Tíminn Sunnudagsblað - 09.08.1970, Blaðsíða 5

Dr. med. Hans D. Joensen landlæknir. Jóhannes af SkarSi.
jafnt í hugvísindum sem raunvís-
indum. Er býsna fróðlegt að gaum-
gæfa, hversu færeysk tunga má
sín á þeim sviðum með hliðsjón af
þeim tilraunum, sem gerðar hafa
verið.
Jens Chrlstian Svabo (1746—
1824) var ásamt Nicolai Mohr fyrst
ur Færeyinga til þess að nema
aðrar fræðigreinar við Hafnarhá-
skóla en guðfræði. Svabo var
prestssonur frá Miðvogi á Vogey.
Hann innritaðist í háskólann 1765
og las þar hagíræði og náttúru-
fræði. Sökum efnaskorts gat hann
ekki lokið námi. Árið 1781 fór
Svabo til Færeyja á vegum danska
rentukammersins til þess að afla
þar upplýsinga um landsháttu og
landshagi og skila því skýrslu að
rannsókn sinni lokinni. Varð för-
in til þess, að Svabo samdi mikið
og sérlega merkilegt rit um Fær-
eyjar (Indberetninger fra en Reise
i Fæöre 1781—1782), en það birt-
ist ekki á prenti fyrr en 1959.
Svabo safnaði einnig miklu af vis-
um og kvæðum. Þetta safn hans
kom út á árunum 1937—1939 í
umsjá Chr. Matras. Loks er þess
að geta, að eitt af þarfaverkum
Svabos var að safna til færeysk-
idansMatneskar orðabókiar, og
verður liann því að teljast frum-
kvöðull að færeyskri orðabók-
argerð. Orðabók Svabos var fyrst
prentuð fyrir þrem árum.
Að Svabo írátöldum urðu ýms-
ir síðar til þess að sinna færeyskri
orðasöfnun og að nokkru leyti
orðabókargerð, eins og A.C. Even-
sen, þótt hún næði skammi. En
það er ekki fyrr en 1928, að út
kemur færeysk orðabók, sem vert
er að tala um, en það er „För-
oysk-donsk orðabók“. Höfundar
hennar voru M.A. Jacobsen sem
fyrr er getið og Christian Matras,
síðar prófessor, en hann lauk
meistaraprófi í málvísindum við
Hafnarháskóla þetta sama ár. Sið-
ar gerðist það, að Carlsbergssjóð-
urinn danski og færeyska lögþing-
ið ákváðu að ieggja fram fé til
þess að kosta vinnu við að safna
efni í stóra færeyska orðabók. Unn
ið hefur verið að efnisaðdrætti í
þessa orðabók í mörg ár, og hefur
Chr. Matras prófessor borið hit-
ann og þungann af því starfi.
Árið 1952 var stofnað Visindafé-
lag Færeyja (Föroya Fróðskapar-
felag. Það hefur verið ákaflega
athafnasamt, og sætir nær undr-
un hve miklu því hefur auðnazt
að koma í verk. Vert er að nefna
í því sambandi Móðurmálsstofnun
Vísindafélags Færeyja (Málstovn-
ur Föroya Fróðskaparfelags), er
lagður var grundvöllur að árið
1958. En hana rná telja hliðstæða
Orðabók Háskóia íslands. Frá önd-
verðu hefur Chr. Matras prófess-
or verið visindalegur ráðgjafi Móð-
urmálsstofnunarinnar, en hún hef- .
ur unnið mjög mikið og þarft
verk. Henni hefur einkum komið
fé til starfseminnar frá færeysku
Iandsstjórninni, sveitar- og ýmsum
bæjarfélögum. stofnunum og ein-
staklingum. Munaði Móðurmáls-
sjóðinn mikið um í byrjun mjög
rausnarlegt fjárframlag frá Fiski-
mannafélagi Færeyja. Átti það
sinn þátt í því, að til varð hinn
svonefndi Orðabókarsjóður (Orða-
bókagrunnur) árið 1959. Hlut-
verk hans er að standa fjárhags-
legan straum af færeysku orða-
bókarstafi og útgáfu. að svo
miktu leyti sem honum reynist það
kleift.
Þegar svo var komtð, að oiöa-
bók þeirra Jacoþsens og Matras
hafði lengi verið ófáanleg, bútti
Fróðskaparfélagið sér fy.ir þvi, c.ð
hún yrði gefin út á nýjan l'eik og
samdi árið 1959 við Chr. Matras
um að annast útgáfuna. Það sem
úrslitum réð, að í það verk var
unnt að ráðast þá, var tiiboð fær-
eysku lands9tjórnarinnar um að
* í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
157