Íslendingaþættir Tímans - 28.04.1979, Síða 3

Þorbjörg Halldórsdóttir
Aldrei ganga svo gestir um hús byggöa-
safnsins i Skógum undir Eyjafjöllum aB
ekki sé nefnt n'afn Þorbjargar
Halldórsdóttur frá Strandarhjáleigu i
Landeyjum, „ólærörar” alþýöukonu. Þar
mun nafn hennar halda áfram aö lifa og
minna á sig, þó sjálf hafi hiín nú kvatt
„fólk og frón”, 104 ára aö aldri, elsti
Rangæingurinn og annar elsti
íslendingurinn hér á gamla landinu.
Þorbjörg var fædd i Strandarhjáleigu
Staö í Súgandariöi, en ég i Arnarfiröi.
En árin liöu. Þó aö fjarlægöir á landi
ykjust, varö þó á vináttusviöinu aldrei
nema ,,vik milli vina”.
Framanskráö hefi ég sagt af kynnum
okkar, til þess aö geta þannig rætt meö
rökum og af nánum kynnum þaö sem ég
mun segja hér á eftir.
Séra Jóhannes var mannkostamaöur,
klettfastur i vináttu og frábærlega traust-
ur I öllum störfum sínum. Þar mátti eng-
inn blettur falla á. I prestsstarfinu var
þjónusta hans tvinælalaust meö ágætum
Þr játfu ár þjónaöi hann I Súgandafiröi viö
einróma vinsældir. Hann átti heima á
prestsetrinu foma, Staö, sem er i nokk-
urra kilómetra fjarlægö frá Suöureyri,
þar sem var aöalstarfsvettvangurinn. Og
leiöin gat oft veriö torfarin og jafnvel
hættuleg. En hann lét slikt ekki aftra för
sinni. Hann kenndi mikiö viö barnaskól-
ann á Suöur eyri og var auk þess skóla-
stjóri hans um skeiö, ásamt prestsstarf-
inu og ýmsum félagsstörfum, sem honum
haföi veriö trúaö fyrir. En öil störfin rækti
hann meö sömu árvekni og samvisku-
semi. — Heimili sinu unni hann, enda var
heimili þeirra hjónanna rómaö fyrir gest-
risni og hlýleik. Voruþausamhent i þvi aö
gera gestum sinum ljóst, aö þeir væru
velkomnir. —
Þegar séra Jóhannes haföi fengiö veit-
ingu fyrir Reykholti I Borgarfiröi, fluttist
hann þangaö 1972. Þar varö hann fljótlega
vel virtur aö veröleikum. En þar gafst
honum ekki dvöl nema fá ár, þvi aö þar
veiktis t h ann o g lauk ævi ha ns. Aldur varö
honum ekki aö fjörtjóni, þvi aö hann varö
aöeins rúmlega 64 ára.
Ég hef taliö margt af veröleikum vinar
hiins, en honum var fleira til lista lagt.
Hann var skáldmæltur vel, þó aö hann
flikaöi þvi lltiö og fátt eitt birtist i fjöl-
hiiölum. En vinir hans og safnaöarfólk
fékk nokkuö aö kynnast skáldskap hans.
Meöal annars var honum létt um aö yrkja
gamanvisur, tækifærisvisur og einnig um
alvarlegt efni.
Islendingaþættir
21. janúar 1875, dóttir merkishjónanna
Halldórs Guömundssonar og Guöbjargar
Guömundsdóttur frá Teigi i FljótshliB.
Fööurætt Þorbjargar var gamla Skipa-
geröisættin i Vestur-Landeyjum, en hana
má rekja aftur til miöalda. Móöurætt
hennar var m.a. komin frá Eyvindi
duggusmib. önnur langamma Þorbjarg-
ar, þeim megin, var Þorbjörg systir séra
Jóns skálds á Bægisá. Bar Þorbjörg nafn
hennar.
Snemma haföi hann lært aö leika á or-
gel og varö hann vel fær I þeirri list. En
færri voru þeir sem vissu, aö hann samdi
vönduö lög. Af þeim lögum hans, sem ég
kynntist, þykir mér best lag hans viö
sálminn: „Göngum vér fram þótt grýtt sé
leiB”.
Af fieiru væri aö taka, sem hann lagöi
hönd á. En honum var fátt um fleirmæli,
þegar um kosti hans var rætt. Og til þess
aö kveöjuorö min veröi ekki tekin sem
mærö eöa marklausar fullyröingar, segi
ég blátt áfram: Hann var kjarnamaöur,
miklum og f jölhæfum gáfum gæddur.
Andlegt þrek átti hann 1 rikum mæli,
styrkt af bjargfastri kristinni trú. Þetta
kom skýrast fram, þegar veikindi þau
herjuðu á hann, sem leiddu hann til
dauBa. Þeim átökum fylgdu oft nistandi
likamlegar kvalir og ekki siður andleg
áreynsla. Þá sýndi hann hetjukraft sinn
gegn örlagarikri þrekraun.
\fiö erum mörg, sem söknum séra
Jóhannesar Pálmasonar, sem fyrir aldur
fram féll til moldar eftir langt og strangt
helstriö. En minningin um góöan dreng
lifir björt og heiB.
ADalheiöur eiginkonahans, sem reynd-
isthonum traustog styrk þegarhann átti i
baráttu sinni viö veikindin, og börnin
þeirra, hafa vissulega mikiö misst, en
þeim var mikiB gefiö meösamverustund-
unum meö honum og minningunum, sem
veröá þeim ævarandi eign. Hann gaf öör-
um ástvinum sinum ogvinum einnig mik-
iö.
Guö blessi fjölskylduna hans, aöra ást-
vini og vini og gefi þeim huggun I harmi
Þessa biöjum viö hjónin innilega.
Vertu sæll, vinur ég sakna þin.
„Haföu þökk fyrir allt og allt”.
„Þótt vér hljótum hér aö kveöja,
hjartans vini kærstu þrátt,
indæl von sú oss má gleöja
aftur heilsum vér þeim brátt”.
Jón Kr. tsfeld.
Halldór i Strandarhjáleigu var fjölhæf-
ur snillingur i verkum. Hann var þekkt-
asti kirkjusmiBur Rangæinga um og eftir
miöja 19. öld. Standa enn tvær kirkjur
hans, Krosskirkja byggö 1850 og Keldna-
kirkja byggö 1875. Nokkurn stað verka
hans I trésmiöi og koparsmiBi sér i Skóga-
safni. Guöbjörg kona hans var aö sama
hætti vel verki farin sem húsmóöir og
saman áttu þau hjón heimili, sem i þann
tiö var sveitarprýði. Bókfýsi var mikil hjá
þeim hjónum og börnum þeirra. Frá
heimilinu eru enn varðveittar góöar bæk-
ur, innbundnar af einum besta bókbind-
ara landsins á 19. öld, GuBmundi Péturs-
syni á Minnahofi. Varpa þær ljósi á
menningarleg viöhorf húsráöenda.
Halldórog Guöbjörg veittu börnum sín-
um gott uppeldi til munns og handa i
heimahúsum, enda vart i aöra staöi þá aö
leita menningar I sveitum landsins.
Strandarhjáleigusystkinin uröu alls 13 en
8 þeirra dóu á barns- eöa unglingsaldri.
Fimm systur komust til aldurs og góös
þroska. Ein þeirra, Hallbera Júliana ólst
til mestra muna upp hjá afa sinum og
ömmu i Teigi, GuBmundi Tómassyni og
Hallberu Magnúsdóttur. Hún var fædd
1860 og var hálfu ári betur en 100 ára, er
hún dó 1960. Eftir frásögn hennar skráöi
ég ýmsan fróðleik um ættmenn hennar og
Teigsheimiliö gamla, er birtist I bók
minni „Frá horfinni öld" áriö 1964. Hár
aldur hefur veriö kynfylgja i móöurætt
Þorbjargar, móöir hennar varð 92 ára,
Þórunn systir hennar komst yfir nirætt og
formóöir þeirra, Hallbera Þórarinsdóttir,
3