Nýja dagblaðið - 22.05.1938, Page 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Leiksrning Renmertshjónanna
NTÝJA DAGBLAÐED
Útgefandl: Blaðaútgáfan hi.
Ritstjórl:
ÞÓRARINN ÞÓRARJNSSON.
IRitstJ ómarskrif stof umar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Aígr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Simi 2323.
Eftlr kl. 5: Simi 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.í.
Símar 3948 og 3720.
• itm nTiMiiBiiMnMíiiwii-iiHyyM
Bæjarstjórnín verð-
ur að læra ai ríkís-
stjórnínni
Morgunblaðið fær einskonar
flog í hvert skipti, sem útsvars-
skráin kemur út. Enda er það
ekki óeðlilegt, þótt blaðinu
finnist hún minna of mikið á
hina hörmulegu fjármálastjórn
bæjarins og álíti þess vegna
nauðsynlegt að koma með ein-
hverjar afsakanir.
En þessar tilraunir Morgun-
blaðsins til að bera í bætiflák-
ana fyrir stjórn bæjarins, er
jafnan mjög misheppnaðar,
eins og málefni standa líka til.
Að þessu sinni er það Bjarni
Benediktsson, sem hefir fundið
upp „afsakanirnar“ fyrir stjórn
bæjarins.
Þær eru í stuttu máli í því
fólgnar, að allir örðugleikarnir
séu afleiðing af stjórnarstefnu
ríkisstjórnarinnar og engar
bætur fáist, nema Alþingi taki
upp „nýja stefnu“, sem mönn-
um skilst helzt að eigi að vera
stefna íhaldsstjórnarinnar á ár-
unum 1924—27. Það þarf ekki
miklar skýringar eða langt mál
til að afhjúpa þessa blekkingu.
Stefna ríkisstjórnarinnar i
fjármálum og atvinnumálum
er einkum að tvennu leyti frá-
brugðin stefnu fyrri ríkisstjórna.
Hún hefir eftir megni reynt
að takmarka innflutning til
landsins og varið margfalt
meira fé til atvinnuveganna en
áður hefir verið gert.
Verður vafalaust erfitt fyrir
Morgunblaðið að skýra það,
hvernig slíkar ráðstafanir hafi
aukið erfiðleikana. Sannleik-
urinn er einmitt sá, að hefðu
þessar ráðstafanir ekki verið
gerðar, myndi markaðshrunið,
aflabresturinn, óþurkarnir og
fjárpestin hafa riðið atvinnu-
lifi landsmanna að fullu. Ef
ríkið hefði ekki, gegn andstöðu
íhaldsins, byggt síldarverk-
smiðjur, styrkt karfavinnslu,
hlynnt að ufsaveiðum, látið
smáútgerðina fá skuldaskil o. s.
frv., myndi útgerðin vera full-
komlega í kalda koli. Hefði rikið
ekki látið landbúnaðinn fá af-
urðasölulögin, kartöflustyrkinn,
loðdýralánadeildina, nýbýla-
hjálpin o. s. frv., myndi af-
koman vera ólíkt verri í sveit-
unum og fólksflóttinn þaðan
meiri. Ef iðnaðurinn hefði ekki
eflst í skjóli innflutningshaft-
anna, myndi vera mun meira
atvinnuleysi í höfuðborginni og
stærri bæjunum. Það er fyrst
og fremst fyrir þær og aðrar
aðgerðir ríkisstj órnarinnar, að
tekjur skattgreiðenda hér í
bænum ukust það mikið árið
1937, að ekki þurfti að hækka
skattstigann að þessu slnni,
þrátt fyrir 200 þús. kr. hækkun
útsvaranna.
En hefði hinni „nýju stefnu“
Morgunblaðsins verið fylgt,
stefnu áranna 1924—27, myndi
slík þróun ekki hafa átt sér
stað, heldur hefðu erfiðleikarn-
ir verið auknir með aðgerðum
og afskiptaleysi ríkisvaldsins.
Þá hefði innflutningurinn
verið ótakmarkaður. Allur inn-
lendur iðnaður hefði verið
„undirboðinn“ og dauðadæmd-
ur, meðan fjárhagslegu sjálf-
stæði þjóðarinnar var að blæða
til ólífis.
Þá hefðu atvinnuvegirnir ekki
fengið nein framlög frá rík-
inu, en útsvör og tollar verið
hækkaðir til að standa undir
vaxandi sveitarþyngslum og at-
vinnubótavinnu.
En ótakmarkaður innflutn-
ingur og engin framlög til at-
vinnuveganna voru aðalein-
kennin á stjórnarstefnu íhalds-
ins á árunum 1924—27.
íhaldið hefir að því leyti, sem
það hefir getað, fylgt þessari
stefnu í stjórn bæjarins. Þrátt
fyrir hin sívaxandi útsvör hefir
það ekki varið einum einasta
eyri til framleiðslunnar, heldur
eytt öllu í fátækraframfærslu
og arðlausa atvinnubótavinnu.
Þess vegna er líka komið eins
og komið er.
Ef Reykjavík hefði hinsvegar
á síðasta kjörtímabili fylgt
þeirri stefnu ríkisstjórnarinnar,
að verja sem mestu fé til fram-
leiðslunnar, og varið þó ekki
væri nema y4 hluta af framlag-
inu til fátækraframfærslunnar
og atvinnubótavinnunnar til efl-
ingar framleiðslunni, myndi at-
vinnulíf bæjarins nú vera í
meiri blóma en raun er á.
Stefnubreytingin, sem þarf að
verða, er því sú, að bæjarstjórn-
in taki upp stefnu ríkisstjómar-
innar, en ekki að ríkisstjórnin
taki upp stefnu bæjarstjórnar-
innar.
Meðan útsvörin halda áfram
að vaxa, en ekki minnsta hluta
þeirra er varið til að styrkja og
efla framleiðsluna, heldur á-
standið áfram að versna hér í
bænum.
Viðreisn atvinnuveganna
verður ekki öðruvísi framkvæmd
en með því að fylgja enn fastar
fram þeirri stjórnarstefnu, sem
fyrst var tekin upp af ríkis-
stjórn Hermanns Jónassonar og
Eysteins Jónssonar, að hið opin-
bera reyni að styrkja og efla
framleiðsluna á allan hátt.
En eins og kringumstæðunum
er nú háttað, væri sú „stefna ár-
anna 1924—27“, að veita fram-
leiðslunni - engan opinberan
stuðning, hreinn dauðadómur
fyrir atvinnuvegina.
Morgunblaðið getur ekki gert
flokki sínum meiri óleik en að
bera saman stefnu hans og rík-
isstjórnarinnar í þessum málum.
Menn höfðu beðið föstudags-
ins síðasta með mikilli óþreyju.
Þá átti að verða fyrsta leiksýn-
ing Reumertshjónanna. Þau
höfðu komið hingað til lands,
til að vinna í'yrir þjóðleikhús-
hugmyndina, bæði með því að
gefa þeirra hlut af tekjum
þessara sýninga, og þá ekki síð-
ur með hinu, að láta bæjarbúa
finna til, hve mikils þeir mega
vænta af þjóðleikhúsinu. Þá
skapast betri vinnuskilyrði fyrir
íslenzka leikara og þá munu
fleiri góðir leikendur úr næstu
löndum fylgja í spor þeirra
hjóna og koma hingað við og
við til að sýna hátinda leik-
menningarinnar, þar sem hún
á við góð skilyrði að búa í fjöl-
mennum löndum.
Leikritið er fullt af speki og
sorg. í höndum hversdagslegra
leikara myndi dapurleikinn
hafa haft yfirhöndina. En eins
og hér var farið með hlutverk,
lyftist sorgin í hærra veldi.
Dýpstu eðlisþættir mannkyns-
ins voru sýndir í öllum sínum
hátíðleik. Sjónleiknum var ekki
lokið fyr en klukkan var að
ganga tólf, og það fór venju-
fremur illa um leikhúsgestina
af því hvað þeir voru margir og
heitt í húsinu. En menn
gleymdu húsrúminu, hitanum
og tímalengdinni. Mönnum
fannst ekki að hér væri sjón-
leikur heldur lífið sjálft. —
Sjúkrahússlæknirinn og kona
hans, sem hafa átt eitt barn og
misst það á átakanlegan hátt,
eiga hvort um sig sinn harm, að
nokkru sameiginlegan, en þó að
miklu leyti sérskilinn, og mis-
munandi eftir eðlislögun móð-
ur og föður. Reumert sýnir þeg-
ar frá byrjun á aðdáanlegan
hátt hina leyndu sorg læknis-
ins, sem leynir konu sína því
böli, sem lamar alla vitund
hans. Fyrst eftir mikil andleg
átök sameinast faðir og móðir
um fulla og sameiginlega vit-
und þess, sem verið hefir lífs-
ógæfa þeirra. Og þá leggja þau
saman yfir landamærin til hins
óþekkta lands frá þeim heimi,
sem hafði bú'.ð þeim svo sárar
raunir mitt í ytri velgengni.
Haraldur Björnsson hafði
undirbúið leiksýninguna þar til
Reumertshjónin komu, og auk
þess þýtt leikritið. Hann virð-
ist hafa leyst undirbúnings-
starfið mjög vel af hendi. Hann
og Indriði Waage höfðu auk
þess allmikil hlutverk og fóru
mjög vel með. Hlutverk Indriða
Waage er í einu vanþákklátt og
vandasamt, en hann leysti það
svo vel af hendi, að hann hefir
sennilega aldrei leikið jafnvel
og í þetta sinn. Anna Guð-
mundsdóttir, Friðfinnur Guð-
jónsson og Þorst. Stephensen
höfðu lítil hlutverk. Megin-
þungi sýningarinnar hvildi svo
sem vita mátti á Reumertshjón-
unum. Sigur þeirra var mikill og
verðskuldaður, en Leikfélagið í
Rvík og leikendur þess gerðu yf-
irleitt sitt til, eftir því sem kring-
umstæður leyfa, að þessi leik-
sýning gæti orðið svo ógleyman-
leg sem hún mun verða öllum
þeim sem hana sáu.
Reumertshjónin eru andstæð-
ur á þann hátt sem bezt fer sam-
an. Poul Reumert er suðrænn
að ætt. Sumir forfeður hans eru
frá Spáni, aðrir frá Frakklandi
og enn aðrir eru norrænir. En í
augum Norðurlandabúa er list
hans með suðrænum biæ. Hann
er gæddur þvi fjöri og þeirri
stælingu, sem bezt þroskast und-
ir heiðum himni suður við Mið-
jarðarhaf. í augum austrænna
og norrænna þjóða er hver
hreyfing slíkra manna létt og
listræn. Þeir sýnast eiga heima
í öðrum heimi heldur en við sem
búum við hin yztu höf.
En frú Anna er ekki aðeins
norræn, íslenzk og Reykjavíkur-
barn. Hún er auk þess gædd
mörgum af glæsiilegustu ein-
kennum norrænna kvenna. í
fornsögunum er Helga Þor-
steinsdóttir á Borg ein af for-
mæðrum hennar. Þar er hið
ljósa yfirbragð, hin mikla still-
ing, hin milda fegurð, en innst í
djúpi slikrar sálar er sá leyndi
þróttur og sú yfirlætislausa
festa, sem hefir skapað germön-
um og anglo-söxum þann sess,
sem sá kynþáttur hefir nú.
Andstæður af þessu tagi fara
vel saman. Og á leiksviðinu í
POUL REUMERT
í „Það er kominn dagur.“
fyrrakvöld voru þær aðdáanlega
sameinaðar. Samspil þeirra
hjóna var alveg frábært. Sumir
ókunnugir halda, að slikur leikur
sé auðveldur fyrir æfða og góða
leikara. En svo er ekki. Bak við
hverja leiksýningu er þrotlaus
æfing, vökur og erfiði kvöld eftir
kvöld. Ekkert er látið vera á
valdi tilviljunarinnar. Hver
setning er æfð, hver hreyfing
mótuð með listrænni forsjón.
Hinir miklu leikarar þurfa
þrennskonar skilyrði. Miklar
náttúrugáfur, mikla leikmenn-
ingu í átthögunum og þrotlausan
vilja og stælingu til að æfa og
vinna. Góð leiksýning er eins og
sigursæl herferð. Allt er komið
undir andlegum yfirburðum og
nákvæmu skipulagi.
Það hefir vafalaust verið öllum
íslendingum, sem horfðu á hina
fyrstu leiksýningu Reumerts-
hjónanna, og ekki sízt höfuð-
staðarbúum, alveg sérstakt á-
nægjuefni að frú Anna hélt sínu
til fulls í hinum ástúðlega kapp-
leik við Poul Reumert. Ég hygg
að enginn sanngjarn maður
muni gera mun á leiksnilld
þeirra hjóna. Hvort um sig túlk-
ar á djúpan og ógleymanlegan
hátt sitt hlutverk. í einni harm-
sögu er á einu kvöldi brugðið
skæru ljósi yfir hin eilífu sér-
einkenni karls og konu, einmitt
þann djúpa sálarlega mismun,
sem er grundvöllur í nálega allri
sannri list á öllum timum.
Það er alveg tilgangslaust að
ætla að lýsa þessari leiksýningu.
Menn verða að sjá hana eða vera
án hennar. Mörgum finnst að
þeir þurfi að sjá hverja sýningu
oftar en einu sinni, alveg eins og
gestir á Þingvöllum vildu helzt
geta drukkið til að mæta ókomn-
um þorsta, hið tæra, svalandi og
ógleymanlega vatn, úr lindunum
við rætur Skjaldbreiðar.
Reumertshjónin hafa því mið-
ur ekki tíma og aðstöðu til að
sýna hér nema tvö leikrit. En
þessi leikrit eru gagnólík. Hið
fyrra er sorgarleikur. Hið síðara
er á yfirborðinu gleðileikur.
Hvortveggja eru merkileg skáld-
rit, ágætlega fallin til að þessir
tveir miklu leikendur geti látið
áheyrendur og áhorfendur
skynja að það er rétt sem Poul
Reumert sagði í samtali við þetta
blað, daginn sem hann kom
(Framhald á 4. siöu.)