Tíminn Sunnudagsblað - 08.10.1967, Blaðsíða 15

GuSmundur Þorsteinsson frá Lundi:
Frá árdögum átvurpsins
Vorið 1931 kom ég i Borgar-
fjörð syðra og var þar næstu tíu
ár, á Lundi í Lundarreykjadal. Þá
var ríkisútvarpið nýtekið til starfa.
Notendur voru enn fáir, en þeim
smáfjölgaði.
Þegar þarna var komið sögu,
voru aðeins þrjú viðtæki í Lundar-
reykjadal, en um haustið kom við-
tæki að Lundi, og var það hið
fjórða í röðinni. Þá voru öll við-
tæki, sem ekki voru tengd raf-
stöðvum, rekin með þurrhlöðu,
sem hafði 150 volta spennu og
entist álllengi, en til viðbótar var
sýrugeymir með 6 volta spennu.
Þeir geymar voru ekki sem þægi-
legastir í meðförum, þunginn mun
hafa verið um tíu kíló, en auk þess
mátti vara sig á því, að ekki skvett-
ist úr þeim sýran — fyrst og
fremst vegna hleðslunnar, en auk
þess gat nún skemmt föt og jafn-
vel skaðbrennt menn, ef óvarlega
var með farið. Af því, sem þeg-
ar er sagt, má ljóst vera, að víða
var ærnum erfiðleikum bundið
að fá útvarpsgeymana hlaðna. En
tímabil. Ekkert lánstraust var, svo
að byrja varð í smáum stíl. Vör-
ur voru aðeins- pantaðar með það
fyrir augum, að þær yrðu þegar
greiddar. Forgöngu í þessu félagi
hafði frá byrjun Sigurbjörn Guð-
jónsson í Hænuvík.
Þegar litið er yfir sögu verzl-
unarsamtakanna í Rauðasands-
hreppi og á Patreksfirði, sézt, að
þar hafa orðið miklar breytingar
og sveiflur síðustu 40 árin. í byrj-
un var aðeins eitt félag fyrir allt
þetta svæði. Hafa nú um nokkur
ár starfað þrjú félög á þessu svæði.
Það virðist að vísu einkennilegt,
að það skuli vera tvö félög í sama
hreppnum, sem bæði starfa á sama
grundvelli, en staðhættir eru þann
ig og samgönguerfiðleikar alveg
einstakir. Sú reynsla, sem hefur
fengizt á þessu fyrirkomulagi,
mælir fullkomlega með því, að ó-
breyttum ástæðum.
Margar og miklar framfarir hafa
átt sér stað í verzlunarmálunum
undanfarin 40 ár, en í einu hefur
oftast mun hafa þurft að hlaða þá
nærfellt mánaðarlega — með hóf-
legri notkun — en var auðvitað
misjafnt eftir stærð tækja og öðr-
um ástæðum.
Við vorurn þó þarna allvel sett,
því að Eggert Benónýsson á Háa-
felli í Skorradal hafði verið bú-
inn að koma sér upp hleðslustöð,
áður en ríkisútvarpið tók til starfa.
Var hann bjargvættur nágranna
sinna, hvað þetta snerti, því að við
fengum að njóta góðs af stöðinni
og það eftir að Eggert var farinn
þaðan. Frá Lundi var talinn rösk-
lega hálfrar annarrar stundar gang
ur að Háafelli, — um. dalinn yfir
Grímsá, og hálsinn yfir í Skorra-
dal. Þótti það ekki mikið ferðalag
á þeim dögum — sízt ef ís var
á ánni. Og alltaf var gott að koma
að Háafelli: gestrisni frábær, og
öll fyrirgreiðsla. Fram til 1937
sótti ég oftast hleðslu þangað eða
þar til ég fékk hleðslustöð.
Ég hygg það hafa verið í nóvem-
ber 1936, að hleðslu þraut — sem
oftar — hjá okkur. Vildi maður
orðið afturför. Fyrir 40 árurn var
unnt að fá vörur beint frá útlönd-
um á þær hafnir, sem þær áttu
að fara á. Varð því umskipunar-
og flutningskostnaður miklu minni
heldur en hann er nú. Það virð-
ist þó með öllu óþarft að flytja
allar vörur um Reykjavík með öll-
um þeirn aukakostaði, sem leggst
á þær við meðhöndlun þeirra þar,
og gerir þær mikiu dýrari en þær
þurfa að vera. Krefjast verður, að
þetta ástand verði afnumið. Vör-
urnar eiga að koma beint á þær
hafnir, sem þær eiga að fara á.
Áður en skilizt er við frásögn
af starfsemi Jcaupfélaganna í
Rauðasandshreppi, er vert að minn
ast þess stuðnings, sem þau hafa
notið frá Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga. Það hefur verið ómet
anlegur tengiliður fyrir kaupfélög-
in með útvégun á vörum og út-
vegun á markaði fyrir íslenzkar
landbúnaðarvörur. Að þessu hefur
það unnið af miklum dugnaði til
mikilla hagsbóta fyrir landsmenn.
alltaf bæta úr því sem fyrst, eftir
að komizt var á útvarpsnot. Þá
var hjá inér danskur vinnumað-
ur, sem Petersen hét. Hann hafði
gaman að koma á bæi, ef ar-
indi gáfust og var því fús að
skreppa með geyminn. Þá var
venja að eiga tvo geyma, og hafa
þá til skiptis á hleðslustað. Fór
maður því með þann tóma, en
kom aftur með hinn hlaðna.
Veður var stillt, lítið frost, en
móska í lofti. Lítill snjór var á
jörðu, en gott gangfæri. Grímsá
rann auð milli lítilla skora. Eftir
hádegi tygjaði Petersen sig til ferð
ar, og tókum við úr húsi handa
honum traustan hest og vanan til
þess að ríða á yfir ána. Ég fór með
honum að ánni til þess að taka við
hestinum og láta lvann síðan inn
aftur. Síðan hélt hann sína leið,
en ég heim til starfa.
En sem allra næst hálfum öðr-
um tíma síðar, brast skyndilega
á norðaustan-bylur. Var hann all-
hvass með mikilli snjókomu og því
dimmur. Eftir tímanum að dæma
átti Daninn að vera kominn að
Háafelli þá, — og ekki var hætt
við, að honum yrði sleppt þaðan
út í neina tvísýnu. Ég hélt því
áfram störfum, þar til því var lok-
ið, sem að kallaði, en þá var farið
að rökkva.
Hefði maðurinn verið vanur ís-
lenzkum staðháttum, hefði ég beð-
ið þess rólegur, að hann skilaði
sér. En þótt hann væri mikill að
vallarsýn, var hann ekki að sama
skapi til úrræða. Gat ég því illa
látið vera að forvitnast um hann.
Ég tók sama hestinn og fyrr og
reið á honum yfir ána, en þar sem
enginn var til að taka við honum
og ég bjóst við að þurfa hans til
baka, fór ég með hann að Snartar-
stöðum og fékk hann geymdan
þar. Þegar ég fór þaðan var nær
aldimmt.
Hélt ég síðan áfram og upp á
brúnina hjá svokölluðum Fötu-
steini. Þaðan tók ég stefnu
sem næst þvert yfir háls-
inn og ætlaði að koma nið-
ur að vatninu, skammt ut-
an við Háafell. Stefnuna fékk
ég eftir veðurstöðu, en henni
er ekki hægt að treysta í lands-
lagi eins og þar er og var því
ekki annað hægt að gera en halda
beinu striki. Færð hafði heldur
Framhida á 886. síSu.
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAB
879