Tíminn Sunnudagsblað - 30.12.1972, Side 6

þar skammt frá. Þar var honum vel
tekið og settist hann þar að um hrið.
Kom svo, að hann bað stúlkunnar, og
var þvi vel tekið af foreldrum hennar.
Stúlkan var einbirni, svo að þau urðu
þar búendur að foreldrum hennar
gengnum. Urðu þau hamingjusöm og
nutu mannhylli. Er þess getið, að af-
komendur þeirra hafi verið dugandi og
athafnasamt fólk, margt með áber-
andi listræna hæfileika. Listamenn eru
ef til vill leitendur i litadýrð regnbog-
ans.
(Sögð, þeim er ritar, i æsku af Mariu
ögmundsdóttur Fögru-Grund i Döl-
um).
Tínt úr kistu
,,Þegar maöur er orðinn nógu gam-
all, verður maður barn á ný”, sagði
gamall Austfirðingur við þann, sem
hér ritar.
,,Þess vegna á æskan og ellin svo
margt sameiginlegt,” hélt hann áfram
og hefst hér frásögn hans.
,,Ég geng gjarna niður að bryggju til
að dytta eitthvað a bátnum minum,
sem ég ræ nú aðeins i stillilogni út á
eyjasundið. Þetta er ekki annað en
leikur. eins og leikur drengsins þarna,
sem fleytir hörpuskel út á blálygnuna.
En nú skil ég lika atferli móður minn-
ar siðustu árin. Hún átti járnslegna
kistu, þar sem hún geymdi spariföt
sin, sem aldrei voru mikil, og nokkra
muni. sem hún lagði rækt við. En
þarna gat hún setið lon og don. tint upp
úr kkstunni og sett það niður aftur.
Stundum kom fyrir, að ég reyndi að
fá hana ofan af þessu. en hún hristi þá
bara höfuðið og hélt áfram risli sinu.
Svo lézt hún gamla konan, eins og allir
gera. þegar timaklukka þeirra hefur
slegið siðasta höggið.
Eftir jarðarförina lét ég kistuna upp
i geymsluris og þar átti hún að vera
gleymd öllum með þvi. sem i henni
var. — En það fór á aðra leið. Ég
heyrði eftir sem áður á hverju kvöldi
gegnum stofuloftið, að kistan var opn-
uð. dótið tint upp úr henni. rislað i þvi,
og siöan var þaö sett aftur i kistuna.
Þessi leikur hófst svo næsta kvöld og
stendur enn.
Fyrst var þetta mér til ama. en svo
vandist ég þvi„að nú þætti mér missir
að, ef gamla konan hætti stússi sinu.
,,Hefur þú þá ekki farið upp eitthvert
kvöldið og aðgætt kistuna”, spurði sá
er hér ritar.
,,Nei. það hef ég aldrei gert og það
ráðlegg ég hverjum, sem slikt reynir
að gera ekki. — Hvi skyldu þeir liðnu
ekki mega leika sér eins og við hin-
ir?”. —
Fleiri voru ekki orð Austfirðingsins
að sinni.
Hraunborgin
Saga hermir, að eitt sinn, skömmu
eftir siðustu aldamót, hafi maður
nokkur verið á ferð i Ödáðahrauni. Var
hann einn, þvi að hann hafði orðið við-
skila við ferðafélaga sina. Fannst
honum i óefni komið, er hann varð var,
þoku, sem þéttist brátt og byrgði sýn
til allra átta. Hélt hann sig þó á leið
norður úr hrauninu og gekk meðan
þrekið leyfði. Þar kom, að hann varð
uppgefinn og hugðist leita sér næðis-
staðar. Fann hann hellismunna litinn
og lágan og skreið þar inn. Var vitt til
veggja og hátt til lofts, er inn var
komið. Kveikti hann ljós og sá þá sér
til undrunar, að hann var staddur i
mannabústað. þvi að borð úr til-
höggnum steini stóð þar á gólfi og sæti
snoturleg við, sömuleiðis tilhöggvin úr
grjóti. Meðfram veggjum stóðu áhöld,
svo sem axir og stórir hnifar, ljáir og
amboð. Allt var þetta rykfallið og sýni
lega langt siðan það hafði verið i
notkun. Til hliðar úr helli þessum voru
afhellar margir og báru þeir allir merki
mannabyggðar i fornum munum, sem
staðið höfðu lengi óhreyfðir.
Ferðamaður gekk úr einum helli til
annars, unz hann kom þar sem svefn- •
staðurmannannahafði verið. Voru þar
flet hlaðin út grjóti með veggjum og i
þeim beinagrindur tveggja manna og
einnar konu.
Yfir þessum svefnhelli hvildi dul
mikilla örlaga og var ferðamaður
feginn, er hann komst þaðan út. Loks
komst ferðamaður út undir bert loft,
og var þá þokunni létt og hann hélt
strax af stað i þá átt, sem hann hugði
félag sina vera. Fann hann þá og sagði
þeim frá hraunborg útilegumannanna,
sem hann hefði fundið. Vildu þeir
gjarnan finna hana og skoða, en þrátt
fyrir nákvæma leit, fundu þeir hana
ekki. Hugðun þeir þá frásögn félaga
sins rugl eitt, en hann vissi betur, enda
hafði hann tekið með sér hnif með
kostulega útskornu skafti úr horni.
Aldrei hefur hellir þessi siðan
fundizt.
(Sögn aldraðs Austfirðings)
Mál að hætta
Sú trú var á Vopnafirði austur áður
fyrr. að enginn gæti verið verzlunar-
stjóri þar meira en tug ára, nema að
biða tjón á lifi og heilsu.
Þá var þar aðeins ein verzlun,
dönsk, eigendur örum og Wulff. Þar
sem nöfn þessi voru dönsk og fóru illa i
islenzkum munni, nefndu Vopnfirði-
ingar þá einu nafni Jarúlf.
Fram undir 1890 voru verzlunar-
stjórar eða faktorar, eins og þeir
nefndust, danskir. Voru þeir margir
vel danskir, en aðrir sömdu sig meira
að islenzkum siðum. Einn faktora
þessara hét Iversen. Var hann maður
fáskiptinn, gekk jafnan i lafafrakka,
eða jakket, með harðkúluhatt á höfði.
Var sagt, að þann búning notaði hann
einnig á skrifstofu sinni.
Þá var fiskgengd mikil i firðinum,
svo að fiskur stóð á hverju járni og
notuðu menn sér það eftir mætti,
einkum þorpsbúar, enda fiskur þeirra
aðalinnlegg hjá Jarúlf, og ekki til
annarra að leita.
Svo vel veiddist að tiunda ár
Iversens fylltust allar saltfisk-
geymslur verzlunarinnar. Var þá sent
til Iversens og honum tjáð, hversu
komið væri. Vildi hann ógjarna trúa
þessu en brá þó við hart og hljóp i
lafafrakkanum með harðkúluhatt-
inn niður i geymsluskúrinn. Var þar
sjón sögu rikari, þvi að staflar náðu
til lofts og lágu að veggjum öllum.
Varð Iversen svo um að hann þreif af
sér hattinn og fleygði honum á gólfið.
Lét hann lafafrakkann fara sömu
leið, og tróð hvoru tveggja niður i salt-
pækilinn, sem rann i litlum lækjum
undan stöflunum, fram að dyrum.
Loks áttaði Iversen sig og tók upp
stássföt sin. Leit hann á þau með
áhyggjusvip og mælti: ,,þ!ú er minn
timi liðinn hér og er vel að svo endar
og mál að hætta.”
Bað hann verkstjóra sinn að færa
troðnu stássfötin fátækasta manni
þorpsins og var það gjört. Dugði lafa-
frakkinn í betri buxur fyrir þrjá
drengi, en hatturinn var til einskis
nýtur eftir saltbaðið.
Iversen fór sina leið til Danmerkur
og islenzkir menn tóku við faktors-
störfum eftir það. Voru þeim einnig
mæld árin i starfi og hélzt svo unz
verzlunin hætti og kaupfélagið tók
við. Létti þá álögum þeim, er fátækur
þurrabúðarmaður átti að hafa lagt á
harðlyndan danskan faktor snemma á
19. öld.
En fiskurinn hvarf úr firðinum
skömmu eftir aldamótin, þvi að
brezkir togarar skófu þar botn sem
viðar, og fóru þar með lifsbjörg starf-
samra manna, sem ekki gátu reist
rönd við ofriki, og tiltitsleysi þegna
hins brezka heimsveldis.
(Vopnfirzk sögn.)
966
Sunnudagsblað Tímans