Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.2003, Blaðsíða 16

16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 13. SEPTEMBER 2003
Þ
RJÁR einkasýningar verða opn-
aðar í Listasafni Kópavogs –
Gerðarsafni í dag, laugardag-
inn 13. september. Í austursal
opnar Helgi Hjaltalín Eyjólfs-
son sýninguna „Skraut/Kjörað-
stæður“, í vestursal Katrín
Þorvaldsdóttir sýninguna
„Borðhald/Ef ég segi þér hver ég er þá
gleymir þú hver ég var“ og á neðri hæð opnar
Olga Bergmann sýninguna „Náttúrugripa-
safn“ í samstarfi við stofnun Dr. B.
Á sýningu Helga eru skúlptúr og ljós-
myndir og er hún sú fimmta í röð sýninga
listamannsins sem allar hafa undirtitilinn
Kjöraðstæður. Þegar hann er spurður hvað
hann meini með „kjöraðstæður“ segir hann:
„Grunnhugmyndin er sú að allar aðstæður
séu kjöraðstæður, eins og segir í þróunar-
kenningunni. Ef þær eru ekki þínar kjör-
aðstæður eru þær kjöraðstæður einhvers
annars. Síðan þróast maður í þeim aðstæðum
sem maður er í og verður hæfari.“
Það kennir ýmissa grasa á sýningu Helga.
Þar eru ljósmyndir, klukkur án gangverks og
salernisrúlluhaldarar þótt hæpið sé að koma
rúllum upp á þær. En sýningin er meira og
minna úr viði.
„Já,“ segir Helgi, „það eru allir hlutirnir úr
timbri eða skyldum efnum. Ljósmyndirnar
tengjast klukkunum sem eru ekki kláraðar
heldur fastar í einhverjum tíma. Þetta eru
ljósmyndir af mannvirkjum sem hafa verið
yfirgefin og hafa engan tilgang lengur. Það
er sambærileg tómleikatilfinning og í klukk-
unum. Hins vegar hafa húsin haft tilgang, en
ekki klukkurnar.“
Óþreyjufullur karlmaður
Þegar betur er að gáð er nú fleira hér en
klukkur.
„Já, þetta er formfræðipæling í kringum
hringi, þríhyrninga og ferhyrninga – sem eru
settir saman á ýmsan hátt og líta út eins og
nytjahlutir, en eru það ekki. Í grundvallar-
atriðum er myndlist alltaf leikur að litum og
formi.“
Þú ert með gríðarmikla og einkennilega
kistu hérna …
„Þetta heitir tengdamamma. Það er í lag-
inu eins og plastkassarnir sem við sjáum fólk
stundum keyra um með á bíltoppum. Í sýn-
ingum mínum reyni ég alltaf að búa til eitt-
hvert nýtt element sem ég finn í sjálfum mér.
Í þessari sýningu er það hinn óþreyjufulli
karlmaður sem er alltaf að smíða eitthvað en
klárar aldrei neitt. Hann vill skreyta í
kringum sig. Þegar iðnaðarmaðurinn sér til
dæmis plastbox uppi á bíltoppum segir hann
gjarnan: „Þetta get ég smíðað úr viði.“ Svo
vill hann vera góður í öllu, koma allri fjöl-
skyldunni fyrir í bílnum og þá er nú gott að
geta sett tengdamömmu upp á toppinn til
þess að þurfa ekki að hlusta á hana. Það er
mikið karlmennskutákn að vilja koma öllum
fyrir í bílnum.“
Að hlaupa úr einu í annað
Hvað með alla smáhlutina sem hér eru, sal-
ernisrúlluhaldara og annað?
„Þessir hlutir eru allir á einhverju vinnslu-
stigi en þeir eru ekki kláraðir og verða það
aldrei. Það er alltaf verið að hlaupa úr einu í
annað. Það er sú tilfinning sem mig langaði
til að búa til. Klósettrúlluhaldararnir eru
formfræði sem ég er að leika mér að – en út
frá hlutum sem hafa notagildi. Í fyrstu sýn-
ingunni minni lék ég mér á sama hátt með
ryksafnara. En auk formfræðinnar eru tíma-
element í klósettrúlluhöldurunum, vegna
þess að klósettrúllur eyðast. Hins vegar tók
ég aldrei mál af klósettrúllu, svo ég veit ekki
hvort þessir haldarar virka.“
Borðhald í himnaríki og helvíti
Um sýningu sína, sem er innsetning með
grímum, segir Katrín Þorvaldsdóttir: „Þér er
boðið til veislu. Fyrstir koma, fyrstir fá. Sum-
ir standa, aðrir sitja og enn aðrir á leið út um
leið og þú kemur inn. Njóttu með þeim sem
hafa nóg eða horfðu upp á þá sem ekkert fá.“
En hvað er hún að meina?
„Upphaflega hugmyndin, sem ég fékk fyrir
löngu, var dæmisaga um muninn á himnaríki
og helvíti,“ segir Katrín.
Hvað áttu við?
„Það var einu sinni mikið borðhald í himna-
ríki og helvíti á sama tíma. Borð voru upp-
dekkuð og kræsingar bornar fram. Á báðum
stöðum voru svo löng hnífapör að enginn gat
stungið þeim upp í sig. Eftir máltíðina voru
allir í himnaríkir glaðir og kátir. Þeir voru
mettir og sungu. En í helvíti voru allir glor-
hungraðir; höfðu ekki fengið matarbita.
Það var vegna þess að í himnaríki var
fundin lausn á þessum vanda. Þar mataði
hver annan.
Mér fannst sagan fjalla um elsku og virð-
ingu gagnvart náunganum og lagði af stað
með hana. En svo er það nú svo að þegar
maður fer að vinna þróast hugmyndir
áfram.“
Tólf brúður
Hvernig útfærirðu hugmyndina?
„Hver brúða er gríma, það er að segja kar-
akter. Ekki bara andlit, heldur gríma frá
toppi til táar. En mig langaði ekki til þess að
hafa þetta klippt og skorið, heldur skapa um
leið raunverulegan heim sem þó felur í sér
ævintýrið, fantasíuna. Ein brúðan er frönsk,
önnur spænsk, ein er shaman frá norðurslóð-
um, svo er kynskiptingur … Þetta eru tólf
grímur – en eins og við vitum getum við sjálf
brugðið upp ýmsum grímum eftir þeim
aðstæðum sem við stöndum frammi fyrir.
Kannski eru brúðurnar bara tólf ólíkir þættir
í sömu persónunni. Þess vegna geta áhorf-
endur speglað sig í hverjum karakterþætti.“
Áttu við að við séum sjálf einhvers konar
brúður?
„Já, og í sífellt meira mæli. Það er eins og
okkur sé stjórnað með ósýnilegum
strengjum. Mér finnst stundum eins og við
séum að afmennskast. Allt í kringum okkur
sjáum við skefjalaust virðingarleysi, skort á
umburðarlyndi og fordóma gagnvart öðrum
menningarheimum, öðrum trúarbrögðum.
Okkur er farið að vanta skilning.“
Þú vinnur líka í þara.
„Það er vegna þess að þarinn er lifandi efni
og hluti af okkur. Þegar ég var að leita að
íslensku efni til að vinna með fann ég þarann.
Ég nota hann til þess að búa til heim sem
kallast á við heim brúðunnar. Um leið og
þessir tveir heimar eru ólíkir eru þeir hluti
hvor af öðrum.“
Óþrjótandi möguleikar
Á Náttúrugripasýningu Olgu Bergmann er
að finna hluti og höggmyndir af ýmsum toga,
teikningar, klippimyndir, myndband og eins
og hún segir míníatúr-náttúrugripi.
„Ég er að velta því fyrir mér hvernig slík
söfn geta litið út í framtíðinni. Sýningin er
einhvers konar möguleikasýning og tengist
röð af sýningum sem ég hef haldið undan-
farin ár og kalla Dr. B.
Mér finnst öll sú nýja tækni sem rutt hefur
sér til rúms síðustu áratugi mjög spennandi;
möguleikarnir eru óþrjótandi. Og þetta er
ekki lengur spurning um þróun, heldur er
hún nú þegar farin að hafa gríðarleg áhrif á
okkar daglega líf. Og þetta er rétt að byrja.
Síðan hef ég mikinn áhuga á söfnum, aðal-
lega náttúrugripasöfnum. Það veit enginn
hvernig þau koma til með að líta út eftir
hundað ár og hvernig slík söfn verða sett
saman með þeim tækninýjungum sem enn
eiga eftir að eiga sér stað. Inn í þessi áhuga-
svið fléttast öll sú umræða sem hér hefur átt
sér stað um hálendið. Sú umræða hefur haft
mikil áhrif á mig.“
Í nafni viðskipta og vísinda
„Það er verið að eyðileggja eitthvað sem
fólk á eftir að uppgötva. Náttúran okkar er
svo fágæt. Siðfræðingur sem var hér staddur
á dögunum sagði að við ættum að líta á hana
sem þjóðargersemi. En við erum alltaf að
manipúlera náttúruna – skammarlaust – til
dæmis í nafni viðskipta og vísinda og það er
áhugavert að velta því fyrir sér hvar við
verðum stödd eftir hundrað ár. Hvaða áhrif
hafa þessar manipúlasjónir á afkomu okkar,
möguleika og líf? Og þetta er ekki bara
spurning um jörðina. Það hafa fjölmargar
tegundir spendýra verið klónaðar í tilrauna-
skyni og það er spurning hvenær klónun
verður bara talið eðlilegt fyrirbæri.
Um leið og ég er heilluð af þessum mögu-
leikum finnst mér þeir óhugnanlegir.“
Er sýningin mótsagnakennd?
„Já, svolítið, en verkin verða að vera
áhugaverð í sjálfu sér. Möguleikarnir sem ég
er að tala um tengjast ævintýrinu og hroll-
vekjunni en ég held að ég vinni meira með
ævintýrið en hrollvekjuna í þessari sýningu.“
KJÖRAÐSTÆÐUR, KARAKTERAR,
ÆVINTÝRIÐ OG HROLLVEKJAN
Í Gerðarsafni verða opnaðar þrjár einkasýningar í
dag kl. 15. Þar sýna listamennirnir Helgi Hjaltalín Eyj-
ólfsson, Katrín Þorvaldsdóttir og Olga Bergmann.
SÚSANNA SVAVARSDÓTTIR ræddi við þau um inni-
hald sýninganna sem setja í rauninni allar spurning-
armerki við þá stefnu sem við virðumst vera að taka.
Morgunblaðið/Kristinn
Helgi Hjaltalín Eyjólfsson: „Skraut/Kjöraðstæður“.
Morgunblaðið/Kristinn
Olga Bergmann: „Náttúrugripasafn“ í samstarfi við stofnun Dr. B.
Morgunblaðið/Kristinn
Katrín Þorvaldsdóttir: „Borðhald/Ef ég segi þér hver ég er þá gleymir þú hver ég var.“