Íslendingaþættir Tímans - 27.01.1978, Síða 7

Þóröur Andrésson fyrrverandi oddviti
fæddur 25. sept. 1903
dáinn 28. sept. 1977
Hann var fæddur á Þórisstööum f
Gufudalssveit. Foreldrar hans voru
Andrés Sigurðsson og Guöriin Jóns-
dóttir, sem bjuggu þar um árabil.
Á Þórisstöðum ólst hann upp I stór-
um systkinahópi.
Strax og hann gat fór hann til sjós,
eða um 13 ára aldur , og stundaöi
meira og minna sjómennsku f 18 ár,
eða frá 1916-1934. Þá hóf hann báskap á
Hjöllum I Gufudalssveit. Um lfkt leyti
giftist hann fyrri konu sinni, Þóreyju
Stefánsdóttur frá Brandsstöðum,
dugnaðarkonu.
A Hjöllum bjuggu oft dugnaðar-
bændur, og má þar fyrst og fremst
nefna foreldra Ara Arnalds, sem
bjuggu þar myndarbúi langa hrið,
enda var og er jörðin mikil beitar- og
slægnajörð, en hún er illa fallin til
ræktunar, enda löngu farin f eyöi.
Ekki munu þessi ungu hjón, Þórður
og Þórey, hafa sett saman bú af mikl-
um efnum, enda ekki von, þar sem
engin lán voru fáanleg til bústofns-
kaupa eða styrkir í nokkurri mynd
eins og nú. Það varö hver að standa
fyrir sínu, hjálpa sér sjálfur í þá daga,
enda held ég að þessi ungu hjón hafi
gert það eftir beztu getu. Þau komu
sér fljótt upp þokkalegum bústofni, þó
sérstaklega fallegu og afurðagóöu
sauðfé, enda var Þórður mjög hneigð-
ur fyrir sauðfjárrækt og hefði sjálfsagt
náð þar miklum árangri, hefði hann
getað haft það fyrir ævistarf. Þau
hjón, Þórður og Þórey, eignuðust 3
dætur. Þær eru: Hjálmfríöur, Jóna
Rut og Sigríður.
Á Hjöllum bjuggu þau hjón til ársins
1947, hættu þá búskap og slitu nokkru
siðar samvistum.
Þórður fluttist sföar til Reykjavíkur
og var þar verkamaöur í 3 ár, en var
þá farinn að bilast á heilsu og varð að
fara á Vifilsstaðahæliö og vera þar f 4
ár.
Saga þeirra Þórðar og Þóreyjar er
ekkert fráburöin sögu annarra frum-
býlinga á þessum árum. Þá var eigin-
lega ekki hægt að hreyfa sig neitt sem
heitið gat, erfitt að gera umbætur á
nokkru sviði, allt var reyrt í bönd
gamallar venju og kyrrstööu. Þaö var
þvi iorðsins fyllstu merkingu erfitt að
lifa.
Það mætti þvi eflaust margt fleira
segja um búskap þeirra hjóna á Hjöll-
um, en það verður ekki gert hér. Mér
er Þóröur minnisstæðari fyrir önnur
störf og þau voru f þágu hreppsins.
Þórður Andrésson var fyrst kosinn f
hreppsnefnd 1932 og um leiö oddviti
hreppsnefndar.
Hagur Gufudalshrepps var þá og
islendingaþættir
hafði verið árum saman ákafiega bág-
borinn og það af mörgum og skiljan-
legum ástæðum, sveitarþyngsli mikil
eins og það var kallað, það er margir
ómagar, þó að leiöinlegt sé aö nota það
orð. Þá varð hver maður aö vera
mörg ár til að vinna sér inn sveit.
Þá voru engar tryggingar í nokkurri
mynd til að létta undir, allar greiðslur
til þessa fólks komu því á sveitarfélag-
ið, þvf það var það eina sem gat hjálp-
að. Þórður mun þvf ekki hafa verið öf-
undsverður þegar hann tók við þessu
embætti, enda vildu víst flestir komast
hjá þvf.
Ég heyrði sagt um val Þórðar til for-
ystu í hreppsmálum, að þá hafi ráðiö
miklu þáverandi hreppstjóri, Andrés
Ólafsson, Brekku, sveitarhöfðingi um
árabil. Hann hefur eflaust séð hvaö I
þessum unga manni bjó og sjálfsagt
hefur hann stutt hann með ráöum og
dáð, því hann var sjálfur búinn að vera
lengi oddviti hreppsins. Hann var þvf
öllu kunnugur.
Um það leyti sem Þórður tekur við
forystu í málefnum Gufudalshrepps
var heimskreppan mikla skollin á. Það
var þvf eftir þvf sem ég bezt veit allt á
kafi i skuldum og erfiðleikum hjá
sveitarfélaginu og aö því er virtist
óyfirstíganlegir.
En hvernig sem á því stóð, þá fór að
rofa til nokkru eftir að Þórður tók við.
Það var einhvern veginn haldið um
stjórnartaumana með gætni og festu.
Sjálfsagt hefur hann haft f heiöri hina
fornu dyggð að gæta vel fengins fjár,
þvi litið var til að skammt, og væri
betur að svo væri gert enn. Á seinni
hluta kreppuáranna lenti ég I hrepps-
nefnd með þessum ágæta frænda mín-
um, þá ungur, og kynntist þá af eigin
reynslu stjórnarháttum hans sem odd-
vita og skilningi hans á greiðslugetu
manna, en hann hlffði þeim, sem áttu
erfiða aðstöðu.
Þegar ég lít til baka til þessara löngu
liönu ára, þá minnist ég þess að
snemma á stfðsárunum, þegar tók að
rofa til hjá fólki með greiðslugetu. þá
barst hreppsnefndinni bréf frá þáver-
andi sýslumanni, Jóhanni Skaftasyni,
þar sem hann benti á að þaö væri nú
tækifæri að grynna á skuldum hrepps-
ins, sem og satt var. Það væri synd aö
segja, að þetta bréf hafi ekki verið tek-
ið til greina, þvf það var gengið svo
rækilega til verks, að I lok kjörtíma-
bilsins voru allar skuldir hreppsins
greiddar og betur þó, allgóð innstæöa
á þeirra tima mælikvarða f banka á
Isafirði.
Við næstu hreppsnefndarkosningar
gaf Þórður ekki kost á sér. Hann var
búinn að vera forystumaöur sveitar
sinnar f 15 ár og það á mjög erfiðum
árum, sjálfsagt farinn að þreytast og
þvl ekki láandi að hann vildi draga sig
f hlé. Hann tók við sveitarfélaginu á
kafi I skuldum, eins og áður er sagt, og
skilar sveitinni skuldlausri og vel það.
Þegar ég lft til baka til þessara ára,
minnist ég þessara ágætu manna, sem
voru I fararbroddi í Gufudalssveit,
þeirra Andrésar Ólafssonar hrepp-
stjóra, kempunnar sem var hvort
tveggja f sen glæsilegur f sjón og prúð-
menni, sem sagt diplomat. Ég er viss
um þaö, að hefðu þeir menn verið vel
menntaðir, hefðu þeir getaö gegnt
hvaða stöðu sem var fyrir þjóð sfna.
Eins og áður er sagt þá fluttist Þórö-
ur nokkru eftir þetta til Reykjavfkur
og varð nokkru siðar að fara á Hælið
og var þar i nokkur ár. Sem betur fór
náði hann aftur sæmilegri heilsu, eða
eins og hún gat orðið.
Og nú leitar hann aftur heim i átt-
hagana. Ég held að hin gamla ættar-
byggð hahvátt svo mikið I honum.
Sjálfsagt getur hann hafa minnzt
orða Davfðs Stefánssonar, I fallegu
kvæði um bóndann sem varð að fara úr
sveitinni og á mölina, og átti erfitt meö
að sætta sig við það. Skáldið segir svo:
„Hann þráöi æskudalinn
gamlan sveitasið, söng og
lækjarnið”,
Þórður Andrésson kemur nú aftur
heim í sveit sfna og nú á fööurleifð
sfna, Þórisstaöi, og hóf þar búskap.
Um lfkt leyti og Þórður flutti úr
sveitinni í fyrra sinnið skildi hann við
fyrri konu sína, eins og áður er sagt.
Þegar hann kemur heim aftur, er hann
giftur sfðari konu sinni, Helgu Vetur-
liöadóttur, mikilli dughaðar- og ágæt-
iskonu. Þau hefja nú búskap á Þóris-
stöðum af mikilli bjartsýni og mynd-
arákap. Og nú hefst sama sagan og
fyrr. Það leið ekki langur tími þar til
hann er aftur kvaddur til forystu f
sveit sinni, var fljótt kosinn I hrepps-
nefnd og um leið oddviti hennar. Það
er sagt að sveitapólitík sé óvægin og
illvíg og þeir sem standa í henni, sitji
ekki á neinum friðarstóli, enda aö
sumu leyti ekki von, þar þekkjast allir
og persónulegar ávirðingar óspart
notaðar, ef einhverjar eru. Sumir
halda því fram, að það sé mann-
skemmandi, og getur það veriö viss
sannleikur. En það var eins og Þóröur
slyppi við það að mestu leyti að manni
virtist. Það var eins og hann væri yfir
það hafinn aö standa f pexi og nöldri og
fólkið treysti honum alltaf til að gera
þaö bezta.
Þau Helga og Þórður bjuggu ekki
lengi á Þórisstöðum, hættu búskap þar
allt of fljótt aö mér fannst, hvers
vegna veit ég ekki. Ég gat þess hér að
framan, að Þórður hóf búskap á Hjöll-
um á iilræktanlegri jörð. Um það leyti
7