Nýja dagblaðið - 02.06.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Þeéar verkin
Svar til VILMUNDAR JÓNSSONAR
—o—«>—o—..
INÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjórl:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritst j órnarskrif stof umar:
Llndarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Aígr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Síml 2323.
Eftir kl. 5: Siml 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmlðjan Edda h.f.
Simar 3948 og 3720.
Hvar erum víð
staddir ?
Forráðamönnum íhaldsblað-
anna, sem í seinni tíð hafa stag-
azt á hinni miklu skuldasöfn-
un þjóðarinnar við önnur lönd,
hlýtur að hafa orðið allkynlega
við, þegar Eysteinn Jónsson
fjármálaráðherra sannaði að
miklu meiri og gagnlegri verð-
mæti hefðu skapazt í landinu
að baki þeirri 31 milljón, sem
skuldaaukningin nemur síðan
1922, heldur en verðmæti það,
sem skapazt hefði í landinu við
þær 59 miiljónir, sem búið var
að taka að láni fyrir þann tíma.
Vísir finnur að þessi stað-
reynd muni uppræta áhrif
þeirra blekkinga, sem flokkur
hans hefir haft í frammi um
þessi mál, og reynir að koma því
inn hjá mönnum, að eigna-
aukning hafi þá aðallega orðið
á fyrstu árunum eftir 1922.
Það var ekki tilgangur fjár-
málaráðherra að vera með póli-
tískan meting í sambandi við
þessi mál, heldur hitt, að skýra
frá staðreyndum, svo menn
vissu almennt hvar við værum
staddir í þessum efnum.
En til þess að sanna almenn-
ingi, hversu fjarstæð þessi
kenning Vísis er, má benda á
þetta:
Fimm ára tímabilið 1922—’27
lagði ríkið í vegi, síma, brýr
og byggingar 6,3 millj. En tíu
ára tímabilið 1928—’'37 27,6
milij., eða 15 millj. krónum
meira, miðað við tímalengd.
í ný iðnfyrirtæki og aflstöðv-
ar var á fyrra tímabilinu varið
4,5 millj. en 38,2 millj. á hinu
síðara, eða 29,2 milljónum
meira, miðað við árafjölda.
Um byggingarframkvæmdir
eru ekki til heimildir aðrar en
fasteignamat, sem framkvæmt
er með 10 ára millibili. Verður
því eigi með vissu sagt um þær.
En hitt vita allir fulltíða menn,
að þær framkvæmdir hafa ver-
ið hlutfallslega mestar síðan
1928.
Athugi maöur j arðræktar-
styrkinn, kemur sama í Ijós.
Hann var
1926 83 þús. 1936 628 þús.
1927 179 — 1937 550 —
Svona fór um sjóferð þá, Vis-
ir sæll!
PRENTMYNDASTOFAN
LEIFTUR
Hafnarstr<uti 17, (uppi),
býr iil 1. ílokks prentmyndir.
S í m i 3334 __
Vilmundur Jónsson land-
læknir ritaði fyrir nokkru í Al-
þýðublaðið út af yfirlitsgrein
þeirri, er ég hafði áður ritað í
þetta blað um Reykjanesskól-
ann við ísafjarðardjúp. Land-
læknir kallar grein sína „Reyk-
janesskólinn og bros til hægri“,
og mun tilefni þessarar yfir-
skriftar það, að honum þykir
ég ekki gera nógu mikinn veg
flokksbræðra sinna, Alþýðu-
flokksforingjanna, en hinsveg-
ar láta Jón Auðunn njóta of
mikillar viðurkenningar fyrir
skifti hans af málinu á Alþingi.
Við að lesa þessa hugvekju
eftir hinn mæta mann, þm.
Norður-ísfirðinga, kemur
manni ósjálfrátt í hug, að í
honum sé meiri veiðihugur,
vegna flokks þess er hann vinn-
ur með, Alþýðuflokknum, held-
ur en málefni standa til og að
hann langi meira heldur en
auðvelt er, að rökstyðja, til að
draga úr þeirri viðurkenningu,
að Framsóknarmenn eigi nokk-
urn verulegan þátt í starfinu
við að gera Reykj anesskólann
að héraðsstofnun. Vil ég þess
vegna benda á það, að skóla-
stjórinn, Aðalsteinn Eiríksson,
er viðurkenndur Framsóknar-
maður, og að án vinnu hans og
hugkvæmdar hefði ekki enn
verið svo mikið sem einn steinn
lagður i héraðsskóla við Djúpið.
í hinni mjög prýðilegu rit-
gerð sinni slær landlæknir fram
eftrifarandi atriðum í áróðri
sínum fyrir samherja sína í
þessu máli:
1. Að Haraldur Guðmundsson
hafi flutt heimildarlaga-
frv. um Reykj anesskóla á
þingi 1937.
2. Að þetta frv. hafi verið
samið af landlækni, með
miklum klókindum vestur
við Djúp sumarið 1936.
3. Að frv. hafi verið afar-
ísmeygilegt, og ekki hætta
á að það yrði misbrúkað,
þar sem kennslumálaráö-
herra flutti málið.
4. Að frv. hafi verið vel tekið
í þinginu og skólinn gerð-
ur jafn öðrum héraðsskól-
um, ekki aðeins í „orði“,
heldur líka á „borði“.
5. Að ísmeygileg nýtni og
klókindin hafi aðallega
miðað að því að koma frv.
lifandi fram hjá mér, sem
landlæknir taldi líklegan til
að vilja eyða málinu fyrir
Djúpverjum.
6. Að lokufn telur landlæknir,
að Alþýðuflokksmenn á
ísafirði hafi verið’ búnir að
bindast heitum um að af-
henda skólanum land og
hita alllöngu áður en
„breiðfylkingin" kom til
sögunnar í fyrravor.
Nú er að athuga nánar þessi
rök, sem landlæknir ber fram
fyrir sig og flokksbróður sinn
Ásgeir Ásgeirsson fræðslumála-
stjóra. En áður en komið er að
andsvörum, verður að rifja upp
gang málsins.
Ungur og áhugasamur barna-
kenna'ri í Reykjavik, maður,
sem er ekki socialisti heldur
Framsóknarmaður, sækist eftir
að byrja sem kennari við ofur-
lítinn barnaskóla á Reykjanesi.
Fyrir honum vakti, að starfa á
nýjum grundvelli. Fyrst að
koma þar af stað nýtízku
heimavistarskóla fyrir börn og
í öðru lagi að láta héraðsskóla
vaxa upp við hlið barnaskólans.
Féll vel á með honum og þeim
Djúpmönnum og innan skamms
var svo komiö, að Aðalsteinn
Eiríksson hafði í húsum sínum
börn í heimavist fram að jól-
um, en þá fóru sum heim en
unglingar komu og voru í
Reykjanesi fram á útmánuði.
Síðan voru börnin aftur um
stund í skóla undir vor og luku
þá prófi.
Með dæmafáum áhuga og frá-
bærri elju tókst Aðalsteini Ei-
ríkssyni að þoka áfram þessu
unglingaskólamáli. Aðsóknin
fór hraðvaxandi, en hús voru
lítil og léleg. Styrkur til ung-
lingakennslunnar sárlítill, og
engin von um fjárframlög til
húsabóta vegna unglinganna.
Aðalsteinn skólastjóri og á-
hugamenn vestra leita auðsjá-
anlega til landlæknis um hjálp.
Hafa ef til vill gert ráð fyrir,
að hann myndi enn hyggja á
framboð í sýslunni sem og varð.
En alveg sérstaklega hafa þeir
treyst á að hann myndi geta
látið samherja sína, fræðslu-
málastjóra og kennslumálaráð-
herrann „brosa“ náðarsamlega
í átt til hins umkomulausa
Reykjaness.
En á þessu voru miklir erfið-
leikar. Landiæknir hefir að
visu vafalaust frá byrjun borið
hlýjan hug til málsins. En
hann átti við ofurefli að etja í
sínum eigin flokki, þar sem var
fræðslumálastjórinn. Vandinn
varð nú sá fyrir landlækni, að
bjarga áhugamáli Djúpbúa að
einhverju leyti, með „ísmeygi-
legheitum“ fram hjá flokks-
bróður sínum, yfirmanni
fræðslumálanna, sem hafði til
Reykjaness sama hugarfar og
kötturinn til músarinnar.
Frv. það, sem landlæknir seg-
ist hafa búið út í samráði við
Aðalstein skólastjóra, gekk út
á það, að kennslumálaráðherra
væri heimilt að borga kennslu-
styrk til unglingadeildarinnar í
Reykjanesi eftir sömu reglum
og til héraðsskóla. Þetta var það
stærsta átak, sem landlæknir
treysti sér að gera, án þess að
móðga Ásgeir Ásgeirsson. En
ekki var þessi tilraun djarfleg.
Hér var um að ræða heimild.
Fræðslumálastjórinn var henni
andvígur. Haraldur Guðmunds-
son gat verið velviljaður. En
dagar hvers ráðherra eru tak-
markaðir. Eftir H. G. gat komið
maður, sem ekki vildi nota'
heimildina. Auk þess var ekki
um neinn byggingarstyrk að
ræða. Skólinn var réttlaus, ut-
an við öll form, gat enga hjálp
brosa
fengið til byggingarmála og
kennslustyrk, aðeins ef yfir-
menn fræðslumálanna vildu
brosa blíðlega til skólans.
Haraldur Guðmundsson flutti
þetta inn í þingið. Það var hans
ítrasta átak í málinu. Þá gerist
það í efri deild, að við Jón
Auðunn gerum bandalag um
málið, og fengum til þess styrk
flokka þeirra er við fylgdum.
Við gerðum saman breytingar-
tillögur og snerum frv. land-
læknis alveg við. Menntamála-
nefnd flutti síðan tillögurnar.
Eftir þeim varð Reykjanes hér-
aðsskóli með fullum réttindum,
bæði um byggingarstyrk og
framlag til kennslu. En í 5 ár
fékk hann undanþágu um að
mega hafa kennsluna styttri en
í öðrum héraðsskólum. Að þeim
tíma liðnum gerðum við Jón ráð
fyrir að skólinn hefði nægileg-
an húsakost til að geta kennt
unglingum í 6 mánuði vetrar-
langt.
Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðismenn hröðuðu mál-
inu gegn um þingið. Undir niðri
var gremja í liði fræðslu-
málastjórans. Sá hugur kom
fram í gífuryrtri árás á hendur
þessari breytingu frá Sig. Ein-
arssyni. Sótti hann fram af
mikilli heipt og með stórum
orðum. Enginn Alþýðuflokks-
maður reyndi i þinginu að
koma viti fyrir þennan flokks-
bróður landlæknis og fræðslu-
málastjóra. Ræða- Sig. Éinars-
sonar er þess vegna eitt af hin-
um „ísmeygilegu“ tiltektum í
málinu. Ásgeir Ásgeirsson ætl-
aði að tefja málið í mennta-
málanefnd neðri deildar, en
„bros“ okkar Jóns Auðuns
máttu sín meira en yglibrún
hans.
Þessi málalok urðu Djúp-
mönnum hið mesta fagnaðar-
efni, einkum þó skólastjóranum
Aðalsteini Eiríkssyni. Sáu
Djúpmenn nú ótal nýja vegi til
að hrinda áfram þessu skóla-
máli, eftir að full réttindi voru
fengin á Alþingi.
Af tilviljun mun hafa slæðst
inn í frv. okkar Jóns Auðuns,
að styrkur til skólans fyrir
þann vetur yrði ákveðinn af
kennslumálastjórninni. Þar var
því um að ræða „heimild". —
Skólastjóri skrifaði kennslu-
málaráðherra og bað um styrk-
inn, en hann neitaði að svara
skriflega. Kom í ljós, að það
voru ráð fræðslumálastjóra.
Hann vildi hengja bakara fyrir
smið og ekki útborga Reykja-
nesskóla kennslustyrk fyrir
unnin störf, nema Norður-ísa-
fjarðarsýsla greiddi áður bygg-
ingarstyrk í Núp. Nú átti
Reykjanesskóli enga sök á van-
greiðslu til Núps, og sýslan átti
ekki skólann. Var því hér um
fádæma „ísmeygilegheit“ að
ræða í garð Reykjaness. Með
seiglu og hörku hefir Djúpverj-
um tekizt að ná þessum styrk
úr höndum Ásgeirs Ásgeirsson-
ar, en þó er talið, að nokkur
hundruð séu enn ógreidd.
Kunna Djúpverjar þvi enn bet-
ur að meta hinn fulla rétt
Reykj anesskóla í samanburði
við loðna heimild til handa Ás-
geiri Ásgeirssyni, af því þeir eru
búnir að reyna hina „klóku“
leið hins mæta þingmanns, er
þeir hafa nú.
Næst kemur að því, að rétt
fyrir kosningarnar i vor sem
leið ganga Alþýðuflokksmenn á
ísafirði vel og myndarlega frá
framlagi til Reykjaness. Voru
það bæði lönd og jarðhiti.
Landlæknir telur að flokks-
bræður Jóns Auðunns í bæjar-
stjórn hafi þar verið tregir, en
ekki kastar það skugga á gagn-
stæða framkomu Jóns sjálfs á
þingi. Má og vera,að Sjálfstæð-
ismönnum hafi ekki verið með
öllu ljúft, að gengið væri frá
þessum málum áður en kosn-
ingahríðin byrjaði. Stóðu í
norðursýslunni nógu margir
Framsóknarmenn á vegamót-
um, ef andi fræðslumálastj óra
og Sig. Einarssonar hefði ráðið
athöfnum Alþýðuflokksmanna í
garð Reykjanesskólans. En eins
og á stóðð fór vel á að ísfirð-
ingar studdu Reykjanes og
Framsóknarmenn landlækni, þó
að ekki væri þar neitt samn-
ingslegt band á milli. En hitt
er vitað mál, að Framsóknar-
menn við Djúp vildu hafa skýr
og hrein svör í skólamálinu.
(Niðurl.) J. J.
Alþýðublaðíð
og heíðnín
Alþýðublaðið heldur áfram að
berja höfðinu við steininn og
verja þá endaleysu sína, að búið
sé að „lögleiða heiðni í Þýzka-
landi og gera biblíuna ræka úr
kirkjum Þýzkalands“. Blaðið
getur þó enga heimild greint,
máli sínu til sönnunar, nema
helzt þá, að stofnaður hafi verið
trúleysingjafélagsskapur í Þýzka
landi með þessu markmiði! En
að stofnun slíks félagsskapar sé
sama og að lögbjóða heiðni, er
álíka mikil firra og að halda því
fram, að búið væri að lögbjóða
heiðni hér á landi, ef Finnbogi
Rútur, Stefán Pétursson og V. S.
V. stofnuðu félag, sem vildi gera
Stefán Jóhann að guði og fjögra
ára áætlunina að biblíu íslend-
inga!
Alþýðubl. segir, að slíkur fé-
lagsskapur hefði ekki verið
stofnaður, nema valdhafarnir
ætli sér að koma stefnu hans í
framkvæmd. En hvers vegna
hafa þeir þá leyft starfsemi fé-
lagsskapar, sem vill koma á Ása-
trú, en slíkur félagsskapur hefir
starfað og starfar enn í Þýzka-
landi, ásamt fjölda sértrúarfé-
laga? Þýzka ríkið leggur ekki
hömlur á starfsemi slíkra trúar-
félaga, nema þau beinlínis vinni
á móti nazismanum.
Alþýðublaðið segir sitthvað
um „vandlætingu hræsnaranna“
í þessu sambandi. Slík orð hefði
blaðið ekki átt að nota í þessu
tilfelli. Því geta lærisveinar
Marx yfirleitt hugsað sér meiri
hræsni, en þegar þeir koma
fram sem verndarar kirkjunnar
og kristninnar? Alþýðublaðið
skal ekki ímynda sér, að það geti
talið neinum trú um að það á-
(Framhald á 4. siðu.)