Tíminn Sunnudagsblað - 30.12.1972, Page 16

vikið fyrr, sem hugsanlegum mögu-
leika, að blóðblöndun hefði átt sér stað
á milli Aurigancmanna og Neander-
dalsmanna, en jafnframt má geta
þess, að aldrei hafa beinagrindur
beggja kynja fundizt i sama jarðlagi,
Minnkar það stórum iikurnar fyrir
nánum samskiptum kynjanna, þótt
það að visu útiloki þau ekki.
Frá nokkru seinni tima, fyrir svo
sem þrjátiu þúsund árum, þekkja
menn enn eitt mannlegt kyn frum-
byggja Evrópu, það eru hinir svo-
nefndu Cró-Magnonmenn, kallaðir eft-
ir Cró-Magnonheilinum, þar sem
fyrstu beinagrindur þeirra fundust.
Margir fulltrúar kyns þessa hafa fund-
izt viðs vegar i Mið- og Suður-Evrópu,
til dæmis á itölsku Riveriunni
(Mentonhellarnir), i Þýzkalandi ná-
lægt borginni Bonn, á Mæri og viðar.
Fólk þetta var langhöfðar eins og
Aurignackynið, en miklu hávaxnara,
allt að 190 cm til 200 cm á hæð. Cró-
Magnonmenn eru ofttaldir vera helztu
forfeður núlifandi kynslóða (Homo
sapiens). Þeir lifðu á veiðum, rótum
jurta, blöðum þeirra og stönglum, auk
aldina, það er þeir voru veiðimenn og
safnarar eins og Neanderdals-
mennirnir. En vopn Cró-Magnon-
manna og áhöld, sem bæði voru úr
tinnusteini, beini og horni, voru léttari
og finlegri en Neanderdalsmanna, og
mun betur unnin. Fundizt hefur fjöldi
margs konar hluta, sem frá Cró-
Magnonmönnum stafar, svo sem rýt-
ingar, spjóts- og örvaroddar, sköfur,
borar, hnifar og margt fleira. Úr horni
og beini bjuggu þeir til skutla, spjóts-
odda, fisköngla, nálar og áhald til þess
að spý’ta út með, eða þurrka á skinn,
likt þvi sem Eskimóar nota á sama
hátt og annað fleira, sem hér verður
eigi talið.
Það þarf töluvert lag og vissa hug-
kvæmni til þess að vinna hinn harða
tinnustein, og einnig er það seinunnið
verk að skafa bein og horn með sljóum
tinnuhnif, þar til hentugt vopn eða
verkfæri hefur skapazt. öll fyrrnefnd
áhöld Cró-Magnonmanna sýna glöggt,
að þeir hafa verið dugandi handverks
menn, og i raun og veru miklu meira
en það, oft og tiðum sannir listamenn.
Um listhneigð þeirra og fegurðarskyn
bera gleggstan vott hin þokkafullu,
samræmdu form á tækjum þeirra og
tólum, en einkum og sér i lagi högg-
myndir, skurðmyndir, teikningar og
málverk, sem i ljós hafa komi i bústöð-
um þeirra. Flestar högg- og skurðar-
myndirnar eru af dýrategundum þess
tima og af nöktum likama konunnar.
Kvennamyndirnar eru yfirleitt mjög
blómlegar útlits, með feykistór brjóst,
maga og þjó, en hlutfallslega smáar
hendur. Andliti og höfði er minni sómi
sýndur, og oftast litið út fært, en þó má
stundum greinilega sjá stutt og hrokk-
ið hár. Liklegt er talið, að þessar lura-
legu kveniikneskjur standi i einhverju
sambandi við frjósemisdýrkun, og eigi
þær þvi að tákna frjósemisgyðjur. Það
er og athyglisvert, að myndir þessar
eða styttur, sem ávallt eru höggnar
eða skornar út úr steini eða beini, i
frekar litlu formi, likjast allmikið
„kvenhugsjón” sumra núlifandi
negrakynþátta, eins og til dæmis
Búskmanna.
Langtum áhugaverðari en högg- og
skurðarmyndirnar eru þó hinar
skrautlegu og stórfögru teikningar og
málverk, sem Cró-Magnonmenn
prýddu með loft og veggi hella sinna. A
Norður-Spáni og i Suður-Frakklandi
hafa fundizt margir slikir hellar. Einn
hinna allra merkilegasti þeirra fannst
á árum siðari heimsstyrjaldarinnar,
þar sem Lascaux heitir i Dordogne-
héraði i Frakklandi. Hellamálverkin
eru yfirleitt talin vera tuttugu til þrjá-
tiu þúsund ára gömul, og eru af mörg-
um álitin vera listaverk i háum gæða-
flokki, jafnvel með þvi allra bezta,
sem nokkurn tima hafi veriö af hönd-
um innt i þeirri listgrein.
í heild eru hellamálverkin af veiði-
dýrum Cró-Magnonmanna. Er það
fjölbreytt og um leið fagurt mynda-
safn, flestra þeirra mörgu dýrateg-
unda, sem brokkuðu um grassléttur og
freðmýrar Norðuráifu á jökultiman-
um. Þar gefur að lita hesta, visunda,
villinaut, loðfila (mammúta), ull-
hærða nashyrninga, hreindýr, geitur,
fugla o.s.frv. Allt mjög skirt og greini-
lega málað. Myndirnar eru i mörgum
litum, svörtum, rauðum, gulum, hvit-
um, o.s.frv. Þekja þau stundum mik-
inn hluta veggja og lofta i hellunum,
fyrir kemur, að hundruð mynda eruaf-
ar þétt saman og jafnvel hver niður i
annarri. Aðeins stöku sinnum eru þar
myndir af sjálfum veiðimönnunum, og
þá yfirleitt nokkuð ýktar og dregnar
einföidum dráttum, en þó þannig, að
hreyfing og likamsstilling kemur al-
veg ótrúlega skýrt i ljós, Að sjálfsögðu
vita menn ekkert um það nú, hvers
vegna Cró-Magnonmennirnir tóku upp
á þvi að skreyta hella sina öllum þess-
um listilegu myndum, en getið hefur
þess verið til með nokkrum sanni, að
það muni hafa staðið i nánu sambandi
við frumstæð trúarbrögð og töfrasiði.
Hinir myndskreyttu veggir eru oftast i
innstu og dimmustu skotum hellanna,
þar sem engin glæta af dagsbirtu nær
að skina, listamennirnir hljóta þvi að
hafa dregið og prentað myndir sinar
við dauf og flöktandi ljós, frá einhvers
konar frumstæðum grútarlömpum,
enda munu vissar fornminjar aðrar
benda i þá átt. Talið er, að ekki hafi
verið búið i þessum innstu og myrk-
ustu afkimum hellanna, heldur hafi
976
Sunnudagsblaö Tímans