Tíminn Sunnudagsblað - 30.12.1972, Síða 18

ar þrjátiu og fimm til fjörutiu einstak-
linga Jövumannsins. Að langmestum
hluta voru það þó brot úr hauskúpum,
neðri kjálkum og tönnum, en einnig
annarra likamsparta. Þar fyrir utan
fannst svo óhemju mikið af frumstæð-
um bein- og steináhöldum, öskulag og
viðarkol, sem gefur til kynna, að
frummenn þessir hafa þekkt og notað
eldinn. Við nána rannsókn á þessum
Pekingmanni, er svo hefur verið
nefndur, sýndi það sig, að i liffæralegu
tilliti liktist hann apamanninum frá
Jövu. Það gat þvi ekki lengur verið efa
undirorpið, að ,,Pithecanthropus” væri
frummaður en ekki mannapi. Enn
frekari sannanir i þvi efni fengust svo
um og eftir 1930, þegar á ný fundust
merki'um apamanninn á Jövu. Það
var hollenzki könnuðurinn G.H.R. von
Köningswald, sem þá fann nokkra
nýja beinmola, þar á meðal stykki úr
neðri kjálka og höfuðskel af barni.
Vegna slikra beinafunda þekkjum vér
nú sérlega vel gerð höfuðkúpunnar,
hjá þessum ævagömlu forfeðrum vor-
um, er uppi voru fyrir hálfri milljón
ára. Höfuðið var langt með lágt enni
og "beinagarða mikla yfir augum, en
það á sinn þátt i að gera útlit andlitsins
töluvert likt mannapa. A bak við
þykka brúnabogana er hauskúpan
mjögþröng.enþað er einnig einkenni á
mannöpum. Höfuðbeinin eru þykk og
sterkleg, andlitið stórgert og gróft,
kjálkar miklir og framstandandi, með
stórvöxnum frumstæðum tönnum og
hökulausum neðrikjálka. Umfang
heilans er nálægt eitt þúsund rúm-
sentimetrum, stundum minna og
stundum meira, en yfirleitt um það bil
tveir þriðju af heilarúmi nútima-
manns. En hvaö lögun og formi við-
kemur, þá iiktist hann meira manns-
en apaheila. Um aðra iikamsbyggingu
apamannsins er mjög litið kunnugt, en
flest bendir þó til, að hann hafi verið
lágur vexti, ca. 155 cm eða þar um bil á
hæð. Bersýnilegt er, að hann hefur lif-
að af veiðum, er það meðal annars
augljóst af steináhöldum þeim, sem
fundizt hafa og einnig af leifum spen-
dýra, er bera þess merki að hafa verið
drepin. Ahugaverðast i þvi efni er þó
fundur viðarkola og öskulaga i heim-
kynnum frummanns þessa, þvi að það
ber órækan vott um, að Pekingmaður-
inn þekkti eldinn og notkun hans, sem
vissulega er stærsta og mikilsverðasta
uppfinning mannsins allt til vorra
daga. Á nokkurn veginn sama timabili
og Pekingmaðurinn var uppi, þó
sennilega eitthvað fyrr, til dæmis á
fyrsta hlýindaskeiði jökultimans, áður
en næsta isöld gekk að fullu i garð,
lifðu elztu mannverur Evrópu, það er
hinn svonefndi Heidelbergmaður.
978
Hann er þekktur vegna fundar á neðri
kjálka, sem menn rákust á i djúpri
malargryfju nálægt borginni Heildel-
berg i Þýzkalandi árið 1907. Kjálki
þessi er afar þykkur og grófgerður,
einna áþekkastur risastórum neðri
kjálka úr Gibbonapa, en hið mark-
verðasta er, að i algerri andstöðu við
sjálft kjálkabeinið, þá eru tennurnar
að öllu leyti mannlegar. Kjálkinn frá
Heidelberg kynnir oss alveg ugglaust
afar gamalt og frumstætt kyn manna,
sem einungis hefur nokkuð fjarlægzt i
útliti hina eiginlegu ættfeður nútima-
mannsins (Homo Sapiens).
Af þvi, sem hér að framan hefur ver-
ið að umtalsefni gert er Ijóst, að menn
hafa nú lifað á jörðinni i hér um bil
hálfa milljón ára, og kannski allt að
þvi heila milljón, þvi að sá timi er ekki
nema agnar litið bort af aldri hnattar-
ins, og maðurinn tiltölulega mjög ungt
fyrirbæri á yfirborði hans. Vér vitum
einnig, að fyrri kynslóðir voru mun
frumstæðari að likamsgerð en þeir
menn, sem nú lifa á jörð vorri, og likt-
ust auk þess að ýmsu öðru leyti mann-
öpum. Getum vér ef til vill komið auga
á mannsspor enn lengra aftur i timan-
um, en um hálfa milljón ára? Eða
megum vér álita að Peking- og Jövu-
maðurinn séu milliliðurinn langþráði,
á milli manria og apa, forfeður mann-
apans á aðra hlið og á hina vor sjálfra?
Þeirri spurningu er hægt að svara hik-
laust og skilyrðislaust neitandi. Þrátt
fyrir sina frumstæðu likamsgerð, þá
var apamaðurinn á Jövu raunveruleg-
ur maður. Það liggur alveg i augum
uppi, bæði af likamsbyggingu hans og
leikni i smiði steináhalda, þó að klúr
væru, og siðast en ekki sizt þá þekkti
hann notkun eldsins, eitt helzta frum-
atriði menningarinnar. En hvað skyldi
vera vitað um enn eldri kyn manna?
Þvi má slá föstu þegar i stað, að upp-
rétti apamaðurinn og kynbræður hans
hafa ekki skapazt skyndilega og allt i
einu, heldur átt að baki langa röð
ennþá frumstæðari forfeðra. Nú kann
einhverjum að detta i hug, að svo-
nefndir mannapar nútimans,
simpansi, górilla og órangútan, séu
raunverulegir forfeður upprétta apa-
mannsins, en svo er vissulega ekki.
Þessar þrjár tegundir mannapa eru
allar sérhæfðar i klifri, og þó að þær,
hvað liffærum viðvikur sýni allnána
samstöðu með manninum, geta þær
alls ekki verið ættfeður hans i beinan
legg, heldur einungis meira eður
minna fjarskyldur ættingi. Maðurinn
er ekki kominn út af öpum, heldur
mun hann ásamt þeim eiga sér ein-
hverja sameiginlega enn þá eldri for-
feður.
Hvaö sem þvi liður, þá eru þó kunn-
ar leifar apa, sem dálitinn frððleik
hafa að færa um fyrsta kapitulann i
sögu mannkynsins. Elztu tegundir
apa, sem þekktar eru, það er hálfapar
eða lágapar, er svo hafa nefndir verið,
komnir af skordýraætum og lifðu hér á
jörð fyrir liklega um það bil sextiu
milljónum ára, en i leifum þeirra hafa
fundizt ýmis einkenni, er mjög benda
til nánins ættarmóts við tegundar-
bræður á hærra þróunarstigi.
Ennfremur má nefna aðrar leifar
löngu útdauðra apakynja, til dæmis
hauskúpubort og neðri kjálka, sem
svipar til simpansa Austur-Afriku, er
uppi voru fyrir ca. þrjátiu milljónum
ára og likjast, að þvi er liffæragerð
snertir, meir mönnum en hinir stór-
vöxnu mannapar vorra daga.
Það vakti afar mikla athygli árið
1924, þegar prófessor R.A.Dart frá
Jóhannesarborg, fann i kalknámu
nokkurri i Kimberley i Suður-Afriku,
alveg heila höfuðskel af 4-5 ára
gamalli veru eða skepnu, sem ákaf-
lega mikið liktist mannapa. Við nánari
athugun sýndi sig, að vera þessi, er
kölluð var „suðurapinn” (Australo-
pithecus), liktist að flestu leyti meira
manni en nokkur þeirra mannapa, er
nú þekkjast. Svo liðu mörg ár, unz enn
á ný fundust leifar sömu eða svipaðrar
veru, og þá aðeins fyrir ákafa leit hins
vel þekkta læknis og steingervinga-
fræðings Roberts Broom. Á árum
hinnar seinni heimsstyrjaldar, einnig
skömmu fyrr og litlu siöar, lánaðist
honum að finna hér og þar i Suður-
Afriku fjöldann allan af steingerðum
beinabrotum, einkum úr hauskúpum
og tönnum. Beinaleifar þessar voru úr
veru, sem hreint ótrúlega mikið virtist
hafa svipað til mannsins. Ennið var
hærra og brattara og brúnabogar
miklu minni, en á mannöpum -nútim-
ans. Andlit og kjálkar var einnig allt
langtum skapfellilegra en hjá öpum
gerist, og tennur allt að þvi mannleg-
ar. Til dæmis var þar engar stórar vig-
tennur (augntennur) að sjá heldur var
tönnunum raðað mjög reglul. i boga
i góminn, næstum þvi á mannlegan
hátt. Innbyrðis afstaða einstakra
parta hauskúpunnar var allmjög frá-
brugðin því, sem er á Öpum og nálgað-
ist frekar mannleg hlutföll. Rúmtak
heilans hefur þó ekki verið sérlega
mikið. Hjá elztu kynslóðum eða gerð-
um (typer) veru þessarar virðist það
hafa hlaupið á ca. 500 rúmcm. upp i
750 rúmcm., sem ekki er öllu meira en
hjá nútimamannöpum (Górilla t.d. 500
rúmcm), en meðal yngstu og þróuð-
ustu kynslóðanna allt upp i 1000
rúmcm. Þar að auki reyndist form
heilans eða lögun likara þvi sem er
hjá manni en apa.
Framhald i næsta blaði
Sunnudagsblaö Tímans