Tíminn Sunnudagsblað - 08.07.1962, Page 7

MÖRGÆSALÍFIÐ
KURTEIS
í KÖLDU
Skömmu eftir að Byrd flota-
foringi kom til Antarktis, suður-
heimskautslandsins, fór hann i
gönguferð á ísnum sér til
skemmtunar. Hann átti ekki von
á því að rekast á neina íbúa á
þessari ísauðn, þar sem ekkert
kvikt virtist geta þrifizt fyrir
kulda. En skyndilega kom mót-
tökunefnd fram á sjónarsviðið,
sem virtist vita allt um komu
hans og bíða þess eins, að geta
tekið á móti honum með rausn,
sem svo ágætum gesti bar.
Hinir innfæddu vöru afar smáir
vexti, mun minni en dvergþjóðir
Afríku, og ákaflega hlýlega til fara.
Nefndarmenn voru allir klæddir
svörtum frökkum og skínandi hvít-
um skyrtubrjóstum. Þeir nálguðust
flotaforingjann með hátíðleika og
námu s-taðar, þegar um fimmtán
metrar voru milli þeirra og flotafor-
ingjans. Einn þeirra, sem auð'sjáan-
lega var formaður nefndarinnar, gekk
fram fyrir hópinn og stanzaði í
tveggja metra fjarlægð frá Byrd, sem
fylgdist undrandi með þessum athöfn-
um. Formaðurinn hneigði sig tigin-
mannlega, og flotaforinginn brosti
hrifningarbrosi og svaraði hneiging-
unni mjög virðulega. Og um leið
hneigðu allir nefndarmenn sig inn-
virðulega.
Þess eru sennilega fá dæmi í sög-
unni, að landkönnuður hafi fengið
svo vinsamlegar móttökur af innfædd-
um þjóðum. Þessar móttökur voru
sérstaklega athyglisverðar fyrir þá
sök, að hér var ekki um manneskjur
að ræða, heldur mörgæsir.
Þessir æruverðugu íbúar Antarktis
eru meðal skemmtilegustu og greind-
ustu dýra jarðarinnar. Þegar einn af
FUGL
LANDI
hjálparmönnum Byrd fór í heimsókn
til mörgæsabyggðanna, fékk hann
ekki síðri móttökur.og var leystur
út með gjöf eins og tíðkaðist í boð-
um norrænna höfðingja fyrr á tím-
um. Fyrirliðinn meðal mörgæsanna
gekk fram og lagði stein við fætur
hansf— og steinn er það dýrmætasta,
sem nokkur mörgæs getur gefið. Á
hinu kalda heimskautasvæði, þar sem
ísauðnin þekur allt nema einstaka
fjallstinda, sem stinga kollinum upp
úr snjónum, er einn steinn ómetan-
lega mikils virði. Mörgæs getur ekki
án steins verið, þegar varptíminn
byrjar. Fuglarnir, sem ekki geta
flogið, gera hreiður sín á ísnum, og
eggin frysu og ungarnir dæju, ef
ekki væri hægt að útvega eins konar
einangrun frá kulda íssins. Hreiður-
gerð mörgæsanna er ekki annað en
nokkrir smásteinar, sem þær raða í
hring á ísnum. Þeir skýla eggjunum
fyrir næðingnum, þar að auki held-
ur mörgæsin eggjunum ofan á fótum
sínum og þrýstir þeim í dæld í þykk-
um fjöðrunum, sem hylja líkama
hennar.
Þegar karlfuglinn fer í bónorðsför,
krefst hin útvalda þess, að hann
sanni, að honum sé alvara og hann sé
í raun og veru þess megnugur að sjá
fjölskyldu farborða. Og sönnunin er
steinn, sem hann leggur fyrir framan
fætur hennar. Sé hann mjög áfram
um að vinna hug hennar og hjarta,
útvegar hann hið fyrsta annan stein,
og þá lætur fraukan venjulega sann-
færast um það, að þarna sé á ferð-
inni biðill, sem hægt sé að stóla á í
blíðu og stríðu.
Þegar hin útvalda verður þess vör,
að biðill er á næstu grösum, leiðir
hún hann sjónum og rannsakar hann
hátt og lágt. Og þegar biðillinn sér,
að athygli hennar hefur beinzt að hon-
um, þenur hann brjóstið, gerir sig
mikinn í herðum og bíður í miklum
spenningi, hvort hann srtenzt prófið.
Ákveði ungfrúin að taka honum, seg-
ir hún með mikilil ástúð „kvark“, sem
þýðir á mörgæsamáli „já“.
Brúðkaupið fer fram í kyrrþey,
engir gestir boðnir. En hjónaefnin
dansa helgisiðadans, vagga fram og
aftur og syngja ástarsöngva, um leið
og þau horfa hugfangin til himins.
Steinarnir eru mörgæsunum tákn um
ríkidæmi og þeir steinar, sem til eru
1 mörgæs'abyggðum hverju sinni, eru
ávöxtur erfiðis liðinna kynslóða.
Mesti glæpur, sem hægt er að fremja
meðal mörgæsanna, er að stela steini,
— það er álíka mikill glæpur og að
stela hesti, þar sem þeir eru nauð-
synjadýr.
Stundum kemur það fyrir, að sam-
vizkulaus og eigingjarn biðiil táldreg-
ur „gifta“ mörgæs, meðan húsbónd-
inn er ekki heima. Það gerir hann til
þess að komast í færi við steinana
umhverfis hreiður hennar. Takist
honum þetta, þrífur hann stein og
hleypur hið bráðasta með hann til
hinnar útvöldu. Það eru aðeins fáar
„giftar" mörgæsir, sem eru svo ístöðu-
lausar að falla fyrir fagurgala slíkra
þorpara. Flestar eru þær trúai og
dyggar og gæta bús og barna með
jafnmikilli festu og ekkja peninganna
sinna, þegar hún veit af einhverjum,
sem ætlar sér að tæla hana til þess
að komast yfir sparibaukinn hennar.
Þótt mör'gæsin þoli flagaranum
skjallyrði hans — því að henni þykir
gott að hlusta á gullhamra eins og
kvenfólkinu — verður hún ævareið
um leið og „eiginmaðurinn" birtist
og hjálpar honum við að reka flagar-
ann á brott. — Starf „eiginmannsins"
er hið sama og meðal flesta annarra
dýrategunda, sem vinna í sameiningu
að því að koma afkvæmunum á legg,
— hann dregur björg í bú. Hann fer
að heiman á hverjum morgni — eld-
snemma og kveður konu sína með
hneigingu, — og kemur til baka með
kviðinn fullan af mat, sem hann fær
í sjónum. Stundum er hann svo kvið-
fullur, að hann verður að halla sér
aftur á bak til þess að missa ekki
jafnvægið. Og þegar hann að end-
ingu er kominn heim, hallar hann
höfði ungans aftur og gubbar fæð-
unni upp í hann. Ungarnir í næstu
hreiðrum kalla á hann og biðja hann
um að gefa sér bita, en hann lætur
sig köll þeirra engu skipta og fer
beina leið að sínu eigin hreiðri. Hann
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
439