Íslendingaþættir Tímans - 21.07.1979, Qupperneq 8

70 ára
Jón Sigurgeirsson
Laugardaginn 14. april siöastliöinn varö
sjötugur Jón Sigurgeirsson Spitalaveg 13
Akureyri. Ég átti ekki kost á aö minnast
þe ss þá, en v il þó ekki lá ta þaö niöur falla,
þvi aö Jón er einn í hópi þeirra fáu niilif-
andi Islendinga, sem voru „þúsundþjala-
smiöir” og tæknilegir bjargvættir sinna
byggöarlaga og raunar miklu viöar. Nú
eru komnir margvfslegir sérfræöingar i
þeirra staö.
Jón fæddist á Helluvaöi ( Myvatnssveit,
sonur Sólveigar Siguröardóttur og Sigur-
geirs Jónssonar bónda þar, og var
yngstur fimm systkina.Hann ólst þár upp
viö bústörf eins og gerist um sveitabörn.
Snemma kom f ljós aö Jón haföi ekki slíkt
yndi af sauöfé sem faöir hans og systkyni
en þvi meira af vélum og öörum tækni-
legum fyrirbærum. Bilaöir hlútir fengu
skjótan og góöan bata af þvf aö snerta
hendur hans. „Hvaö gerðir þú?” spuröi
maður, þegar hluturinn hljóp I lag í
höndum hans. „Það veit ég ekki, ég bara
fiktaöi eitthvaö”.
Maöur meö slikar hendur fékk fljótlega
nóg aö sýsla. Og Jón á Helluvaöi gegndi
öllum þeim kölfum, sem hann mátti viö
koma og geröi viö alla hluti, sem fyrir-
fundustá heimilumogaörira.m.k. fengu
ekki viö ráöiö: Úr, klukkur, eldavélar,
saumavélar, prjónavélar, spunavélar,
myndavélar, reiöhjól, vindrafstöövar,
simatæki, símalinur og lagöi inn
nýja síma, auk smærri hluta eins og aö
spengja skálar, diska o.m.fl. Hann vann
aö smiði fyrstu steinhúsa í Mývatnssveit
og lagöi einnig gjörva hönd á tré-
smiði.Hann smföaöi rafstöö f ána, sem
Helluvaöstendur viö ogleiddi þar inn raf-
magn. Viö sveitungar hans töldum hann
auövitaösérfræöing i rafmagni... Og hvaö
fékk maöurinn öll þessi störf? Sjálf
sagt eitthvaö fyrir byggingavinnu og
smiöar en ég heyrði aldrei nefndar
greiöslur I sambandi viö viögeröarstörf
Jóns á Helluvaöi. Haföi nú þessi maöur
nokkurn tima aflögu? Já, hann hafði
alltaf nógan tfma til alls, eins og menn
meðhansskapgerö hafa jafnan. Hann var
eftirsóttur vinur og félagi, enda glaöur og
skemmtinn og hvers manns hugljúfi.
Hann haföi mikla og fallega söngrödd og
þvi aufúsugestur á bæjum og manna-
mótum til þess aö „taka lagið”.
Á uppvaxtarárum Jóns var stofnaöur
Karlakór Mývetninga og söng Jón þar
meöan hann átti heima f Mývatnssveit.
Hann var og er mjög músikalskur og á
yngri árum lék hann á flest hljóöfæri, sem
hann hönd á festi nema fiölu. Hljóöfæra-
eign landsmanna var þá ekki eins fjöl-
breytt og nú er, nema helst i Reykjavík.
Jóni tókst þó aö ná sér i blásturshljóöfæri,
sem annarsvoru óþekkkt á hans heima-
slóöum. En aöal hljóöfæri hans voru orgel
8
og harmonika og siðar pianó. 1 mörg ár
lék hann fyrir dansi, á harmoniku, bæöi i
Mývatnssveit og vföar.
Bærinn Helluvaö stendur i grennd viö
Laxá, lífrfkustu á landsfns. Ungur aö
árum varö Jón áhugasamur um litrfki
árinnar, fugla, fiska og skordýr og siðar
svo kunnugur þvi aö ekki munu aörir leik-
menn þekkja þaö betur. Þetta kom sér vel
fyrir veiðimenn, er sóttu ána heim,
einkum þó útlendinga, enda var Jón oft
leiðsögumaður þeirra.
A þritugsaldri skrapp Jón i Mennta-
skólann á Akureyri ásamt frænda sínum
Jóni Þorlákssyni og tóku þeir þar gagn-
fræöapróf er þótti góö almenn menntun i
þá daga. Siöan fór Jón Sigurgeirsson til
Englands ogdvaldi þar eitt misseri. Varö
hann margs visari af þeirri ferö eins og
vænta mátti. Eftir heimkomuna var Jón
enn heima f Mývatnssveit um hriö, geröi
viö vélar sem fyrr og reisti hús þ.á.m.
brennisteinsverksmiðju I Bjarnarflagi
fyrir dr. Jón Vestdal. Enn fremur var
hann leiðsögu — og starfemaöur útlend-
inga af ýmsu þjóöerni bæöi á feröalögum
og viö rannsóknarstörf.
Ariö 1940 flutti Jón til Akureyrar og
geröist lögregluþjónn þar. Það starf mun
aldrei hafa falliö honum alls kostar vel,
þvi honum er ljúfara aö kynnast hinum
jákvæöu hliöum manna en þeim nei-
kvæöu. Aftur á móti mun „sakamönnum”
hafa falliö vel viö hann og fóru af þvi
ýmsarsögur.T.d. varsagt, aö hann þyrfti
ekki aö beita menn valdi heldur lempaöi
hann þá meö söng og hlýju fasi. Götu-
strákar Akureyrar eltu hann sem dilkar
og þurfti ekkiað hafa áhyggjur af þeim á
meöan.
Ariö 1951 kvæntist Jón systur minni
Ragnhildi Jónsdóttur og bjuggu þau
fyrstu árin i sambýli við systur Jóns og
mann hennarí litluhúsi suöurf fjöru. Enn
I dag er mér óskiljanlegt rými þessa litla
húss og hve margir gátu átt þar sitt inni
Skömmu siðar hætti Jón störfum hjá
lögreglunni og gerðist starfsmaöur
sjúkrahúss Akureyrar. Þar var nú
þúsundþjalasmiöurinn á réttum staö,
enda hvfldu nær allar viögeröir hússins
frá háalofti til kjallara á heröum hans.
Hann var jafnvigur á klósettækin og
röntgentækin, aö hvessa sprautunálar
Jæknanna og búrhnifana, aö gera viö gler-
augu.lása, rafmagnstæki og hvaö eina,
sem aflaga fór. Nú leysa sérfræöingar
flest þessi störf af hendi.
A stundum milli starfa greip Jón oft I
sjúkrahúshljóöfærin og spilaöi og söng
fyrir sjúklingana og fékk stundum tíl 'þess
aö syngja meö sér.
Þegar Jón Sigurgeirsson flutti til
Akureyrar gekk hann strax I Kantötukór
Akureyrar og starfaöi þar jafnlengi
kórnum. Ég hygg aö þetta félagsstarf hafi
veriöhonum mjög kært, ogsterkt og hlýtt
var vinfengi þeirra Björgvins Guðmunds
sonar frá fyrsta til siðasta dags. Þá söng
Jón í kirkjukór Akureyrar um langt skeiö
og nú hefur hann nokkur undanfarin ár
verið organisti f Hriseyjarkirkju og
reyndar viöar i Eyjafiröi.
Jón lét af störfum viö Sjúkrahús
Akureyrar fyrir tveimur árum, eöa þegar
hann mátti þaövegna aldurs, til þess aö fá
meira tóm til aö sinna áhugaefnum
sfnum, sem eru mjög mörg og fjölþætt:
ljósmyndir, orgelviögerðir, bókband,
teikningar og staöháttalýsingar af
gömlum bæjum og smföar svo eitthvaö sé
nefnt.
,Og enn eru ótaldir margir veigamiklir
þættir i lff iog starfi Jóns Sigurgeirssonar.
1 fyrsta lagi feröalög hans um landiö,
gangandi og akandi og náttúruskoöun.
Frá unga aldri hefur hann veriö mikill
náttúruskoöandi lofts, láös og lagar. Nú
síöustuár hefur áhuginn einkum beinst aö
gömlum rústum, ýmisskonar, og eru þeir
dr. Siguröur Þórarinsson jaröfræöingur
samhentir förunautar á þeim slóðum. Hin
forna leið Skálholtsbiskupa frá Suður-
landi til Austurlands er nú i brennidepli
áhugans og hefur Jón leitaö hennar ötul-
lega þrjú siðustu sumur og mun einnig
gera f sumar. Hann telur sig hafa fundið
mörg óræk merki, er sýni hina fornu leið
þeirra, rakin austan frá Jökulsá á
Fjölium suövestur á bóginn f átt til
Sprengisands. 1 vetur fékk Jón nokkurn
styrk til þessara rannsókna.
Ég ætla aö Jón hafi nú lagt meiri hluta
Islands undir fót, ýmist einn eöa meö
öörum. Kunnastur er hann fyrir feröir
sinar um öræfi Noröurlands og farar-
stjórn þeirra. Hygg ég, aö norölenskir
feröafélagsmenn kunni ekki aö kjósa sér
betri fararstjóra en hann. Ræð ég þaö af
þeirri reynslu, sem ég hef haft af ferða-
lögum meö þeim. Þaö er hrifandi aö
feröast meö Jóni Sigurgeirssyni meö
fögnuö og spenning hins ókomna i hverri
taug, Aræði og varkárni haldist f hendur,
svo aö áfölí eru fátfb eöa óþekkt undir
fararstjórn haps.
Ég sagöi aö Jón væri mikill náttúru-
skoöandi tofts, láös og lagar. En ekki
aöeins sem áhorfandi heldur sem gjör-
hugull þekkjari og þátttakandi. 011 til-
brigöi islensks veöurfars eru honum vel
kunn, svo aöaölögun aö þeim kennist ekki
sem vandamál. Meö áttavita og landakort
i vasanum er hann jafn öruggur i blindbyl
ogglaöasólskini. Jöröin undirfótum hans
er honum sifellt áhugaefni, hvort sem hún
er heit eöa köld, gróin eöa grýtt. Og vötn-
in, lygn eöa ströng, hafa frá bersnsku
Framhald á bls. 7
Islendinqaþættir