéttir íslands munu
fyrr en seinna komast að raun
um að kjarabætur þeirra og sam-
starf byggist ekki hvað sízt á því,
að áhrif hins erlenda glæpavalds
biði samskonar skipsbrot hér og
annarstaðar á Norðurlöndum.

PRENTMYNDASTOFAN
LEIFTUR
Hafnarstræli 17, (uppi),
býrtil 1. flokks prentmyndir.
Sími 3334___
Vilgot Hammerling er
sænskur blaðamaður, sem
dvalið hefir í Þýzkalandi í
vetur á vegum sænska
stórblaðsins „Dagens Ny-
heter“. Hefir hann skrifað
greinaflokk í blað sitt um
ástandið þar og er þessi
grein tekin úr honum.
í greinakaflanum, sem
var á undan þessum, lýsti
Hammerling ýmsum hags-
bótum, sem nazistar hafa
veitt bændum. Þeim hefir
verið tryggt fast verð á
framleiðsluvörum sínum
og eru á ýmsan hátt fjár-
hagslega betur tryggðir en
aðrar stéttir. En þessi
hlunnindi hafa líka kostað
þá mikið eins og fram
kemur í þessari grein.
Engin atvinnugrein er jafn
mikið skipulögð i Þýzkalandi,
sem landbúnaðurinn. Þar hefir
brúnliðunum tekizt, miklu
fremur en annarsstaðar, að
framkvæma það skipulag, sem
fyrir þeim vakti. Þeir hafa
framkvæmt þar hreina bylt-
ingu. Um afleiðingar þessara
athafna verður þó ekki til hlít-
ar dæmt fyrri en að nokkrum
árum liðnum.
Landbúnaðurinn er því brún-
liðum sú fyrirmynd, sem þeir
líta til og á að vera fordæmi um
mótun og endurskipulagningu
annara atvinnuvega. Það virðist
því ekki úr vegi, að kynna sér
nokkuð, hverju Þjóðverjar hafa
áorkað á landbúnaðarsviðinu
siðustu fimm árin.
Sérhver þýzkur maður, sem
vinnur við landbúnaðinn, við
framleiðsluna sjálfa og vinnslu
hennar, stendur beint undir
stjórn ríkisstofnunar, svo fremi,
sem hlutaðeigandi hefir ekki
verið sérstaklega undanþeginn,
svo sem á sér stað um þá, er
reka veitingahús.
Utan valdsviðs þessarar ríkis-
stofnunar á þýzkur jarðyrkju-
maður engan tilverurétt. Hún
grípur daglega inn í öll hans
störf og leggur honum fyrir hve
mikið hann skuli rækta af
hverri tegund jarðargróðans,
hve mörgum kílógrömmum
korns hann skal skila af sér,
hverju verði kornið skuli gold-
ið.
Erfðarétturiim.
Svo er kveðið á, að elzti sonur
bónda hvers á um það að velja,
að erfa föðurleifð sína eða ekk-
ert ella. Kjósi hann föðurleifð-
ina, eiga yngri bræður hans
þess engan kost að gerast bænd-
ur. Sjálfur getur hann heldur
aldrei flutt í burtu né selt eign
sína. Hún getur aðeins erfzt,
því er slegið föstu, að órjúfandi
samband sé á milli blóðs og
moldar.
Þess skal til skýringar getið,
að þessi erfðalög ræna ekki
yngri systkinin að öllu leyti
erfðatilkalli sínu. Ekki að öllu
leyti. Þau eiga kröfu á handhafa
jarðeignarinnar, með hliðsjón
af fjárhagslegri getu hans, um
stuðning á einn eða annan hátt
til einhvers nýs starfs og geti
þau hvergi fest rætur mega þau
snúa heim til óðals ættarinnar
og setjast þar upp sem matþeg-
ar bróður síns til æfiloka. Slík-
an rétt heimtar sérstakur erfða-
dómstóll fólkinu til handa, þeg-
ar þörf krefur.
Keaanslumálin.
Þannig er drottnað yfir land-
búnaðinum. En það er eigi að-
eins framleiðslan, sem ríkis-
stofnun þessi hefir séð ástæðu
og nauðsyn til að láta til sín
taka. Hún hefir einnig heimtað
í sínar hendur rétt til þess að á-
kvarða hvað skuli berast bænd-
unum til eyrna, hvað þeir eigi
að lesa og hvað þeir megi hugsa.
Hún heldur stjórnmálanám-
skeið fyrir unga og aldraða,
annast um menntun kvenna í
húslegum greinum og leggur á
það mikla áherzlu, veitir verka-
mönnunum og bændum tilsögn
í jarðræktarfræðum og skýrir
fyrir þeim hið náttúrlega sam-
band vinnumanna og húsbænda.
Þessi stofnun hefir því margt
það með höndum, sem í öðrum
löndum er látið afskiptalaust.
eða liggur á verksviði fjöl-
margra aðila. En einstaklingar
sjálfir, sem hér eiga hlut að
máli, þurfa ekkert að segja,
nema Heil Hitler.
Félagsrétturiim
afnuiniim.
Skipulagningin er óneitan-
lega víðtæk. Hvað, sem maður
annars vill segja um brúnlið-
ana, þá hafa þeir ekki látið
felmtri á sig slá, þótt verkefn-
in væru mikilfengleg. Öllu hefir
verið safnað á eina hendi. Neyt-
endafélög, útlánsstofnanir,
griparæktarfélög, vinnslusam-
lög, sameiginlegir útsölustaðir
framleiðsluvaranna, öll slík
félagssamtök bændanna hafa
verið lögð niður eða dregin und-
ir vald skipulagningarinnar. Á-
burðarnotkun og handiðnaður
er að jöfnu lagt undir vald
þessarar afskiptasömu stofn-
unar.
Hinn æðsti maður á þessu
sviði heitir Darré, sem er í senn
landbúnaðarráðherra og for-
stöðumaður búnaðarmálaskrif-
stofu flokksins, sem rekin er
jafnhliða stjórnarskrifstofun-
um. Það er Darré, sem er höf-
undur erfðalaganna og hann
hefir manna mest haldið á lofti
hugmyndinni um ættleiðslu
jarðeignanna. Hann er ekki tal-
inn jafn snjall sem fjármála—
maður, en um þá hluti hefir
hann mörgum hagsýnum hjálp-
armönnum á að skipa.
Skipulagningiii.
Miðstjórn búnaðarskipulags-
ins hefir aðsetur sitt á um-
fangsmiklum skrifstofum. Það
er talsverðum örðugleikum
bundið að gera fulla grein fyrir
öllum þeirra viðfangsefnum.
Sérstakt foringjaráð stendur
beint undir stjórn og eftirliti
Darré. Starfssvið þess er skipt í
sjö deildir og hefir ein með
höndum skólamál búnaðarins,
önnur réttarmál, þriðja kyn-
þáttamál bændastéttarinnar o.
s. frv.
Jafnhliða foringjaráðinu er
starfandi almenn skrifstofa,
sem fjallar meira um hin hag-
rænu málefni, en hennar verk-
efni eru þrískipt og hefir ein
deildin með höndum sjálfa
skipulagninguna, önnur annast
bókaútgáfu- og fréttastarfsemi
í þágu búnaðarins, en sú þriðja
rannsakar fjárhagsafkomuna og
framleiðslumöguleika.
Þessar skrifstofur allar hafa
stór útibú á tuttugu stöðum i
Þýzkalandi og smærri á alls
490 stöðum.
Hér með er þó ekki öllu lokið.
Það eru líka starfræktar skrif-
stofur, sem eiga að vera leiðandi
í hinum ýmsu greinum búnaðar-
ins, svo sem um framleiðslu
kornvöru, kjöts, mjólkur, kar-
tafla, eggja, aldina, víns, og um
ölgerð, sykurvinnslu og fiski-
veiðar.
Virðist þá þetta kerfi vera
orðið æði þungt í vöfum.
Aðgerðir þær, sem teknar
hafa verið upp til þess að
tryggja íbúunum næga innlenda
fæðu, eru mjög róttækar. Það
eru þvingunartilskipanir um af-
hendingu kornvöru, sem ekki er
brýn þörf fyrir á heimilunum,
fyrirskipanir um aukna kar-
töflurækt og blöndun kartaflna
í brauð o. s. frv.
Áranguriim.
En meðan öllu þessu er í kring
komið hafa akrar og ræktar-
lönd í Þýzkalandi minnkað um
23 þús. hektara á síðasta'ári og
kornuppskeran hrekkur ekki
nærri til. Þó hefir dálítil nýrækt
átt sér stað. Minnkandi fram-
leiðsla er að nokkru leyti óhag-
stæðri veðráttu að kenna, jafn-
hliða því, sem mikið af akur-
lendi hefir farið undir hina
nýju bifreiðavegi og stór svæði
hafa verið tekin undir nýja
flugvelli. Landbúnaðurinn á
líka erfitt um að fá nógan
vinnukraft og ekkert bendir til
batnandi ástands í þeim efnum.
Skipulagningin ein getur ekki
bjargað, jafnvel ekki í Þýzka-
landi. En geti þýzkir bændur
glaðzt yfir þeim hagnaði, sem
hún hefir fært þeim, þá mega
þeir muna hvaða veröi þeir hafa
goldið þann gróða.
Þeir hafa verið sviptir öllu
frjálsræði og sjálfræði.
KAIÍPÍB