Íslendingaþættir Tímans - 07.07.1979, Page 8

Karl Jónsson
bóndi
Gýgjarhóli
F. 1. 7. 1904
D. 4. 6. 1979.
Blskupstungnamenn hafa meö aöeins
þriggja vikna millibili oröiö aö sjá á bak
tvekn öldnum bændahöföingjum sínum,
þeim Karli Jónssyni í Gýgjarhólskoti og
Lýð Sæmundssyni á Gýgjarhóli, nágrönn-
um óg aldavinum sem þar að.auki voru
tengoir venslaböndum. Þeir voru fæddir
samá daginn fyrir 75 árum, eöa 1. jiill
1904,,o.g þaö liöu tæpar þrjár vikur milli
dánardaga þeirra. Svona er l&iö oft sér-
kenpilegra en nokkur saga. Nú hvlla þeir i
kirkjugaröinum i Haukadal viö hlið systr-
anna sem þeirkvæntust ungir, og megi
friöur vera meö þeim öllum.
Karl Jónsson var fæddur i Laugardals-
hólum I Arnessýslu, bóndasonur og kom-
inn af Grimi stúdent Jónssyni I Skipholti,
bróðursyni útlagans Fjalla-Eyvindar.
Foreldrar Karls, Jón Grimssonog Guöný
Arnórsdóttir, bjuggu siöast i Efstadal I
Laugardal. Karl var bráðþroska og þurfti
llka ungur aö taka ábyrgö fulloröins karl-
manns á slnar heröar, þvi aðeins tæpra
nitjánára missti hann fööur sinn og stóö
eftir þaö fyrir búi hjá móöur sinni.
5. júni áriö 1927 kvæntist Karl gjörvu-
legri konu, Sigþrúöi Guönadóttur frá
Gýgjarhóli I Biskupstungum, og bjuggu
þau áfram I Efstadal næstu 16 ár. Þá
þurfti eigandi jaröarinnar sjálfur á henni
aö halda og sagöi þeim h jónum upp. Þeim
gekk erfiölega að finna aöra jörö, og má
búast viö aömikillkviöi hafi sest aö Karli
og Sigþrúöi þessa erfiöu mánuöi i miöju
strlði, börnin voru orðin átta og það ni-
unda á leiöinni. Seint og um siöir fengu
þau Gýgjarhólskot i Biskupstungum leigt
(og seinna keypt), ogfluttust þangaö meö
hópinn sinn á fardögum. En í kotinu var
ekki I annaö hús aö venda en hundraö ára
gamla baöstoöu, þrönga ogilla hæfa til aö
taka viö öllu þessu fólki, og þess vegna fór
Sigþrúöur beint heim á sitt gamla heimili
þar sem hún fæddi niunda og yngsta barn
þeirra hjóna um hálfum mánuöi eftir
flutningana.
Efstidalur haföi veriö góö jörö miöaö
viö gamla búskaparlagiö, landrými mik-
iö, en í þvi efni virtist Gýgjarhólskot ekki
hafa upp á mikiö aö bjóöa. Skiptin voru
mjög óhagstæö aö þvi er séö varö. En
mótlætiö snerist þeim hjónum i hag, þvi
land Gýgjarhólskots reyndist mjög gott til
ræktunar og hæföi þvi vel búskaparlaginu
sem einmitt var að taka yfir á þessum ár-
um. Karl var mikill áhugamaöur um
ræktun, bæöi jaröar og búfjár, og er
skemmstfráþviaö segja aðþeim hjónum
búnaðist ákaflega vel þegar tímar liöu
fram. 1 Gýgjarhólskotier núreisulegt býli
og myndarbragur á húsakosti, bæöi fyrir
menn og búfé, og landið hefur endurgoldið
vel greiðann sem þvi var geröur meö
ræktuninni. Auk þessa timafreka upp-
byggingarstarfs heima fyrir sat Karl i
hreppsnefnd, bæöi í Laugardal og
Biskupstungum, og haföi lifandi áhuga á
félagsmálum, ekki sist þeim sem stuðla
aö frekari samgangi milli mannu, sima-
og vegamálum.
Barnalán þeirra hjóna var mikiö, öll
börnin niu eru á lifi. Fimm þeirra stunda
búskap, öll I Arnessýslu: Helga, seinni
kona Lýös á Gýgjarhóli, Jón i Gýgjarhóls-
koti, Guörún i Miödalskoti, Arnór á Bóli
og Margrét i Skipholti. Fjögur gegna
ýmsum störfum i þéttbýli: Ingimar deild-
arstjóri hjá Rafmagnsveitu Reykjavikur,
Guðni forstjóri Bifreiöaeftirlitsins, Gunn-
ar lektor og Ólöf húsfreyja og skrifstofu-
maöur á Selfossi. Barnabörnin eru oröin
friöur flokkur og mannvænlegur, 28 tals-
ins.
Þegar ég kynntist Karli fyrir þrettán
árum fannst mér hann hafa þá eiginleika
til aö bera sem helstir prýöa góðan
tengdafööur og raunar góöan mann yfir-
leitt. Hann var kátur og gamansamur,
hafsjór af fróöleik um menn og málefni
vegna þess hvaö hann var stálminnugur
bæði á stór atriöi sem smá, ræöinn og
skemmtilegur. Hann var lánsamur maö-
ur og það fannst á honum, þvi hann haföi
til aö bera það sjálfstraust og viröuleik
sem fylgir þvi aö vitasig á réttrihillu i lif-
inu. Þaö var forvitnileg og þroskandi lifs-
reynsla aö kynnast hjónum sem eftir
fjörutlu ára sambúö báru djúpstæöa virð-
ingu hvort fyrir ööru og unnu ennþá sam-
an sem tveir sjálfstæöir einstaklingar en I
sátt og samlyndi, ást og eindrægni. Þaö
var holt fyrir unghjón i byrjun búskapar
aö sjá hvernig þau Karl og Sigþrúður
höfðu þroskast saman og rækt skildur sln-
ar við samfélagiö án þess að láta eigin-
hagsmunasemi spilla vináttu sinni.
Besti kosturinn og sá óvenjulegasti á
þeim hjónum báðum var þó hversu viösýn
þau voru og ótrúlega fordómalaus. Þessi
eiginleiki er oftast kenndur við ungt fólk,
en aðþessuleyti voru þau ung i anda. Þau
fylgdust vel meö, lásu bækur og hlustuöu
á útvarp, tóku ekkert sem gefiö en ræddu
saman og viö aðra um þaö sem þau
heyrðu og lásu og mynduðu sér siöan
skoðanir. Og þau voru óhrædd við aö
halda fram meiningum sem brutu i bága
viö rikjandi skoðanir I samfélaginu.
Þessa lifsafstööu innrættu þau börnum
sinum, og þaöergottveganestiað vita aö
maöur á ekki aö láta mata sig heldur
hlusta, ihuga ogtaka sjálfur ákvöröun um
þaö hvað manni finnst rétt og satt.
Karl varö ungur aö taka á sig byröar
fulloröins manns og stóö stæltur undir
þeim. Lif hans var oft erfitt, en gott og
frjóttfyrir jörö hans og fólk. En sjálfsagt
vegna hins bráöa þroska kom ellin
snemma til hans og varö honum æriö
þungbær siöustu árin. Honum varð þaö
mikið áfall að missa konu sína fyrir tólf
árum, raunar heföi hann eflaust viljaö
fylgja henni fyrr. Þaö var eins og hluti af
honum heföi verið skorinn burt, og lifs-
hamingjan fór með þeim afskorna hluta.
Okkur sem eftir lifum er þvl ekki hryggö
efst I huga heldur miklu fremur feginleiki
aö vita aö hann skuli nú kominn þangaö
sem hann vildi helst vera.
Silja Aöalsteinsdóttir
8
Islendinqaþættir