Nýja dagblaðið - 25.06.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
.0 —G —om —01 o».»omo— .M . >
| \ÝJA 1>AGUI,A«I»
. Útgefandl: Blaðaútgáfan hi.
Rltstjóri:
ÞÓR ARINK l>ÓRARINSSON.
RitstJ órnarskrifstoíumar:
Lindarg. 1 D. Simar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrlfstofa:
Lindargötu 1D. Slmi 2323.
Eftir kl. 6: Siml 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuðl.
í lausasölu 10 aura elntakið.
Prentsmiðjan Edda hi.
Simar 3948 og 3720.
S j álf stædí sflokk-
urinn og börnin
Hið glæsilega stofnþing Sam-
bands ungra Framsóknarmanna
að Laugarvatni, hefir valdið
nokkurri geðsmunatruflun í í-
haldsherbúðunum, ef marka má
skrif íhaldsblaðanna seinustu
daga. Blöðunum hefir reyndar
ekki þótt sæma að láta afbrýðis-
semina í ljósi á mjög áberandi
hátt, en sífelldar smáglósur um
„gleðimótið á Laugarvatni”,
„tmglingafundinn“ o. s. frv.,
gefa til kynna hvernig íhalds-
leiðtogunum er innanbrjósts.
Sérstaklega er það ein sam-
þykkt þingsins, sem virðist koma
óþægilega við kaun íhaldsrit-
stjóranna. Það er samþykktin
um bann við stjórnmálaáróðri
meðal barna innan 14 ára ald-
urs.
Fljótt á litið virðist það ein-
kennilegt, að slík tlllaga skuli
sæta nokkrum mótmælum. Það
virðist svo sjálfsagt og eðlilegt,
að reynt sé að halda börnum
utan við þær deilur, sem skipta
mönnum í meira og minna and-
stæða og fjandsamlega flokka,
að slíkt ætti ekki að þurfa að
valda neinum árekstrum og ó-
samkomulagi. Að vísu eiga ein-
ræðisflokkarnir, sem vilja láta
hernaðarandann og hatrið til á-
kveðinna þjóða og stétta móta
hugsunarhátt og lífsvenjur
barnanna, nokkra sérstöðu í
þessum efnum, en Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir ekki viljað
telja sig til þeirra, hvorki á þessu
sviðl eða öðrum.
Frá þessu sjónarmlði verða
umrædd skrif íhaldsblaðanna
harla torskiljanleg. En þegar at-
hugað er afstaða Sjálfstæðis-
flokksins til æskunnar í landinu
og sambands hans við hana yfir-
leitt, finnast talsverðar skýring-
ar á þessari framkomu.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
verið að burðast með sérstök
æskulýðssamtök á undanförn-
um árum. Til þess að gera þau
í upphafi meira lokkandi fyrir
ungt fólk en Sjálfstæðlsflokk-
inn sjálfan voru þau látin hafa
sérstaka stefnuskrá. Þar stóð
m. a. að ungir Sjálfstæðismenn
vildu afhrópa konunginn og
láta verkamenn fá hlutdeild 1
arði atvinnufyrirtækjanna! En
þar sem engir menn eru kon-
unghollari en leiðtogar Sjálf-
stæðlsflokksins, og engir menn
hafa meira barizt gegn hlut-
deild verkafólks í arði atvinnu-
fyrirtækja en elgendur Kveld-
úlfs, Alliance og annara stór-
fyrirtækja, var tiltölulega auð-
velt fyrir unga fólkið að átta
sig á þessari blekkingatilraun
ungra Sjálfstæðismanna! í
stað þess að afla þeim fylgis og
aðdáunar eins og til var ætlazt,
var þessi skrípaleikur til þes,-:
að vekja fyrirlitningu æskunn--
ar á Sjálfstæðisflokknum, sem
ætlaði að blekkja hana með
slíkum vélráðum.
Næsta herbragð ungra Sjáif-
stæðismanna var að gefa út
sérstakt blað. Þegar það hafði
komið út í nokkra mánuði, án
nokkurs árangurs, hugkvæmd-
ist þeim það snjallræði að láta
þetta blað verða til þess að
auglýsa ágæti íhaldsstefnunn-
ar á mjög írumlegan hátt! Það
hafði verið gefið út af félags-
skap, en ekki borið sig. Þess-
vegna varð það hátíðlega til-
kynnt, að ungir Sjálfstæðis-
menn ætluðu nú að sýna það
í verki, að félagsrekstur væri
lakari en einstaklingsrekstur
og Sigurði Kristjánssyni hefði
því verið selt blaðið svo það
gæti borið sig! En þó félags-
reksturinn á blaði ungra Sjálf-
stæöismanna reyndist illa varð
niðurstaðan enn verri af einka-
rekstri Sigurðar Kristjánssonar.
Þessi sönnun ungra Sjálfstæðis-
manna um ágæti íhaldsstefn-
unnar misheppnaðist því alger-
lega.
Þegar við þetta er bætt til-
raun til að kenna mönnum
gamla níðvisu eftir Jón Ólafs-
son í þingrofsvikunni og útgáfu
á níðriti um Jónas Jónsson
eftir Pál Kolka munu öll „fé-
lagsafrek“ ungra Sjálfstæðis-
manna upptalin. Þessi samtök
hafa líka alla tíð verið mjög
fámenn og uppistaða þeirra
verið lítil klika stúdenta frá
efnaheimilum hér í bænum,
að viðbættum nokkrum verzl-
unarmönnum. Þroskaðir æsku-
menn hafa nú eins og alltaf
fyr leitað sér annara verkefna
en að gerast merkisberar aft-
urhaldsins og kyrstöðunnar.
En hér er þó enn ekki talin
öll æskulýðsstarfsemi Sjálf-
stæðisflokksins. Undanfarin ár
hefir hann starfrækt hér í bæn-
um svokallað „félag sjálfstæðra
drengja". Sú starfsemi hefir
þrífist mun betur en félagsskap-
urinn meðal hinna eldri og
þroskaðri æskumanna. Það hef-
ir verið líkt með Sjálfstæðis-
flokkinn og flokk nazista í Nor-
egi, en um hann var sagt, að
hann myndi fá talsvert af at-
kvæðum yngri kynslóðarinnar,
ef aldurstakmarkið væri fært
niður í 8 ár!
Þegar athuguð eru hinar mis-
heppnuðu tilraunir Sjálfstæðis-
flokksins til að ná þroskuðu
æskufólki undir merki sitt, en
aðalandstöðuflokkurin heldur 1
fyrsta sinn, sem hann efnir til
slíkra samtaka, glæsilegasta
pólitíska æskulýðsmótið, sem
háð hefir verið hér á landi,
verður það skiljanlega nokkur
sárindi fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn, ef hann missir einnig að-
stöðuna til pólitísks áróðurs
meðal smábarna, þar sem hon-
um hefir tekizt nokkurn veginn
sú samkeppni við nazista og
kommúnista. En þess ber að
vænta, að foringjar Sjálfstæðis-
flokksins hafi skilning til að sjá,
Alit YVON DELBOS
Leon Blum og Yvon Delbos
áttu frumkvæðið að hlutleys-
issáttmálanum 1 Spánarstyrj-
öldinni.
í eftirfarandi grein, sem er
dálítið stytt í þýðingunni,
rekur Delbos sögu sáttmálans
í stuttu máli og kemst að
þeirri niðurstöðu, að hlutleys-
isstefnunni eigi að fylgja á-
fram, og hún hafi þrátt fyrir
allt náð því aðaltakmarki sínu
að binda styrjöldina innan
spönsku landamæranna.
Yvon Delbos var utanríkis-
málaráðherra Frakka frá því
í júní 1936 og þangað til í fe-
brúar í vetur. Hann er einn af
leiðtogum radikala flokksins.
Þegar Franco hershöfðingi hóf
uppreistina, var samúð franskra
lýðræðissinna — eins og jafnan
síðan — með hinni löglegu stjórn
Spánar. Ráðuneytisfundur, sem
haldinn var 25. júlí 1936, ákvað
eigi að síður að banna vopna-
sölu til stjórnarinnar. Þessi á-
kvörðun, sem byggðist á því að
reyna að hindra allt, sem gæti
gert Spánarstyxjöldina að Ev-
rópustyrjöld, má teljast eins-
konar upphaf hlutleysisstefn-
unnar. Þá lágu að vísu ekki fyrir
neinar sannanir um stuðning ít-
ala og Þjóðverja við uppreistina,
en það þurfti ekki neina spá-
mannshæfileika til að sjá, að
stjórnirnar í Róm og Berlín ósk-
uðu einskis frekar en að fá tæki-
færi til að votta uppreistar-
mönnum samúð sína í verki. —
Franska stjórnin vildi ekki gefa
þeim slíkt tækifæri eða tilefni
til samkeppni í vopnasendingum
til Spánar, þar sem afleiðingarn-
ar af þvi gátu orðið ófriður milli
þessara ríkja.
Aðeins nokkrum dögum seinna
urðu nokkrar ítalskar hernaðar-
flugvélar að nauðlenda í frönsku
Marokko og þar með var fengin
sönnun fyrir stuðningi ítala við
Franco. Þessi hjálp til uppreist-
armanna, sem var brot á þeim
alþjóðareglum, er franska stjórn
in fylgdi í afstöðu sinni til hinn-
ar löglegu stjórnar Spánar, varð
til þess að franska stjórnin á-
kvað að gera enn víðtækari til-
raunir til að hindra slík brot og
afstýra ófriðarhættunni, sem af
gat hlotizt. Þess vegna lagði
stjórnin fram 1. ágúst tillögur
um almennt hlutleysi erlendra
ríkja í Spánarstyrjöldinni, en
lýsti því jafnframt yfir, að hún
myndi leyfa vopnasendingar til
spönsku stjórnarinnar, ef slíkt
samkomulag næðist ekki, þar
að þegar allt kemur til alls er
þeim lítill styrkur af æsingum
hálfstálpaðra barna, en hins-
vegar geti þeir í félagi með
kommúnistum og nazistum unn-
ið á þessum vettvangi slikt skað-
ræðisverk, að þá sjálfa myndi
iðra þess er fram liðu stundir.
sem annars væri brotinn réttur
á hinni löglegu Bpánarstjórn,
með því að synja henni um vopn,
en ekki uppreistarmönnum.
Stríðshættan
yfirvofandl.
Næsta vlka sýndi öllum friðar-
vinum ljóslega, að lilutleysis-
stefnan væri óhjákvæmileg, ef
friðurinn ætti að haldast. Það er
mönnum almennt kunnugt nú,
að það munaði ekki hársbreidd,
að ófriður brytist út. Enska
stjórnin var þá rétt nýbyrjuð á
hinni stórfeldu vígbúnaðaráætl-
un sinni og hafði ekki jafnmikla
samúð með Madridstjórninni og
franska stjórnin. Enska stjórnin
var þessvegna afráðin í þvi, að
vernda hlutleysi sitt í lengstu
lög. En jafnandstætt og það var
Englendingum að styðja Frakka
í vopnasendingum, var þeim
það hugþægt, að styðja viðleitni
Frakka til að koma hlutleysis-
stefnunni í framkvæmd.
Átti Frakkland undir þessum
kringumstæðum að snúa baki við
hlutleysisstefnunnl og byrja
samkeppni 1 vopnasendingum til
Spánar með Rússland sem einan
bandamann og hætta á það, að
bíða ósigur fyrir Ítalíu og Þýzka-
landi? Átti Frakkland að hefja
jafn alvarlega deilu, þar sem það
gat ekki vænzt stuðnings banda-
manna sinna? Þær vonir, sem
einræðisríkin gerðu sér um ein-
angrun Frakklands, hinar miklu
innanlandsdeilur hjá okkur og
hernaðarlega yfirburði einræð-
isríkjanna sameinaðra, voru
staðreyndir, sem við urðum að
hafa hugfastar. Eða átti Frakk-
land að velja hina leiðlna og i
traustri samvinnu við England
gangast fyrir samkomulagi um
hlutleysi í Spánarstyrjöldinni?
Þetta var hin leiðin og hana
völdum við.
Súttmáliim hrotiim.
Næstu daga fékk Frakkland
viðurkenningu margra rlkja á
hlutleysisstefnunni og 15. ágúst
höfðum við gengið frá uppkasti
að hlutleysissátmálanum. Eftir
nokkra mótstöðu og vifilengjur
höfðu öll rikl, sem til greina
gátu komið, samþykkt sáttmál-
ann og þær undirbúningsráð-
stafanir, sem gera þurfti til að
tryggja framkvæmd hans. Til
þess að höfð yrði umsjón með
þessum framkvæmdum, báru
Bretar og Frakkar fram til-
lögur um hlutleysisnefndina,
sem hefði aðsetur 1 London.
Þessi tillaga var samþykkt og
hlutleysisnefndin hélt fyrsta
fund sinn I London 9. sept. 1936.
Á næstu fundum voru lagðar
fram stöðugar ákærur um brot
á sáttmálanum, oftast mjög vel
rökstuddar. Jafnframt þessari
auknu ihlutun útlendra ríkja á
Spáni magnaðist hættan við
landamæri Frakklands og árás-
ir á siglingar Frakka um Mið-
YVON DELBOS.
jarðarhaf. Þess vegna var sam-
þykkt á ráðuneytisfundi 25.
nóv. að leyfa enga skerðingu á
hagsmunum Frakklands, hvorki
á Miðjarðarhafinu eða annars-
staðar. (Þessi samþykkt hefir
m. a. orðið til þess að frönsk
skip hafa orðið fyrir miklu
minni árásum en ensk skip).
Hlntleysisgæzlan
og sjálfboðaliðarnir.
Til að afstýra brotum á sátt-
málanum báru Frakkland og
England fram 9. desember til-
lögu um hlutleysisgæzlu við
Spán. Jafnframt báru þau fram
tillögu um sættir í borgara-
styrjöldinni. Síðari tillögunni
var strax hafnað, en hlutleysis-
gæzlah mætti harðrl mótstöðu.
Nokkru seinna var borin fram
tillaga um bann við innflutn-
ingi sjálfboðaliða, þar sem það
var komið í ljós, að heilar her-
deildir höfðu verið fluttar til
Spánar sem sjálfboðaliðar.
Mótstaðan gegn hlutleysis-
gæzlunnl vaT þó fljótlega kveð-
in niður og gæzlan hafin 20.
febr. 1937. Jafnframt var sam-
þykkt bann við innflutningi
sjálfboðaliða. Nokkru síðar var
svo fyrst hafið máls á því að
flytja alla erlenda sjálfboðaliða
frá Spánl.
Menn deila á þessar aðgerðir
fyrir það, að þær hafi raun-
verulega verið neikvæðar, vegna
þess að þær hafi ekki miðað að
þvi að binda enda á styrjöldina.
En tilgangur þeirra var ekki
fyrst og fremst sá, heldur var
tilætlunin að hindra öll þau af-
skipti annara þjóða, sem drægju
styrjöldina á langinn, og láta
Spánverjum það einum eftir að
ráða úrslitum styrjaldarinnar.
Því verður aldrei neitað, að það
var til mikilla bóta, að geta
haft ítali og Þjóðverja með 1
þessum ráðagerðum. — Þeir
standa utan Þjóðabandalagsins
og hefðu málin verið útkljáð
þar, hefði styr j aldarhættan
aukizt með því að raunverulega
hefði þá skapazt ríkjasamband
gegn ríkjasambandi, með and-
stæð sjónarmið og hagsmuni.
Frakkland Iiefir gert
aHt, sem það hefir
getað.
Það er allt of satt, að hlut-
(Framhald á 4. síöu.)