Íslendingaþættir Tímans - 27.01.1978, Qupperneq 2

lokaprófs eftir 3 1/2 ár, fór siöan
námsferö til Parisar. Úr þeirri för
stefndi hann heim til foreldrahúsa
1929, kvæntur danskri konu, Karenu
Agnetu Enevoldsen, skólasystur sinni
frá háskólanum, listmálara aó námi.
Það var saga til næsta bæjar að
segja frá listmálurunum háskóla-
gengnu i Kilakoti, saga sem lyfti Keld-
hverfingum, þessum sjálfmenntuöu
heimalingum upp á nýtt tilverusvið.
Sveinn var sami Sveinn og áður og
„danska frúin” féll inn í torfbæjalifið
eins og hún hefði aldrei annaö þekkt.
Eitthvert fyrsta málverkið sem
Sveinn gerði eftir að hann kom heim
var altaristafla fyrir Húsavikurkirkju
sem þegar varö fræg. Hún var svo stór
að heima I Kilakoti varðhún ekki unn-
in. En I fundahúsinu á Grásiðu var við-
unandi aðstaða við gerð töflunnar, og
þangað var ekki nema 10-15 minútna
gangur frá Kilakoti. Þama var hún
unnin þessi sérstæða og nýstárlega
altaristafla sem túlkaði Lasarus vak-
inn til lifsins, eitt af kraftaverkum
Krists. Islenzkur málari vék út af
hinni kirkjulegu hefðbundnu list. Vissi
hann hvernig þetta hafði gerzt? Hver
þorði að trúa þvi að þannig hefði það
verið? Og hvi skyldi það ekki hafa
verið svo? Menn fóru að hugsa upp-
hátt, en ekkert geröist. A Húsavik var
frjálslynt fólk. Svo var hún vigð þessi
altaristafla til einnar fegurstu kirkju
landsins og þar blasir hún viö augum
kirkjugesta.
Þetta verk Sveins Þórarinssonar
lýsir sér sjálft. Það markaði timamót.
Það mun lifa aldir og gildi þess mun
aukast þvi lengra sem llður.
Eftir nokkurra missera dvöl i Kila-
koti brá Sveinn á það ráð að taka smá-
jörðinaByrgi til ábúðar. Naumasthef-
ur hann verið fjáður um þær mundir.
Bærinn i Byrgi var ekki nothæfur og
Sveinn réðist þegar i byggingu ibúöar-
húss hvar i var nýstárleg vinnustofa
fyrir málarana. Samtimis veitti
Sveinn neyzluvatn heim að býlinu lang
an veg og kom upp orkustöð til ljósa
með furðulegum hætti sem að visu ent-
ist stutt. Með undra hraða var allt
þetta framkvæmt en óbúmannlegum
að sumra mati þvi bústofn var harla
smár. Samhliða unnu hjónin að list-
grein sinni.Dvöl þeirra heima iKeldu-
hverfistóð i nokkur ár, en oft voru þau
i Reykjavik á vetrum eða á öðrum
stöðum að mála og halda sýningar.
Gott var listmálurum tilfanga á sumr-
um heima i Byrgi og hvarvegna i ná-
grenni. Þó gaf auga leið um þaö aö
málarahjónin mundu ekki veröa
mosagróin i sveitinni. Þegar siöari
heimsstyrjöldin skall yfir sumariö
1939 voru þau Sveinn og Karen stödd I
Kaupmannahöfn ásamt sjö ára syni
2
sinum, Karli Kristjáni. Fjölskyldan
kom til Reykjavíkur með Esju frá
Petsamó og seltist þar að. Lifshlaup
hennar siðan hefur verið rakiö af
öðrum.
Sveinn Þórarinsson er mér einna
minnisstæðastur minna jafnaldra og
æskufélaga, meðal annars fyrir hve
sérstæður hann var. Við lærðum sund
við Litlá vor eftir vor hjá ágætum
kennara og stunduðum aðrar iþróttir
jafnframt svo sem knattspyrnu, glim-
ur, hlaup og stökk alls konar, eltinga-
leik og áflog i góðu. Þær hemingju-
stundir treysti ég mér ekki að færa til
bókar. Þessu héldum við svo áfram
flesta sunnudaga sumarsins. Hug-
kvæmni Sveins og áhugi, dugnaður
hans og færni, forvitnileikinn við hann
skapaði þá mynd sem ekki máist þó
mannsævi liði.
Nokkrum árum siðar (1914) unnum
við saman á vortima með vinnu-
flokki við að leggja langa girðingu. Viö
vorum látnir rekja gaddavir af rúllum
á ójöfnu landi með frumstæðum hætti.
Það var ekki gott verk. Ég minnist
þess ekki að hafa siðan haft betri
vinnufélaga vegna dugnaðar hans,
verkiagni og ósérhlifni en mest var þó
um vert skemmtilegheitin, skýja-
borgirnar og bollaleggingarnar um
framtiðina. Við minntumst ekki á
stelpur þó skömm sé frá að segja. En
umræðan stóð frá morgni til kvölds,
dag eftir dag, eftir þvi sem ég bezt
man. Við vorum ákaflega stórhuga og
vildum öllu breyta. Ég held aö okkur
hafi dvalizt lengst við ráðagerðir um
ýmiss konar uppfinningar til þess aö
létta vinnubrögð, auka afköst og
draga úr þrældómi. Einhverjar af okk-
ar hugmyndum uröu að veruleika
siðar að visu án okkar tilverknaðar.
Eftir aö búseta breyttist kom það
nokkrum sinnum fyrir aðvið hittumsti
Reykjavik og tækjum tal saman sem
tognaði úr. Þótt skipt væri um áhuga-
svið hjá báöum, varð umræðan fersk
og nýstárleg eins og i gamla daga.
Siðustu áratugina auðnaðist okkur
ekki að hittast.
Ég endurtek þakkir minar til Sveins
Þórarinssonar fyrir gömlu kynnin,
fyriralltog allt. Eftirlifandi konu hans
syni þeirra og öðrum ættingjum votta
ég innilega samúð.
J. Th. Arnfred
Mig langar tii að biöja Timann fyrir
stutta minningargrein um merkan
skólamann og menningarfrömuð
danskan: J. Th. Arnfred. Hann hét
fullu nafni Jens Therkelsen Arnfred.
Fæddur var hann áriö 188», og þvi orö-
inn háaldraður, er hann lézt, hinn 22.
mai' s.l.
Margir Islendingar könnuöust viö
Arnfred, þvi að hann var kennari i As-
kov frá 1910 og forstöðumaður lýöhá-
skólans á árunum 1928-1953. Þeir eru
orðnir margir íslendingamir, sem
stundað hafa nám i þessum ágæta
skóla.
Arnfred var verkfræöingur aö
menntun, en kennsla varð ævistarf
hans á langri ævi. Hann var vel máli
farinn, virðulegur I fasi, vakti traust
og átti auðvelt með að sameina fólk til
átaka.
Ég hlýddi á Arnfred, er ég var nem-
andi á júlinámskeiði fyrir kennara i
Askov 1964. Þráttfyrir háan aldur þá,
var Arnfred hinn hressasti og engan
bilbug á honum að finna. Hann var aö
vlsu hættur aö vera fastur kennri viö
skólann fyrir alllöngu, en var enn
tengdur honum meö fyrirlestrahaldi.
Amfred og Askov voru daðskiljanleg-
ir. Aðalviðfangsefni Arnfreds var sið-
fræði (etikkens grundlag). Mér fannst
Arnfred greinagóður, ekki sizt er hann
svaraöi spurningum nemenda að er-
indum loknum. Enginn geröi sér dælt
viö hann, þvi aö myndugleiki hans var
svo auðsær. En undir sló hlýtt hjarta.
islendinqaþættir