Nýja dagblaðið - 21.08.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Hlutverk imgra Framsóknarmanna:
Að skapa samvínnu í stað
sundurlyndís og eigingirni
Þingslítaræða formanns S. U. F.
\ÝJA DAGBLAÐBB
Útgefandl: BlaSaútgáfan hí.
Rltstjórt:
ÞÓRARINN ÞÓRARENSSON.
RltstJ órnarskrlístof umar:
Llndarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýslngaskxlfBtola:
Llndargötu 1D. Simi 2323.
Eftlr U. 5: Simi 3948.
Áskriítarverö kr. 2,00 á mánuöi.
t lausasölu 10 aura elntaklð.
PrentsmiÖJan Edda h_f.
Simar 3843 03 3720.
Hinn nýi andblær
Það mun fáum dyljast, að
undanfarin ár hafa verið mjög
einkennd af sívaxandi kröfum
einstaklinganna á hendur sam-
borgurum sinum, þjóðfélaginu
og ríkinu. Þessa þarf ekki að
nefna nein dæmi, þau eru öllum
kunn og nærtæk.
Viðhorfi þessu hafa fylgt
margir aðrir misbrestir 1 fari
manna. Drykkjuskapur hefir
tvímælalaust færzt í aukana
meðal ungs fólks og sjálfsbjarg-
arviðleitni stórum lamast, oft
og tíðum.
Þessi hætta hefir átt sina and-
stæðu í þjóðfélaginu, en hana
hefir til skamms tlma skort
form og samsömun, ef svo
mætti segja. Fyrir Framsóknar-
menn, og ekki hvað sízt hina
ungu kynslóð, má það vera gleði-
efni mikið, að þingið á Laugar-
vatni í vor virðist marka all-
greinileg kaflaskipti hvað þetta
snertir. Þar sat á rökstólum f jöl-
menn samkoma, skipuð fulltrú-
um af gervöllu landinu, sem
höfðu til að bera þann andlega
þrótt og þá trú á sjálfa sig, að
þeir voru þess umkomnir að
beina höfuðkröfum sínum inn
á við, til sjálfs sín og einstak-
linganna í landinu. Þar var
meðal annars gerð sú hiklausa
krafa, að Framsóknarmenn
væru öðrum mönnum fyrirmynd
um hófsemd og háttsemi alla,
jafnframt því, sem hið unga fólk
batzt fastmælum um að líða
engum að skjótast undan þeirri
skyldu á samkomum sínum.
Hinn nýi andblær hefir nú
farið víða um land. Eitt dæmi
skal nefnt, er sýnir, hve sterk
þessi vakning er. Það er öllum
vitanlegt, að hin svonefndu hér-
aðsmót og íþróttamót hafa tíð-
ast, að minnsta kosti hér sunn-
anlands, verið samkomur ölvaðs
fólks, svo að ódrukknum mönn-
um hefir tæpast verið þar vært.
Við þessu hefir ekki þótt gerlegt
að sporna. En fyrir áhrif frá
þinginu að Laugarvatni og for-
dæmi skólastjórans á Hvanneyri
i vetur hefir nú í sumar verið
hafin óhvikul sókn gegn hinu
taumlausa reiðuleysi og ölæði á
skemmtimótunum. f Borgarfirði,
austan fjalls og nú i dag uppi
í Mosfellssveit hafa menn tekið
upp sem fasta venju að banna
ölvuðum að sækja samkomurn-
ar og fjarlægja þá, sem ekki
vilja hlýðnast sliku banni, sam-
komustaðina.
Þessi föstu og hiklausu tök
eru upphaf þess, að einstakling-
unum i þjóðfélaginu skiljist bet-
ur en áður, að velferð þjóðar-
Prentun þingtíðinda frá
stofnþingi S. U. F. er nú að
verða lokið og verða þau
send út um mánaðamótin.
Fer nú undirbúningurinn
að haust- og vetrarstarf-
semi félaganna að hefjast.
I þingtíðindunum birtast m.
a. ræður ráðherranna, sem
fluttar voru á þinginu, á-
varp formanns flokksins, og
niðurlag af ræðu formanns
S. U. F., er hann sagði þing-
inu slitið. Fer það hér á
eftir:
.. Hinum fyrirhuguðu störf-
um þingsins er lokið. Þau starfs-
lok þýða í raun og veru það, að
nú er aðalstarfið að hefjast.
í mörgum ágætum ræðum
hér á þinginu hefir meginá-
herslan verið lögð á starfið. Það
hefir verið sýnt með skýrum
rökum, að engum umbótum
verður þokað áleiðis, nema með
mikilli vinnu, og að það sé starf-
ið og áhuginn fyrir því, sem
gerir mennina mikla. Það hefir
verið bent á ýmsa helztu for-
ingja hinnar stjórnarfarslegu
og menningarlegu viðreisnar
hér á landi og sýnt hvernig
þeir fórnuðu kröftum sínum ó-
skiptum til að vinna að fram-
gangi áhugamálanna, án tillits
til þess hvort þeir högnuðust
eða töpuðu^ á þvi persónulega.
Þau dæmi og fjölmörg önnur
sanna okkur, að það er enginn
maður sannur hugsjónamaður,
sem ekki er reiðubúinn til að
færa hugsjónum sínum miklar
fórnir, ef aðstæðurnar krefjast
þess.
Kvæði Hannesar Hafsteins:
í hafísnum, er eitt það fegursta,
sem ort hefir verið á íslenzka
tungu, um sanna karlmennsku
og fórnarlund. Þar er dregin
upp ógleymanleg mynd af hug-
rökkum hugsjónamanni, sem
fórnar kröftum sínum og sein-
ast lífinu sjálfu í þágu annara.
„Hjartans ís“.
En það er fleira í þessu
kvæði, sem er ástæða til að
minnast á við þetta tækifæri.
Þar er vel lýst hinum mikla vá-
innar byggist að verulegu leyti
á því, að kröfunum sé beint inn
á við; að þegnarnir inni undan-
dráttarlaust af hendi borgara-
skyldur sínar. Ungir Framsókn-
armenn mega fagna því, að þeir
hafa verið í fararbroddi um
þessa sókn og þjóðin má fagna
því, að þeir hafa fundið
hvar skórinn kreppti að og átt
manndóm og festu til þess að
horfast í augu við staðreynd-
irnar. J. H.
gesti, sem stundum kemur hing-
að norðan úr höfum og veldur
hér margvíslegum búsifjum.
Reynsla margra alda hefir
kennt þjóðinni að óttast þennan
vágest, hafísinn. í niðurlags-
orðum kvæðisins er þó sýnt, að
þjóðin á annan verri andstæð-
ing. Þar segir:
Öllum hafís verri er
hjartans fs,
ef hann heltekur skyld-
unnar þor.
Ef hann grípur þjóð,
þá er glötunin vis,
þá gagnar ei sól né vor.
Ef sá heiti blær,
sem til hjartans nær,
frá hetjanna fórnarstól,
bræðir andans ís,
þaðan aftur rís
fyrir ókomna tíma sól.
írski stjórnmálamaðurinn, de
Valera, hefir nýlega sagt að ír-
lendingar ættu ekki nema einn
hættulegan óvin, sundurlyndið.
En sá óvinur gæti líka verið
hættulegri sjálfstæði þjóðarinn-
ar en allir aðrir andstæðingar
hennar til samans.
Þeir, sem fylgjast með hinum
harðnandi átökum milli stétt-
anna hér á landi, munu hik-
laust fella svipaðan dóm um is-
lenzkt þjóðlif um þessar mund-
ir.
Af hverju stafar sundurlynd-
ið?
Það á rætur sínar í því, að
menn kunna ekki að vinna
saman. Þeir meta eigin hag svo
mikils, að þeir geta ekki tekið
réttlátt tillit til annara og af
því rísa deilurnar. Hver stétt
hugsar eingöngu um sig og
miðar kröfur sínar við það, en
lætur sig afkomu heildarinnar
eða annara stétta engu skipta.
Hinar efnameiri, fámennari
stéttir hafa byrjað þessa bar-
áttu, en hinar hafa síðan fylgt
í fótspor þeirra. Það er þessi
eigingirni stéttanna og tillits-
leysi til annara, sem skapar
sundurlyndið í þjóðfélaginu og
er sá „hjartans ís“, sem er mesti
voði þjóðarinnar.
Það er rétt, að þjóðin býr nú
við ýmsa fjárhagslega erfið-
leika, markaðstöp, verðfall,
fiskleysi, fjárpest 0. s. frv. En
þeir eru hverfandi litlir hjá
þessu andlega öfugstreymi. Þó
að hér léki allt í lyndi, fiskafli
væri nægur og markaðir góðir,
gæti sundurlyndið og eigingirn-
in verið jafnmikil plága fyrir
þjóðina. Það er eins og skáldið
segir, að hvorki „sól né vor“
koma að gagni, þegar „hjartans
ís“ hefir náð tökum á þjóðinni.
Þennan andlega is verður þvl
að bræða, ef þjóðin á að halda
manndómi sinum, menningu og
sjálfstæði.
Fordæmi
Fnglendiuga.
í Englandi stendur nú þing-
ræðið föstustum fótum og enska
heimsveldið ber vott um meiri
stjórnarhæfileika en nokkurt
annað stórveldi, sem sagan
greinir frá. Margir skýra þetta
á þá leið, að enskir stjórnmála-
menn standi öðrum framar sem
málamiðlunarmenn. Þeir kjósi
að jafnaði samkomulagsleiðina
meðan nokkrir slíkir möguleik-
ar séu fyrir hendi. í fljótu
bragði virðist þetta bera vott
um veikleika og undanhald, en
reynslan sýnir hinsvegar, að
mesti styrkleiki brezka heims-
veldisins hefir iðulega verið
fólginn í slíkum vinnubrögðum.
Það getur verið sigursælt í bili,
að beita ofbeldi og fylgja lög-
máli hnefaréttarins. En slíkt
hefnir sín jafnan, þegar til
lengdar lætur. Það helzt lengur
og betur á hinu, sem unnið er
með friði.
Það er þessi hæfileiki Eng-
lendinga, sem veldur þvi líka að
innanlandsdeilur hafa aldrei
risið þar svo hátt, að þær hafi
ógnað heimsveldinu, en það eru
einmitt slíkar deilur, sem hafa
átt mestan þátt í glötun ann-
ara heimsvelda. Englendingar
hafa að vísu deilt innbyrðis, en
í hvert sinn, sem reynt hefir
eitthvað á þj óðina til átaka út
á við, hafa sannazt á þeim um-
mæli Einars Benediktssonar:
Þegar bíður þjóðarsómi,
þá á Bretland eina sál.
Þýðingarmesta
hlutverkið.
Við eigum að stefna að því að
slíkt hið sama megi segja um
þjóð okkar. Við eigum að hafa
það markmið, að jafna deilur
og ósætt innbyrðis með sam-
komulagi og friði. Við eigum að
vinna gegn hinni gagnlausu og
skaðlegu stéttabaráttu, stefna
að því, að bræða hinn andlega
ís og láta samheldni og sam-
vinnu þjóðarþegnanna koma 1
stað sundurlyndisins.
Við þurfum að kenna ein-
staklingunum að vinna saman á
réttan hátt, kenna þeim að
taka heilbrigt tillit til hags-
muna og réttinda annara,
kenna þeim að skipta afrakstri
starfsins og náttúrugæðanna
réttlátlega á milli sín. Slíkur
skilningur og sú samheldni,
sem hann hlýtur að skapa, er
hin eina örugga vörn þjóðar-
sjálfstæðisins gegn aðsteðjandi
hættum. Án slíks skilnings
koma líka engar verklegar um-
bætur og framfarir að sönnu
gagni, því ef þær hjálpa ekki
til að bæta manngildið, heldur
þvert á móti verða orsök að
aukinni úlfúð og sundrungu, eru
þær sannarlega unnar fyrir gíg
og jafnvel til bölvunar.
Þetta markmið, aukin sam-
vinna og samheldni, hefir jafn-
an verið aðalmarkmið Fram-
sóknarflokksins. Hann hefir
barizt fyrir aukinni samvinnu á
öllum sviðum þjóðlífsins. Þótt
slíks hafi oft áður verið mikil
þörf, getum við samt verið þess
fullviss, að aldrei hefir þess ver-
ið meiri þörf að vinna gegn
sundurlyndinu og boða sam-
vinnuna en einmitt nú.
í slíku starfi verður aðalvinna
okkar ungra Framsóknarmanna
fólgin. Ef við vinnum ekki þetta
verk, verður það látið ógert og
sundurlyndið grefur grunninn
undan sjálfstæði þjóðarinnar.
Aðrir flokkar en Framsóknar-
flokkurinn eru fulltrúar stétt-
anna, sem taka þátt í hörðustu
stéttabaráttunni, og þeirra
markmið er að auka hana og
berjast til endanlegra úrslita
um það, hvor eigi að drottna og
undiroka hinn aðilann. Frá
þeim verður því ekki slíkrar
vinnu að vænta.
Á herðar okkar ungra Fram-
sóknarmanna leggst því mikil
skylda og erfitt starf. Það er
okkar starf að bjarga þjóðinni
frá glötun sundurlyndisins. Það
er okkar starf, að kenna henni
að gera samvinnuna að megin-
þættinum í lífi sínu. Framtíð
hennar veltur á því, hvernig
okkur tekst að leysa þetta
vandasama verk af höndum.
Samstarf
ung'ra Framsókn-
armanna á að
vera til fyrir-
myndar.
En til þess, að við getum haft
fullan rétt til að flytja þjóðinni
þennan boðskap, verðum við að
geta sýnt, að okkar eigið sam-
starf sé til fyrirmyndar. Við
megum ekki láta rætast á okkur
gamla málsháttinn, að hægra
sé að kenna heilræðin en halda
þau. Það kemur áreiðanlega
engum okkar til hugar að halda
því fram, að ekki geti komið
fram innan vébanda okkar mis-
munandi skoðanir og sjónarmið
í ýmsum málum. Við óskum
heldur ekki eftir slíku. Við á-
lítum slíkt þvert á móti æskileg-
ast og nauðsynlegast til þess að
málin fái sem vandlegasta og
ítarlegasta athugun. Slíkur á-
greiningur á ekki að vera til
þess að færa okkur í sundur,
heldur til þess að við leitum að
því bezta. Við eigum að læra af
meðferð slíkra mála að taka
sanngjarnt tillit hvor til ann-
ars, leita að því, sem getur ver-
ið betra hjá öðrum en okkur
sjálfum, og viðurkenna það
rétta, þó í því felist stundum sú
játning, að okkur hafi skjátlazt
áður. Þannig eigum við að leit-
ast við að leysa öll deilumál
innan vébanda okkar og við
munum sanna, ef við fylgjum
þessum reglum, að við stöndum
sterkari og samhentari eftir
slíka lausn ágreiningsmálanna
en áður.
Með þvi að láta allt samstarf
okkar vera á þennan hátt,
stöndum við líka betur að vigi
að flytja þjóðinni þann boð-
skap, sem henni er nauðsynleg-
astur, boðskapinn um aukna
samvinnu og samheldni. Við
getum þá einnig bent á okkar
(Framh. á 4. siBu.)