Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.2003, Síða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 2003
FUGLINN á myndinni er skorinn
út úr mammútabeini, en myndin
birtist nýlega ásamt fleiri slíkum
í tímaritinu Nature. Þessar smá-
styttur fundust í Hohle Fels-
hellinum í Suðvestur-Þýskalandi,
en talið er að þær hafi verið
skornar út af þeim hópi forfeðra
nútímamannsins sem voru hvað
fyrstir til að setjast að í Evrópu
fyrir u.þ.b. 30.000 árum. Smá-
stytturnar eru meðal elstu lista-
verka sem fundist hafa og eru
taldar veita margvíslegar upplýs-
ingar um mannflutninga og
trúarsiði þessa fyrstu íbúa álf-
unnar.
Barenboim hótar
að hætta
ÁFORM um að bjarga hinum
þremur óperuhúsum Berl-
ínarborgar voru hætt komin nú í
vikunni er Daniel Barenboim,
stjórnandi þýsku ríkisóperunnar
hótaði að hætta störfum yrði
stjórnin sem á að yfirtaka óperu-
húsin ekki endurskipulögð.
Naumlega var komist hjá því í
sumar að óperuhúsin yrðu sam-
einuð eða þeim mögulega lokað
eftir að borgarstjórn Berlínar
náði að sannfæra þýsku ríkis-
stjórnina um að koma til hjálpar
með fjárveitingu. Einn stærsti
liður þeirrar áætlunar var að
sameina stjórn og eignir óperu-
húsanna. Að mati Barenboims er
sú málamiðlun sem listrænni
stjórn hans stafar af völdum
stjórnarinnar óviðunandi. Hafði
þýska dagblaðið Die Zeit m.a. eft-
ir honum að núverandi áform
veittu stjórninni lokaorðið varð-
andi þau verk sem sett yrðu upp í
óperuhúsinu. „Án þess að titlum
sé breytt þá hafa stjórnendurnir
þrír orðið að aðstoðarstjórn-
endum af því að allt í einu er ein-
hver kominn enn ofar sem segir
til um hvað þeir mega og mega
ekki gera,“ sagði Barenboim. „Ef
ég get ekki sett á svið verk sem
ég tel tónlistarlega mikilvægt þá
vil ég ekki sinna þessu starfi.“
Óperuhúsin hafa átt í fjárhags-
örðugleikum frá því ríkisframlög
til þeirra voru dregin saman 1989
og hefur Barenboim barist kröft-
uglega allt sl. ár við að bjarga
hinni 261 árs gömlu ríkisóperu.
Handritalýsingar
í Royal Academy
HÁTT í 200 handrit sem geyma
margar fegurstu handritalýs-
ingar sem er að finna má nú sjá á
sýningu í Royal Academy í Lond-
on. Sýningin
nefnist Ill-
uminating
the Renaiss-
ance: The
Triumph of
Flemish
Manuscript
Painting in
Europe og
tekur líkt og
heiti hennar
bendir til
einkum á
flæmskum handritum endur-
reisnartímans, m.a. verkum
manna eins og Roger Van der
Weyden auk fjölda óþekktra
listamanna. Að sögn gagnrýn-
anda Daily Telegraph telst sýn-
ingin ein sú merkasta sem sett
hefur verið upp í söfnum Lund-
úna þetta árið. Hún er líka yfir-
gripsmikil á að líta enda tók
undirbúningur hennar og
sýningarskrárinnar ein tíu ár.
Með elstu
listaverkum
ERLENT
María mey í
meyjahóp eftir
Gerard David o.fl.
CARNEGIE-myndlistarverðlaunin hafa, eins
og segir í inngangi Lars Bertmar, formanns
stjórnar Carnegie, í bók sem fylgir sýningunni,
unnið sér sess sem leiðandi myndlistarverðlaun
Norðurlanda. Þar kemur allt til, glæsileg umgjörð,
fagmennska á öllum stigum bæði hvað varðar val
listamanna, sýninguna sjálfa og allt kynningar-
efni, og síðast en ekki síst verðlaunaféð sem eftir
að sýningin var gerð að tvíæringi, ásamt fleiri
breytingum, nemur núna 2,1 milljón sænskra
króna, eða 21 milljón íslenskra króna. Sá sem
fyrstu verðlaun hlýtur fær milljón sænskar krón-
ur, annað sætið gefur 600 þúsund og þriðja sætið
400 þúsund. Þá er veittur einn styrkur til ungs og
upprennandi listamanns sem er að upphæð
100.000 sænskar krónur. Upphæð verðlaunafjár-
ins tekur sjálfum Turner-verðlaununum langt
fram en Turner-verðlaunahafi hvers árs fær
20.000 sterlingspund í verðlaun, eða um 2,5 millj-
ónir íslenskra króna. Miðað við allt framantalið er
það óviðunandi að Carnegie-verðlaunin snúist um
að verðlauna og hampa einum miðli; málverkinu,
eða málverkum og einstaka verkum sem dóm-
nefndinni á hverjum tíma tekst með oft hálfhlægi-
legum krókaleiðum að færa rök fyrir að jafngildi
málverki. Það er ekki fallegt að skilja útundan og
þess vegna er ég ekki og verð aldrei, fullkomlega
sáttur við fyrirkomulag þessarar sýningar. Sýn-
ingin stendur ekki fyllilega undir nafni fyrr en
málarastimpillinn hefur verið þveginn af og þau
verk verði lögð til grundvallar sem endurspegla
myndlist í öllum sínum fjölbreytileika, myndlist
sem í gegnum ólíka miðla á í lifandi samræðu við
samtíma sinn. Með því að flíka málverkinu með
jafn stórbrotnum hætti og hér er gert er bæði ver-
ið að segja listamönnum að einn miðill sé betri en
annar, auk þess sem ýtt er undir þá ranghugmynd
að myndlist sé ekki myndlist nema málverk sé. Þó
að innan myndlistargeirans hafi málverkið á
stundum átt á brattann að sækja í seinni tíð, er
fyrsta spurningin sem listamenn fá á mannamót-
um samt ennþá þessi: og hvað ertu svo að mála?
En burtséð frá aðfinnslunum er sýningin í háum
gæðaflokki. Stórglæsileg í framkvæmd og kepp-
endum er mikill heiður og virðing sýnd. Mörg góð
verk eru til sýnis og þegar olíulyktin fyllir vitin við
yfirferð sýningarinnar er ekki laust við að mann
langi að halla sér að terpentínubrúsanum, kreista
duglega úr eins og einni eða tveimur olíulitatúbum
og hefja stórbrotin átök við strigann.
Salurinn á vinstri hönd þegar komið er inn á
sýninguna er í heild sinni mjög góður og lifandi. Í
salnum er að finna mjög skemmtilegt verk Max
Book „Restate“. Þá má nefna gott verk Steingríms
Eyfjörð þar sem Hannes Lárusson myndlistar-
maður er efniviður Steingríms og einræða Hann-
esar um ástandið á íslenska listmarkaðnum er
skrifuð á strigann. Þannig endurspeglar Stein-
grímur einn hluta íslensku myndlistarumræðunn-
ar og fer í fjölmiðlabúning, innan ramma mál-
verksins. Verk Anette H. Flensburg sem fékk
önnur verðlaun í keppninni eru einnig í þessum
sal. Þau eru nokkuð áleitin, draumkennd og litrík,
en falleg um leið. Málverkin eru af innra rými
brúðuhúsa, sem maður sér ekki fyrr en eftir að
hafa staldrað aðeins við. Þessi aðferð, að vinna
með módel og smækkaða mynd af raunveruleik-
anum, er nokkuð notuð nútímalist í dag og má þar
nefna verk Katrínar Sigurðardóttur og Thomas
Demand.
Næsti salur við hliðina er ekki eins lifandi og
þessi fyrrnefndi, það er eins og vanti neistann í
heildina, þó að þarna inni séu þó mörg af bestu
verkum sýningarinnar. Verkin í salnum eru helst
til of eintóna. En af góðum verkum sem prýða
þennan sal má nefna verk A K Dolven , „Can wo-
men think“, og sérlega skemmtileg verk Jarls
Ingvarssonar þar sem hann málar í mjög frjáls-
legum en einföldum dráttum ritvél. Það sem kem-
ur út úr ritvélinni eru málverk. Þetta eru einna
skemmtilegustu og ferskustu verkin á Carnegie-
sýningunni.
Verk Jens Fange þarna rétt hjá eru einnig
áhugaverð. Í neðri hluta myndarinnar er jafnan
einhver manneskja í undarlegri stellingu, klædd
eins og 18. aldar persóna, og með henni á mynd-
inni eru skrautfletir og/eða hlutir. Stór hluti strig-
ans er skilinn eftir í einum eða fáum hreinum lita-
flötum. Þá má sjá í þessum sal punktamálverk
Silju Rantanen og áhugavert er að bera þau saman
við verk Olavs Christopher Jensen í salnum við
hliðina; eru næstum eins og einfölduð útgáfa af
þeim. Verkin höfða þó hvorug sterkt til mín.
Síðast en ekki síst eru í þessum sal verðlauna-
verk Ninu Roos. Í raun kemur á óvart að dóm-
nefndin skuli hafa látið Ninu
hafa fyrstu verðlaunin fyrir
þessi verk þar sem þau eru
ekki mjög spennandi. Lík-
lega hefur verið horft til alls
höfundarverks Ninu Roos,
en hún er mjög góður málari
og hefur gert bráðskemmti-
leg verk í gegnum tíðina, þó-
nokkuð ólík verkunum á sýn-
ingunni nú.
Neðri hæðin er nokkuð líf-
leg. Gamaldags verk Heine
Skjerning er skemmtilegt og
minnir á þekkt Heklumál-
verk Ásgríms Jónssonar frá
1909, þ.e. sjónarhornið og
teikningin í forgrunni. Þá
eru myndbandsverk Elina
Brotherus heillandi, ljóðræn og falleg eins og
hennar er von og vísa, en Elina hefur áður sýnt
verk hér á landi í gallerí i8, eins og reyndar fyrr-
nefnd A K Dolven. Athyglisverðustu verkin á
neðri hæð eru hins vegar verk Kiru Wager, Mann-
erheimv. 29. Þetta eru málverk þar sem tekist er á
við heimilislífið og notuð til þess áhugaverð stíl-
brögð. Málunarstíllinn er svo bjagaður að verkin
fá á sig einkar ankannalegt og áleitið yfirbragð án
þess að verða of óhlutbundin. Ég hefði viljað sjá
gert betur við þessi verk á sýningunni, en þeim er
stillt upp þremur í röð niðri við stigann og eru þar í
hálfgerðum skugga og þrengslum.
Carnegie-sýningin í ár er hvorki betri né verri
en sýningar fyrri ára, enda eru sumir listamann-
anna gamlir kunningjar frá fyrri sýningum. Fátt
er hér nýstárlegt, hvað þá framúrstefnulegt á
ferðinni.
Carnegie-sýningin gerir málverkinu hátt undir
höfði og tekst þar ætlunarverk sitt. Það er ósk mín
að áherslan á málverkið verði lögð af í framtíðinni
og öll myndlist verði metin til jafns.
Hinir útvöldu
MYNDLIST
Gerðarsafn-Listasafn Kópavogs
CARNEGIE MYNDLISTARVERÐLAUNIN
Opið alla daga nema mánudaga frá kl. 11–17.
Til 22. febrúar.
Miroir eftir Elina Brotherus.
Án titils eftir Eggert Pétursson.
Án titils frá Habit Suddenly Broken, eftir Nina Roos.
Þóroddur Bjarnason
Móttökuherbergi 3 eftir Anette H. Flensburg.