Tíminn Sunnudagsblað - 05.02.1967, Blaðsíða 14

lokið, er til fararbúnaðar þyrfti. En
Jón var ekki af baki dottinn:
„Ertu búinn að hvísla?“ spurði
hann.
Kom upp úr dúrnum, að því
ekyldi hvíslað í eyru hestsins, að
ítann ætti að bera lík.
Ólafur gerði svo. Jón í Skipholti
var samt ekki ánægður:
.,Ertu búinn að blása?“ spurði
Vvnn.
Kvað hann jafnan eiga að lyfta
tagli líkburðarhests, blása undir
það 1 kross og segja amen.
Þegar þessu var öllu fullnægt,
gat líkfylgdin loks sigið úr hlaði.
Efalaust er, að Ólafur hefur ver-
ið bláfátækur. Ábýlið eitt myndi
nægja því til sönnunar. En það tal-
ar líka sínu máli, að móðir hans
var hreppsómagi, og eru engar lík-
ur til þess, að lagt hefði verið með
henni úr sveitarsjóði, ef Ólafur eða
einhver annar, sem hún átti að,
hefði með nokkru móti getað séð
henni farborða í ellinni. Einsýnt
er því, að föng hafa verið af skorn-
um skammti í Hildarseli.
Engar getgátur verða uppi hafð-
ar um það, hvernig atlæti nafi ver-
ið þar. En lítið var um lífsþægindi
hirt í Hreppunum á þeim tíma, er
Guðbjörg var á barnsaldri, líkt
og víðá annars staðar. Svo vill til,
að til er allglögg lýsing á daglegum
háttum þar í sveitinni frá þessum
árum, þar sem er ævisaga Jóns
Eiríkssonar frá Högnastöðum, litlu
eldri manns en Guðbjörg Ólafs-
dóttir. Að vísu er líklegt, að lífs-
kjörin í æsku hans hafi tekið á
sig öllu dekkri lit í endurminningu
hans en réttmætt er, en engin
ástæða er þó til að væna hann um
það, að hann hafi sagt rangt frá
um efnisatriði. Hann telur til dæm-
is, að á uppvaxtarárum. sínum hafi
fjalagólf einungis verið í fjórum
baðstofum af sextíu í allri syeit-
inni, og rúmin voru yfirleitt bálk-
ar, sem á var breitt hey og skipt
um einu sinni á ári — fyrir jólin.
í fletum þessum höfðu flestir
brekán undir sér og ofan á. Al-
siða var að börn og unglingar jafn-
vel kvenfólk gengi berfætt á sumr-
in milli bæja, og hlífðarflíkur, er
vatni héldu, voru fágætar. En svell
þæft vaðmálið var líka hlýtt.
Áreiðanlegt er, að ekkert gólf
hefur verið í bænum í Hildar-
seli, kannski ekki þiljur heldur.
Guðbjörg hefur án alls efa sofið
í heyfleti á bálki án annarra rúm-
fata en brekána og kannski gæru-
skinna Og pestarkjöt hefur þar
vissulega verið skammtað í askana,
því að á bernskuárum hennar var
bráðapestin tekin að gera mikinn
usla víða um land, og er þess sér-
staklega getið sum árin á áttunda
áratugnum, að hún hafi verið
skæð í Hreppunúm. En þá voru
engin ráð kunn, er dugðu gegn
þessum vágesti.
Allsleysi var þó ekki 1 Hildarseli.
Þess er til dæmis getið, að það
væru bækur svo nægja mætti. Þar
er auðvitað átt við guðsorðabæk-
ur — hugvekjur, sálmabækur og
þess háttar. Og uppfræðing Guð-
bjargar litlu hefur ekki verið van-
'rækt, þótt fast kunni henni að
hafa verið haldið að verkum. Hún
fékk mjög góðan vitnisburð hjá
séra Steindóri Briem, þegar hún
fermdist í Hruna vorið 1883: „Les
og kann ágætlega, skilur dável,
skrifar og reiknar vel, siðferði
ágætt.“ Loks er þess getið, svona
til að taka af allan vafa, að hún
sé ekki sveitarbarn. Ólafur hefur
því sjálfur kostað uppeldi henn-
ar, og kann að vera, að hagur hans
hafi farið batnandi á þessu árabili.
Einsætt virðist, að Guðbjörg haif
verið næm stúlka og iðin, og ekki
hefur hún eingöngu vanizt útigösli,
því að hún varð vel vinnandi, þeg-
ar fram liðu stundir. En þar hefur
hún ef til vill notið þeirra heim-
ila, sem hún vistaðist á, er hún
fór úr foðurgarði. Og er þá, að því
komið að segja frá ferli hennar á
meðan hún dvaldist í vistum á
Suðurlandi.
V.
Guðbjörg fór að heiman fimmtán
ára gömul. Þá hefur hún verið tal-
in þess um komin að vinna fyrir
sér. Komst hún brátt á heimili, þar
sem hún átti síðan langdvalir. Það
var Tungufell.
Tungufell er efsti bær í Hruna-
mannahreppi, og þar bjó um þess-
ar mundir gróinn bóndi, Bjarni
söðlasmiður Jónsson. Kona hans-
hét Katrín Jónsdóttir, og voru bæði
orðin aldurhnigin. Virðist þeim
hafa getizt allvel að nýju vinnu-
konunni og hún kunni vistinni þar
svo vel, að hún hirti ekki um að
fara í annan stað, unz styttast fór
í búskap gömlu hjónanna. Gerðist
Guðbjörg afkastamikil spunakona
og góður vefari, og er sennilegast,
að í þeim efnum hafi Tungufells-
heimilið verið henni drýgsti verk-
skólinn.
Um 1890 fór Guðbjórg vescur
yfir ár að Vatnsleysu í Biskupstung
um. Þar voru þá einnig hjú Einar
nokkur Einarsson og Evlalía Jóns-
dóttir, er voru í þann veginn að
binda saman trúss sín. Reistu þau
bú í Bóli árið 1891, og fór Guð-
björg með þeim þangað. Þrem ár-
um síðar fór hún aftur til Tungu-
fellsfólksins að Ásum í Gnúpverja
hreppi, þar sem þá bjó Sigríður
Bjarnadóttir, er hún hafði verið
samtíða heima í Tungufelli, og mað
ur hennar, Jón Guðmundsson.
Fylgdi hún þessum hjónum síðan
að Jötu í Hrunamannahreppi og
þaðan að Mosfelli í Mosfellssveit.
Þær sögur Guðbjargar, sem
Klausturselsfólk hefur varðveitt í
minni sér, gerðust allar á þessum
árum, er hún var á milli tvítugs
og þrítugs, og voru atvik mjög á
sömu lund og Guðrún Aðalsteins-
'dóttir greinir í frásögn sinni, að
því einu undanskildu, að Guðbjörg
var ekki jafnung og ætla mætti af
henni.
Meðal næstu bæja við Ból í
Biskupstungum eru Kervatnsstað-
ir og Arnarholt. Á Kervatnsstöðum
bjó um 1890 maður sá, sem hét
Þórarinn Jónsson, en í Arnarholti
Erlendur Þorvarðsson. Hann var
ekkill og átti uppkomin börn, en
gekk um þessar, mundir að eiga
systur Þórarins á Kervatnsstöðum.
Erlendur var kallaður maður harð-
lyndur og óvæginn og gætti þess
ekki sízt á heimili hans
Einn sona Erlends hét Oddur,
kominn á þrítugsaldur, -og hafði
ekki gott atlæti af hendi föður
síns. Hið fyrsta sumar Guðbjarg-
ar á Bóli var venju fremur örðug
sambúð feðganna, og er það sögn,
að Erlendur hafi um þær mundir
legið syni sínum stórlega á hálsi
fyrir atvik, sem henti hann í ver-
stöð einni um veturinn, sprottið af
missætti út af spilum. Var Oddi
mjög þungt í skapi og allur heim-
ilisbragur í Arnarholti óyndisleg-
ur.
Nokkru eftir hundadaga hvarf
Oddur að heiman og fannst ekki,
þótt hans væri leitað. Vissi enginn,
hvað af honum var orðið, og leið
svo af sumarið. Um haustið gerði
frost og nokkur snjóalög um vet-
urnætur og síðar hluta nóvember-
mánaðar urðu áfreðar víða svo
miklar, að með öllu tók fyrir jörð,
og varð að gefa fé inni að mestu
leyti. Beitarhús á Kervatnsstöðum
voru allfjarri bæ og þar við hey-
110
tíminn - sunnudagsblað