Tíminn Sunnudagsblað - 27.10.1968, Blaðsíða 16

Fálkinn fyrir 100 árum^
Uppreisnarmerki þjóö-
rækinna skólapilta
Þjóðhátíðarárið 1874 var mikið
merkisár í sögu íslendinga, ekki
einungis vegna stiernarskrár peirr-
ar er lan.lið fékk heldur og vegna
mikillar v ikninga'-, er þá- varð At-
burðir þjóðhátiðarársins komu gíf-
urlegu roti á hugi fólks Það sá
nýjar sýnir, og það dreymdi nýja
drauma. tírifningin hefur kannski
orðið skammvirn — vorhugurinn,
sem blossaði upp kulnað þegar
frá leið. En eigi að -úður höfðu
stórmerki gerzt Það hafði kvikn
að eidur í huga n.argra, sem áður
höfðu þunbazt og þraukað og al-
þýða manna hafði allt í einu veitt
sér þann munað *ð hugsa nýjar
hugsanir og fest« augu á mikil-
fenglegu markrr, ði hillingum
fjarlægða; rnnar
Það vai ekki -uzt anga t'ólkið
sem veitti hinu oýju hugsjónum
viðtöku 'agnan ti huga, og voru
þar fremsiir i t'Iokki þeir menn.
sem gengið höfðu menntaveg
Það vat Kunnuet, að fyrr á öld-
um hafði livítur fálki á bláum
skiidi v-'rið frærki ýmissa ís-
ienzkra nofðingia. Um Magnús
prúða var Kveðið
Færði nann 1 feldi blá
fálkann hvíta skildi á.
Loftur uki Guttormsson hafði
fálkann í merki sínu og frænd-
urnir. Jón biskup Vídalín og Páil
lögmaður höfðu fálka ' innsigli
sínu. Þegar Jón Sigurðsson bjóst
til heimferðar á þjóðfundinn 1851
létu íslemhngar gera fálkamerki.
er þeir Ráfu honum Síðar kom
Sigurður máiaU Guðmundsson
fram með þá hugmynd að
gera fálkann að þjóðmerki ís
lendinga. Árið 1873 tóku stúdent
ar hann í merki sitt Þetta sama
sumar va' fátkaDlæja dregin á
stöng á tjaidi þjóðiulltrúa á Þing-
vallafundi, og þjóðhátíðarárið var
þetta merki víða notað á hátíðar-
samkomum
Þannig varð fálkamerkið á fá
ura missetom tákn, e, þeir fylktu
sér um, er þá voru róttækastir i
skoðunum og kröruharðastir um
frelsi og sjálfsforræði íslending-
um til haada. Hitt er líklegt að
hinum íhaldssamuri mönnum hafi
þótt nóg um nýi.'brumið og haft
talsverðan ímugust á fálkamerkinu
og því hagarfari, t,em bjó bak við
hylli þess Þeir h.ifa án efa þótzt
skynja þar uppreisnaranda og ó-
þreyjufulla hneigð til þess að koll-
varpa ríkjandi hrttum og skipu-
lagi.
Vorið 1875 hugðuai nemendur
í latínuskólanum í Reykjavík
fagna sumri suðu • á Skildinganes
melum. Þar höfðu þeii reist stórt
tjald og dregið bláa fálkafánann að
húni. En þeiin þótti það ekki nægja.
Að morgn. sumdidagsin;, lyrsta
samþykktu þeir að freista þess að
koma því til leiðar, að hinn nýi
fáninn, fengi einnig að blakta yfir
sjálfu skólahúsinu En þetta var
viðurhlutúmikið rr.ál og var það
fyrst botið undir rektor skólans,
•Jón Þorkeisson, og umsjónar-
manninn, Tón Árnason Þeir tóku
þessari uppástungu vel en ek.ki
töldu þeir sig pó gett leyft því-
líkt ným^e'i. nema samþykki stifts
yfiraldanna kæm, tii Er sýni-
legt, að þeir hafa óttazt að litið
yrði á merki þetta sem_ hálfgerð-
an uppreisnarfána, ef það y.rði
dregið upp að æðstu embættis-
mönnu.m landsitis forspurðum
Skólanemendur kusu nú tvo
Framhald á 862. síðu.
856
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ