Lesbók Morgunblaðsins - 27.03.2004, Blaðsíða 19

rmaco. Styrkur Flug-
list bæði í Loftbrúnni
ves skiptir sköpum.
í kjölfarið.
ekki lengur að Íslend-
r um allan heim.
kkar og gæðin aukast
ð. Keðjuverkun skilar
ótum við góðs af því
n án þess að þurfa að
m annars staðar er að
andi eins og við höfum
stinni gefið okkar list-
að mynda varanleg
ðlega listheim. Íslend-
a upp á meira að bjóða
næturmenningu.
kom upp hugmyndin
tur á Íslandi þar sem
nnlendra og erlendra
ktuð skipulega með
um listamanna á jafn-
réttis og jafnræðisgrundvelli. Samskiptin
eru til staðar en ekki byggð á sama grunni
og hugmyndir um Eiða.
Eiðar eiga sér yfir hundrað ára sögu sem
helsta menningarsetur á Austurlandi. Eðli-
legt er að byggja á þeim forna grunni. Stað-
ir eins og menn búa yfir fornum krafti, sín-
um genum, sínum erfðaeiginleikum. Okkar
samband við umhverfið mótast af erfðaefn-
um okkar. Þau veita okkur innblástur og
upplifun sem á sér rætur í hefðum liðins
tíma, áratuga og alda.
Gildismat hvers tíma ræður hvernig við
nálgumst og upplifum sögu og hefðir og
hvernig við notum þær til frekari mennt-
unar, í nýsköpun og framþróun listar og
menningar. Þetta er sá þáttur staðarins
sem við fáum ekki þreifað á. Hinn áþreif-
anlegi þáttur er staðsetningin, staðurinn
sjálfur, húsa- og landkostir. Eiðar hafa
skýra sérstöðu: staðurinn er aðgengilegur
vel, afsíðis skammt utan þjóðleiðar. Tíu
mínútum sunnan Egilsstaða og þrjá stund-
arfjórðunga frá Reykjavík. Stutt niður á
firði og upp á heiðar, fjöll og firnindi.
Eiðar geta verið tenging fyrir okkur inn
í alþjóðlegan listheim á annan hátt en við
eigum nú og á öðrum grunni en við höfum
byggt fyrr. Samvinna og samsetning inn-
lendra og erlendra listamann undir einu
þaki í ákveðinn tíma gerir mögulegt að
skapa varanleg tengsl við hinn alþjóðlega
listaheim, en ekki tímabundin.
Og Eiðar hafa í eðli sínu möguleika til
margvíslegrar starfsemi: sviðslistir af öllu
tagi, myndlist innan dyra sem utan, nám-
skeiðahald í skemmri eða lengri tíma. Frið
og einangrun til einbeitingar en aðgang að
samgöngum og aðdráttum innan seilingar.
En hugsjónin um Eiða er ekki síst tímabær
þegar umræða um landamæri lista eða öllu
heldur útmáð landamæri listanna er hávær.
Í nýlegri grein í tímaritinu „Art and
Auction“ segir Norman Rosenthal meðal
annars að hugmyndin um „þjóðarskála“ á
tvíæringnum í Feneyjum skipti ekki máli
heldur framlag hvers listamanns í heild-
stæðu samhengi við þá listsköpun sem á
sér stað á hverjum tíma. Þjóðerni lista-
manna er vart greinanlegt lengur. Er
Chris Ofili enskur? Er Ólafur Elíasson
danskur? Heiminn og ekki síst listheiminn
er best að upplifa án landamæra og þjóð-
erniskenninga.
Hugsjónin um Eiða er líka tímabær í
umræðunni um umbúðir og innihald, stærð
og umfang. Gæði listar eða listefnis fer
ekki eftir fjölda eða fermetrum sem sett
eru undir listina. Gegndarlaus þensla lista-
safna og listsýninga hefur vissulega aukið
umfang, umgerð og yfirbyggingu, en ekki
endilega innihald allrar listar sem í boði er.
Meðan byggð eru musteri listarinnar
gleymist það sem sýna skal og fylla must-
erin. Eftir standa steinsteypukassar sem
eta upp bæði krafta og fjármagn. Því ekki
að láta form eða umgerð fylgja innihaldi?
Láta innihald og starfsemina endurmóta
umgerðina.
Ef form og umgerð er sveigjanlegt, má
stöðugt skoða viðfangsefni í nýju ljósi. Lítil
umgerð, lítil yfirbygging, lítil skriffinnska,
í sjálfstýrandi kerfi sem verður í sífelldri
endursköpun. Ekki stjórnlaust eða reik-
andi, heldur kerfi sem í sveigjanleika sín-
um býr yfir sífelldri endurnýjun, í sam-
felldri breytingu og uppbroti þeirra
hugmynda sem skópu það í upphafi.
Eiðar geta þannig skapað andhverfu við
það sem er að gerast í hinum almenna list-
heimi höfuðborgarinnar og annarra landa.
Nýr og annar vettvangur fyrir ferska
vinda sköpunar og tjáningar þar sem
landamæri og þjóðerni listar eru ekki til
staðar heldur renna saman í eitt og verða
heild án þess að hver listamaður eða hvert
einstakt listaverk tapi sérstöðu sinni.
Eiðar geta orðið stund milli stríða. Án-
ingar- og uppfyllingarstaður á endalausri
langferð listamannsins, listþróunar og
sköpunar, sem er hverri þjóð og hverjum
einstaklingi í blóð borin.
á Eiðum