Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.2004, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 10. júlí 2004
Franski leikstjórinn Jean-PierreJeunet (Delicatessen, La Cité
des enfants perdus, Alien 4) leggur
þessa dagana
lokahönd á nýj-
ustu mynd sína
Un long dimanche
de fiançailles sem
mætti útleggjast
Trúlofunin langa.
Þar leikstýrir
hann á ný stjörnu
síðustu myndar
sinnar Amelié,
Audrey Tautou í
ástarsögu sem á sér stund á tímum
fyrri heimsstyrjaldar síðustu haldar.
Aðrir leikarar í myndinni eru Jodie
Foster og Gaspard Ulliel (The Broth-
erhood of The
Woolf). Sagan
byggist á skáld-
sögu eftir Sébas-
tien Japrisot og segir frá Mathilde,
fatlaðri stúlku sem hefur beðið þess í
tvö heil ár að unnustinn snúi aftur til
hennar frá vígvellinum í Somme.
Þegar hún fær skeyti þess efnis að
hann sé látinn neitar hún að trúa því
og ákveður að hafa upp á ástinni sinni
sjálf. Hún kemst að því að unnustinn
hafi verið yfirgefinn ásamt fjórum
öðrum í einskis manns landi og er hún
staðráðinn í að finna hann þar. Mynd-
in ku dramatísk í meira lagi og átaka-
senur í myndinni ógnvænlega raun-
sæjar. Trúlofunin langa verður
frumsýnd í Frakklandi í október.
  
Óskarsverðlaunaleikarinn DenzelWashington er á heimavelli
þegar hann
bregður sér í hlut-
verk raunveru-
legra persóna. Því
skýtur það ekki
svo skökku við að
hann hafi nú í
hyggju að leik-
stýra sjálfur kvik-
myndagerð á ævi-
sögu eins dáðasta
skemmtikrafts
síðustu aldar,
Sammy Davis
yngri.
Myndin verður
byggð á ævisög-
unni In Black and
White: The Life
of Sammy Davis
Jr.
Davis yngri var
frægastur fyrir að
vera fyrsti svarti
skemmtikrafturinn sem náði til al-
mennings í Bandaríkjunum og kom
reglulega fram í sjónvarpinu. Ævi-
löng vinátta hans við Frank Sinatra
opnaði honum margar dyr sem ann-
ars hefðu verið lokaðar en Davis
yngri var virkur félagi í Rottugeng-
inu nafntogaða sem réð lögum og lof-
um í skemmtanalífi Hollywood og
Las Vegas á 6. og 7. áratug síðustu
aldar.
Washington hefur leikstýrt einni
mynd áður, dramanu Antwone Fish-
er, sem hlaut almennt lofsamlega
dóma. Þetta annað leikstjórnarverk-
efni hans ætti þó að reynast heldur
meiri áskorun enda er gert ráð fyrir
að um stórmynd verði að ræða. Ekki
hefur enn verið ráðið í hlutverk Davis
yngri.
  
Kaþólskir biskupar í Bandaríkj-unum fordæmdu sýningu á
heimildarmyndinni Celibacy: Am-
erica Undercover, sem sýnd var á
HBO sjónvarpsstöðinni fyrir rúmri
viku. Þar tengir leikstjórinn Anthony
Thomas afstöðu kirkjunnar til skír-
lífis við mörg helstu vandamál henn-
ar, eins og kynferðislega misnotkun
og brotthvarf yfir hálfrar milljónar
nunna og presta frá kirkjunni frá því
á sjöunda áratugnum.
Biskupastofan vestra segir höfund-
inn ekki skilja að ástæða fyrir skírlíf-
inu sé skírlífi Jesú Krists.
Hann segi ástæðuna allt aðra en
andlega, og haldi því fram að mað-
urinn sé ekkert meira en „hnöttur líf-
fræðilegra hvata“.
Í myndinni gengur Thomas út frá
því að kynhvötin sé sterkari hvöt en
hungrið, og í myndinni er viðtal við
fyrrverandi prest sem lét gelda sig
þar sem honum fannst hann ekki ráða
við hvatir sínar.
Denzel Washington
Sammy Davis yngri.
Löng trúlofun.
Erlendar
kvikmyndir
Beint og óskilyrt lýðræði er falleg hugsjón.Rödd fólksins, skoðun meirihlutans,hlýtur alltaf að teljast sá dómur semþyngst vegur á endanum.
Lengi vel var álitið að vænlegast væri að kon-
ungur, einræðisherra eða menntaður einvaldur
hefði vitið fyrir almúganum og ákveddi hvað hon-
um ætti að finnast og hugsa.
En svo ruddu lýðræð-
ishugmyndir sér rúms. Urðu
að endingu ofan á, í það
minnsta á Vesturlöndum.
Raddir fólksins fóru að skipta
máli. Eins er farið í heimi menningarinnar, kvik-
myndalistarinnar/-iðnaðarins. Framan af voru það
blaðamenn og gagnrýnendur sem vitið höfðu fyrir
hinum almenna bíógesti og sögðu honum hvað
væri gott og vont, hvað hann ætti að sjá eða forð-
ast. En nú á seinni tímum virðist sem dregið hafi
úr áhrifamætti gagnrýnandans. Í svipinn kemur
tvennt til sem skýring á því. Áróðursbrellur fram-
leiðenda hafa orðið sífellt áhrifaríkari og viða-
meiri. Um leið hefur sjálfstæði hins almenna bíó-
gests aukist og rödd hans öðlast vettvang, sem eru
gagnvirkir miðlar á Netinu. Þar er loksins orðið til
ræðupúlt fyrir hina almennu bíógesti til að láta
skoðanir sínar í ljós á kvikmyndum, skrifa gagn-
rýni, fella sína eigin dóma. Gefa einkunnir og
stjörnur. Þetta er hægt að gera á spjallþráðum eða
kvikmynda- og menningarsíðum á borð við Int-
ernet Movie Database, kvikmyndavef BBC, net-
verslunina Amazon og íslenska vefnum kvikmynd-
ir.is. Allt eru þetta mjög gagnlegir vefir sem gefa
notendum kost á að segja sitt álit í orði eða með
einkunn. Þeir ættu að gefa góða mynd af almenn-
ingsálitinu, hvað hinum venjulega bíógesti finnst
um þær kvikmyndir sem hann hefur séð.
Eftir að hafa fylgst með þessum dómstóli göt-
unnar síðustu árin hefur
undirritaður greint
ákveðna hneigð sem for-
vitnilegt er að skoða.
Fyrir það fyrsta þá virð-
ist hinn venjulegi bíó-
gestur sem gefur ein-
kunn sína á Netinu
almennt jákvæðari en
gagnrýnendur – enda
hafa síðarnefndu löngum
verið ásakaðir um fúl-
lyndi og óþarfa nei-
kvæðni og smámuna-
semi.
Þá er tilhneigingin sú
að nýjar myndir í bíó
byrji jafnan með mjög
háa einkunn, oft óeðlilega
háa einkunn, sem síðan
stiglækkar eftir því sem
fleiri taka afstöðu. Ástæð-
an fyrir þessu er augljós.
Markaðsséníin hafa komist á snoðir um þessi
skoðanaskipti bíógesta og eru nú markvisst farin
að færa sér þau í nyt í kynningarátaki fyrir nýj-
ustu myndir sínar. Með öðrum orðum þá er greini-
legt að aðstandendur kvikmynda beita sér mark-
visst fyrir því að fólk gefi myndum þeirra háar
einkunnir á Netinu, í
þeirri von að almenningur
falli fyrir því og líti svo á
að myndirnar séu að mæl-
ast svona vel fyrir. Og
hvers vegna ættu þeir ekki
að gera það? Þetta er sára-
einföld leið, og kostar ekki
neitt. Undirritaður hefur
auðvitað enga haldbæra
sönnun fyrir því að þetta
sé stundað en það blasir
samt við. Miðað við þann
atkvæðafjölda sem er á
bak við myndir t.d. á
IMDB þá er hægðarleikur
fyrir kvikmyndafyrirtæki
eða jafnvel kvikmyndahús
að fá starfsfólk sitt til að
greiða atkvæði og hafa
þannig afgerandi áhrif á
meðaltalið. Auðvitað
koma brestir í rödd fólks-
ins við þessa kláru misnotkun og því getur verið
varasamt að gleypa hráa slíka dóma, jafnvel þótt
sum dagblöð og bíóhús vitni í þá sem sannir og
réttlátir séu. Þannig á blessað lýðræðið stundum
til, eins velviljað og það nú er, að vera berskjaldað
og gallað.
Brestir í rödd fólksins?
Sjónarhorn
eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is
Gagnrýnendur landsins gáfu Eurotrip ekki meira
en tvær stjörnur á meðan gestir á kvikmyndir.is
hafa gefið henni að meðaltali 8,2 af 10 í ein-
kunn sem jafngildir þremur og hálfri stjörnu.
’Markaðsséníin hafa komist á snoðir um þessi skoðana-skipti bíógesta og eru nú markvisst farin að færa sér þau í
nyt í kynningarátaki fyrir nýjustu myndir sínar.‘
D
oktor Oktopus er eitt vinsælasta ill-
menni myndasögunnar um
Kóngulóarmanninn en þessi átt-
fætti skelfir kom fyrst fram þegar
myndaröðin var að hefja göngu
sína árið 1963. Doktorinn illi er
skemmtileg útfærsla „brjálaða vísindamannsins“
sem á rætur að rekja til nítjándu aldar bókmennta
og þá ekki síst hins fræga doktors Frankensteins,
sem reynir að skáka skapara sínum og öðlast vald
yfir lífi og dauða. Ofdramb vísindamannsins leiðir
hins vegar til fæðingar skrímslis
sem öðlast sjálfstætt líf, og táknar,
líkt og mörg önnur skrímsli vís-
indaskáldskaparsögunnar, mann-
úðarleysi og óstjórnleika rök- og tæknihyggju nú-
tímans. Öll raunveruleg illmenni eru jafnframt
nokkurs konar spegilmynd hetjunnar, og þekkja
því betur veikleika hennar en aðrir. Doktor Ottó
Octavius, eins og illmennið nefndist áður en það
umbreyttist, og skólapilturinn Peter Parker eiga
það sameiginlegt að hafa orðið fórnarlömb ófyr-
irsjáanlegrar þróunar djarfra vísindatilrauna og
báðir hafa breyst í nokkurs konar samruna manns
og áttfætlu. Vísindaáhuginn varð mönnunum sem
sagt nokkuð afdrifaríkur, en einn grundvall-
armunur er þó á hetjunni og illmenninu: Kónguló-
armaðurinn nýtir krafta sína í þágu annarra, en
Doktor Oktopus í eigin þágu og illum tilgangi. En
hetjan er þó ekki laus við breyskleika, því í
Kóngulóarmanninum 2 þarf Peter Parker að velja
milli persónulegrar hamingju sem venjulegur mað-
ur og hjálparstarfs í glæpahrjáðri stórborginni
New York í gervi Kóngulóarmannsins.
Gamall aðdáandi
Kóngulóarmannsins
„Ég bý til skrímsli. Það er mitt fag,“ segir Paul
Catling þegar blaðamaður nær tali af honum í síma,
en líkt og orð hans benda til hafði Catling yfirum-
sjón með því að hanna og útfæra kvikmynda-
persónu Doktors Oktopus í Kóngulóarmanninum 2.
Það má vel færa rök fyrir því að Catling hafi verið
rétti maðurinn í það starf því hann hefur sérhæft
sig í að teikna og hanna kvikmyndaskrímsli, en eitt
fyrsta verkefni hans var hönnunarvinna við
óskapnaðinn sem hrellt hefur margan áhorfandann
í kvikmynd Clives Barkers, Hellraiser. Catling seg-
ist sjálfur mikill aðdáandi myndasögunnar um
Kóngulóarmanninn, og þar hafi Doktor Oktopus
verið í uppáhaldi úr röðum illmennanna. „Það er
áhugavert verkefni að hanna sögupersónu sem hef-
ur verið við lýði svo lengi og þegar verið teiknuð í
óteljandi útgáfum. Þannig hefur maður þegar
glögga mynd af því hvernig hún lítur út, og fólst
mitt verkefni fyrst og fremst í því að „uppfæra“
persónuna fyrir kvikmyndina og reyna að láta hana
taka á sig eins illskeytta mynd og mögulegt er,“
segir Catling.
Líkt og annað sem lýtur að tæknibrellum og
tölvugrafískri hönnun í Kóngulóarmanninum 2
þykir illmennið snilldarlega útfært, og til-
komumikið að fylgjast með viðureign hetju og ill-
mennis þar sem þeir þeytast um borgarlandslag
New York. Skrímslinu Doktor Oktopus mætti lýsa
sem hálfum manni og hálfri vél, en þá mynd tekur
vísindamaðurinn Ottó Oktavius á sig eftir að fjórir
risastórir vélarmar tengjast taugakerfi hans og
fara að stjórna gjörðum hans. Catling segist hafa
lagt mikla áherslu á að útfæra hönnunina með þeim
hætti að hún endurspeglaði tvíklofið eðli persón-
unnar. Stálarmarnir tjá þær mótsagnakenndu til-
finningar sem brjótast innra með vísindamann-
inum, og tákna það afl sem lokkar hann til þess að
láta undan siðlausum mikilmennskudraumum sín-
um. „Ég notaði snáka og slöngur sem sjónræna fyr-
irmynd, en þaðan fá armarnir að miklu leyti lífræn
og lipur einkenni sín. En armarnir þurftu líka að
vera sterklegir að sjá, svo að áhorfendur fengju til-
finningu fyrir krafti þeirra og eyðingarmætti. Erf-
iðasta úrlausnarefnið var í raun það að gefa
skrímslinu þá eiginleika að geta í senn kýlt í gegn-
um múrvegg og framkvæmt liprar fínhreyfingar,“
segir Catling.
Þriggja deilda persóna
Það tók Catling rúma fjóra mánuði að ljúka við sinn
hluta verkefnisins, og skila teikningum til tækni-
deildarinnar. „Mitt starf heyrði í raun undir bún-
ingadeildina, og í flestum tilfellum hefði það ein-
göngu falist í því að hanna fatastíl persónunnar. En
í tilfelli Doktor Oktopus var málið örlítið flóknara,“
segir Catling og hlær við. „Þannig unnu þrjár stór-
ar deildir, búningadeild, tæknibrelludeildin og
tölvugrafíkdeildin, í nánu samstarfi við að gæða ill-
mennið lífi. Ekki má síðan gleyma þætti Alfreds
Molina við að fullkomna persónuna, en á köflum
þurfti hann beinlínis að „leika á móti“ örmunum ill-
skeyttu.“
Catling segir svona starf ekki vænlegt til árang-
urs ef ekki er haldið utan um það af góðum leik-
stjóra. „Það er stórkostlegt að vinna með Sam
Raimi. Hann er líklega fyndnasti maður sem ég hef
kynnst, hann hreinlega reytir af sér brandara allan
daginn. En fyrst og fremst er hann afar hæfi-
leikaríkur, og hefur gott lag á því að vinna með
fólki. Það kemur sér vel í stórum kvikmyndum á
borð við Kóngulóarmanninn 2, þar sem mikið er um
tækni- og tölvubrellur. Hann hefur mjög sterka sýn
á það sem hann er að gera en tekst á einstakan hátt
að virkja framlag annarra meðan hann stýrir þeim í
rétta átt. Ég held að bestu kvikmyndirnar verði til
þegar svona fólk er við stjórnvölinn,“ segir
skrímslahönnuðurinn Paul Catling.
Skrímsli eru mitt fag
Leikstjórinn Sam Raimi hefur ekki valdið aðdá-
endum myndasögunnar um Kóngulóarmanninn
vonbrigðum með kvikmyndum sínum um þennan
fima riddara stórborgarinnar. Í framhaldsmynd-
inni, Kóngulóarmaðurinn 2, fær hetjan að kljást
við illmennið armalanga Doktor Oktopus. Hér er
rætt við manninn á bak við vonda karlinn,
skrímslahönnuðinn Paul Catling.
Ofdramb vísindamannsins brýst fram í Doktor Oktopus (Alfred Molina) eftir að hann verður fórnarlamb
misheppnaðrar vísindatilraunar.
Eftir Heiðu
Jóhannsdóttur
heida@mbl.is
Paul Catling segir Sam Raimi vera líklega fyndnasta mann sem hann hafi kynnst.