Lesbók Morgunblaðsins - 23.08.2003, Síða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 23. ÁGÚST 2003 13
RÁÐSTEFNA um menningararfinn og gagn-
virka margmiðlun fer fram í Ráðhúsi Reykja-
víkur laugardaginn 6. september nk. Ráð-
stefnan er styrkt af UNESCO og er Vigdís
Finnbogadóttir sérlegur verndari hennar.
Aðalfyrirlesari ráðstefnunnar er enska
fræði- og listakonan Maureen Thomas sem
fjalla mun um margmiðlunarverkið sitt,
Rúnaspá Völu. En í verkinu notast hún við
nýja miðla til þess að endurvekja munnmæla-
hefðina.
Að sögn skipuleggjenda gefst hér einstakt
tækifæri til að kynnast sumu af því nýjasta
sem er að gerast í Bretlandi og á Norðurlönd-
unum í gagnvirkri margmiðlun og tölvulist.
Meðal þess sem verður á dagskrá má nefna
að Pia Vigh, aðalráðgjafi Norrænu ráðherra-
nefndarinnar á sviði margmiðlunarverka,
verður með stutt innlegg um þróun mála.
Auk þess verður boðið upp á pallborðs-
umræður þar sem fram koma fræðimenn og
listafólk sem unnið hefur við gerð gagn-
virkra verka. Annars vegar verður fjallað um
jaðartungumál og menninguna og hvernig
tölvutæknin hefur opnað nýjar leiðir. Stjórn-
andi þeirra umræðna er Mika Tuomola en
þátt taka Vigdís Finnbogadóttir, Maria Ryt-
ter, Guðný Sigurðardóttir og Geska Helena
Andersson.
Hins vegar verður fjallað um það hvernig
konur hafa nýtt sér nýjustu tækni í list-
sköpun sinni. Þeim umræðum stýrir Helen
McGregor, en þátt taka Lily Diaz, Birgitta
Cappelen, Hlynur Helgason og Maureen
Thomas. Ráðstefnugestum gefst kostur á að
skoða Rúnaspá Völu og láta völuna spá fyrir
sér. Sýningin stendur til 21. september en
verður opnuð 6. september með tónleikunum
Söngvar Völu þar sem litháíska tónlist-
arkonan Karina Gretera flytur frumsamda
tónlist sína úr Rúnaspá Völu ásamt íslenskri
hljómsveit.
Þátttökugjald er 8 þúsund, en 5 þúsund
fyrir námsfólk og eldri borgara. Í því er inni-
falið námstefnan, tónleikar og léttur hádeg-
isverður.
Ráðstefnan er öllum opin, en skráning
stendur yfir til 3. september. Hægt er að fá
eyðublöð send með því að skrifa til info@-
runecast.net en einnig er tekið við skrán-
ingum í síma 587 6024.
Ráðstefna um menningu og margmiðlun
Á
RÁÐSTEFNUNNI sem
fer fram í Ráðhúsi
Reykjavíkur í byrjun
september verður sjón-
um sérstaklega beint að
því hvernig nútímatækn-
in getur nýst til miðlunar
á menningararfinum.
Enska fræði- og listakonan Maureen Thom-
as mun flytja fyrirlestur um rannsóknar-
vinnuna að baki gagnvirkri DVD-mynd sinni
Rúnaspá Völu þar sem hún endurvekur
munnmælahefð með notkun nýrra miðla. En
í Rúnaspá Völu nálgast Thomas Völuspá,
Hávamál og Snorra Eddu á nýjan og frum-
legan hátt.
„Áhorfandinn velur sjálfur rúnastafina og
fær síðan Völu til að kasta rúnunum fyrir
sig,“ segir Maureen Thomas aðspurð um
mynd sína. „Auðvitað fer allt samkvæmt
ákveðinni forskrift, en að sögn forritarans
sem vann að myndinni eru stjarnfræðilega
litlar líkur á að sömu niðurstöður komi upp
þannig að sérhvert kast virðist í raun ein-
stakt. En rúnastafirnir tuttugu og tveir
virka líka eins og nokkurs konar dyr inn í
landslag, þar sem finna má sögur, vísdóms-
orð og kvæði í bland við landslagsmyndir.
Sérhvert landslag tilheyrir einni ákveðinni
hetju eða goði úr goðafræðunum sem fyrir
kemur í Völuspá. Vala sjálf er leikin af
bresku leikkonunni Helen McGregor, en
hún mun einmitt taka þátt í ráðstefnunni og
fjalla um reynslu sína af gerð verkefnisins,“
segir Thomas.
Leikrænn texti
Rúnaspá Völu er fyrsta kvikmyndin sem
Maureen Thomas leikstýrir en á umliðnum
árum hefur hún bæði skrifað leikrit og unn-
ið við gerð kvikmyndahandrita, m.a. fyrir
Útlagann, kvikmynd Ágústs Guðmundsson-
ar eftir Gísla sögu Súrssonar. Um árabil
kenndi hún við kvikmyndaskóla í London og
er núna m.a. listrænn stjórnandi (Creative
director) hjá Cambridge University Moving
Image Studio og prófessor í frásagnar- og
margmiðlunarfræðum við Norska kvik-
myndaháskólann. „Ég hef mikinn áhuga á
að miðla menningararfinum til nútímafólks,
sérstaklega þar sem mér finnst svo mikil
speki fólgin í þessum gamla texta sem nýst
geti nútímafólki. Í raun hlakka ég til að
heyra hvað ykkur Íslendingum finnst um
verkið og vinnu mína með menningararfinn
ykkar,“ segir Thomas og brosir.
Aðspurð um áhuga sinn á íslenskum forn-
bókmenntum segist Thomas ekki gera sér
grein fyrir nákvæmlega hvenær hann hafi
kviknað. „Ég byrjaði að lesa Íslendingasög-
ur og eddukvæði í háskóla og fékk strax
áhuga á Völuspá, af því þetta er svo sér-
stakt efni. Á áttunda áratugnum bjó ég á Ís-
landi um tíma og var þá að rannsaka tilgátu
þess efnis að eddukvæðin hefðu mögulega
verið flutt á leikrænan hátt. Það er í raun
afar einkennandi fyrir margar Íslendinga-
sögurnar hve mikið fer fram í samtölum. Í
eddukvæðunum er t.d. lítið um epíska frá-
sögn einhvers ónafngreinds sögumanns
heldur fer allt fram í samtölum og yfirleitt
er það einhver sem sjálfur hefur upplifað at-
burðina sem segir frá. Þannig að í eðli sínu
er textinn afar leikrænn eða dramatískur,
sem er fremur óvenjulegt sé miðað almennt
við rithefð miðalda.“
Þegar haldin var norræn leiklistarhátíð á
Íslandi árið 1986 segir Thomas að sér hafi
gefist tækifæri til þess að vinna sýningu
upp úr Völuspá með leikurum frá flestum
Norðurlandanna. „Þá gerði ég mér fyrst
grein fyrir því að ólínuleg uppbygging Völu-
spár gengur algjörlega upp á leiksviði og í
framhaldinu fór ég að vinna meira með text-
ann og skrifaði meðal annars verk fyrir
breska útvarpið. Með tilkomu nýrra miðla
gat ég svo loks haft efnið gagnvirkt og látið
Völu tala beint til áhorfenda sem gætu aftur
stjórnað ferðinni. Í raun má segja að efnið
hafi beinlínis kallað á þennan nýja miðil. Og
ef ég get lagt mitt af mörkum til þess að
koma efninu á framfæri við fólk, sem myndi
kannski ekki lesa eddukvæði í bók, með því
að notast við svona töfratækni þá er ég afar
ánægð.“
List augnabliksins
Að mati Thomas stendur nútímatæknin í
raun forfeðrum okkar mun nær þar sem
þeir miðluðu sagnahefðinni munnlega en
ekki á prenti. „Í Völuspá er mjög áberandi
að frásögnin er ekki línuleg, eins og gildir
um flesta prentaða texta, heldur marglaga.
Að því leyti minnir verkið meira á netskáld-
skap eða fljótandi nettexta.“ Thomas segist
sérstaklega hafa haft það að markmiði að
hver einasta upplifun af verki hennar væri
einstök og óafturkallanleg. „Það sem mér
leiðist sjálfri alltaf mest við tölvuspil og
gagnvirka miðlun er að allt virðist stöðugt
endurtaka sig. Auk þess tekur það þig oft
bara fimm mínútur að ýta á sérhvern takka
og prófa alla möguleikana. Oftast þegar þú
spilar tölvuleik og deyrð þá þarftu að byrja
aftur frá byrjun og fara í gegnum nákvæm-
lega það sama aftur til þess að komast á
sama stað. Að mínu mati vinnur það gegn
því sem maður vill fá út úr listaverki. Maður
vill ekki alltaf vera að endurtaka sig. Ég
vildi því búa til einhvers konar leiksýningu
sem er miklu nær spuna. Vala endurtekur
sig aldrei og þú getur ekki fengið sama
myndskeiðið upp aftur. Þannig að ef þú ferð
allt of hratt í gegnum verkið þá eru hlut-
irnir einfaldlega farnir og aldrei verður
hægt að upplifa þá aftur. Þannig að þú verð-
ur að taka þér tíma og njóta augnabliksins.“
Konur og tölvur
Að sögn Thomas hafði hún mikinn hug á
að vinna myndina þannig að hún gæti höfð-
að sérstaklega til kvenna, sem ef til vill
hefðu fremur lítinn áhuga á tækni. „Þær
geta notið myndarinnar sem listaverks.
Rúnaspá Völu hefur nú þegar verið sýnd á
hátíðum bæði í Svíþjóð, Danmörku, Frakk-
landi og Bretlandi og hlotið góðar viðtökur.
Ég hef tekið eftir því að konur virðast hafa
einstaklega gaman af myndinni. En oft eru
konur fremur feimnar við tölvutæknina þar
sem þær hafa ekki uppgötvað að tölvan get-
ur verið þeim til ánægju- og yndisauka,“
segir Thomas og hlær.
„Tæknilega er mjög einfalt að skoða
myndina. Þú notar einfaldlega kúlu til að
kanna tjaldið og smella á þá möguleika sem
þú vilt velja á skjánum. Eins og stendur
getur bara einn talað við Völu í einu, en mín
reynsla er að oft fara aðrir að fylgjast með
viðkomandi. Á hátíðum erlendis hef ég veitt
því eftirtekt að oft fara, sérstaklega konur,
sem ekkert þekkjast fyrirfram að fylgjast
með hver hjá annarri og hjálpast að. Svo
sitja þær iðulega og tala um innstu leynd-
armál sín því Vala er frekar persónuleg og
reynir að ná beinu sambandi við viðmæl-
endur sína. Og eftir að hafa setið saman
kannski í hálftíma fara konurnar að tala t.d.
um heimspeki lífsins og það finnst mér mjög
skemmtilegt því þetta eru aukaáhrif sem ég
sjálf sá aldrei fyrir þegar ég var að vinna að
myndinni.“
Ráðstefnugestum gefst kostur á að skoða
Rúnaspá Völu í Ráðhúsinu og leyfa Völu
bæði að spá fyrir sér og miðla úr visku-
brunni fortíðar. Verkið verður sýnt í sviðs-
mynd sem listakonan Katrín Þorvaldsdóttir
hannar. Um kvöldið mun litháíska tónlist-
arkonan Karina Gretera, ásamt sex íslensk-
um hljóðfæraleikurum, flytja frumsamda
tónlist sína við myndina. Áhugasömum er
enn fremur bent á að hægt verður að skoða
Rúnaspá Völu fram til 21. september nk.
silja@mbl.is
MUNNMÆLAHEFÐ ENDUR-
VAKIN MEÐ NÚTÍMATÆKNI
Á ráðstefnu sem fram fer í Ráðhúsi Reykjavíkur 6.
september nk. verður fjallað um gagnvirka marg-
miðlun með hliðsjón af nýju verki ensku fræði- og
listakonunnar Maureen Thomas. SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR fékk listakonuna til þess að segja
sér hvernig hún endurvekur munnmælahefðina
með notkun nýrra miðla.
Úr margmiðlunarverkinu Rúnaspá Völu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Maureen Thomas