Íslendingaþættir Tímans - 20.10.1979, Blaðsíða 1

ISLENDINGAÞÆTHR
Laugardagur 20. október 1979. Nr. 34 TIMANS
Björn Bessason
aðalendurskoðandi
Fæddur 5. mars 1916.
Dáinn 9. júll 1979.
Sé horft til baka yfir farinn veg finnst
manni oft aö straumur tímans hafi veriö
of hraöur. Þegar vinur er kvaddur i hinsta
sinn á góöum aldri vaknar sú tilfinning i
brjósti, aö lífiö sé stutt og stopult og valt
yndi ævistunda. „Vinir berast burt með
timans straumi”. Björn Bessason er hnig-
inn I faöm fósturjaröarinnar sem hann
unni. Minningin lifir um góöan dreng sem
ekki mátti vamm sitt vita og féll meö
sklran skjöld og fullri sæmd I orustunni
siöustu.
Björn var elsta barn hjónanna i Kýr-
holti I Viövikursveit, þeirra Bessa Gisla-
sonar hreppstjóra og Elinborgar Björns-
dóttur. Þar fæddist hann og ólst upp i
örmum ástrikra foreldra og i glöðum
systkinahópi. Systkini hans eru: Frú
Margrét Fjeldsted, læknisekkja I Reykja-
vik, Gísli fyrrverandi bóndi i Kýrholti,
Haraldur prófessor og ritstjóri i Winnipeg
I Kanada, og hálfsystir frú Elinborg hús-
freyja i Hofstaöaseli I Skagafiröi.
Fegurö Skagafjaröar hefur snortiö
margan draumlyndan ungling, ekki sist
þegar hiö viölenda héraö og eyjarnar á
firöinum eru bööuö i sólarbirtu vor-
dýröarinnar. Slikir átthagar fylgja manni
i minningunni langa ævidaga ,,þótt leiðir
liggi um borgir”.
Æskuheimili Björns stendur I miöri
sveit meö útsýni til aöalhéraös Skaga-^
fjaröar til vesturs en Hjaltadals og út-
sveita héraösins aö austan. Þar hefur ver-
iö ættarjörö frá 1866. A þessum tima hafa
þar vaxiö upp og búiö fjórar kynslóöir af
sömu ættinni. Allt hefur þetta veriö dug-
legt og vel gefiö fólk og bændurnir þar
veriö I forystuliöi sveitarinnar mann fram
af manni. Eftir svo langa búsetu sömu
ættarinnar skapast traust tryggöabönd
viö ættaróöalið og ættarhéraöiö, sem ekki
slitna þótt örlögin ráöi öörum dvalarstöö-
um.
Bessi i Kýrholti var af traustum bænda-
ættum úr Skagafirði, mjög greindur og
gegn maöur. Ein af formæörum hans var
á sinum tima kölluö gáfaöasta kona á
Noröurlandi. Hann var duglegur bóndi og
var hreppstjóri I fjölda ára. Elinborg,
móöir Björns og kona Bessa, var dóttir
séra Björns prófasts á Miklabæ I Blöndu-
hllð Jónssonar frá Broddanesi og konu
hans Guöfinnu Jónsdóttur frá Veörará I
önundarfiröi. Séra Björn var fyrst prest-
ur á Bergstööum I Svartárdal I þrjú ár en
á Miklabæ I 42 ár. Þessi prestshjón
eignuðust 11 börn og er mikill fjöldi góöra
manna og kvenna út af þeim kominn.
Móðurbræður Björns Bessasonar voru
séra Guöbrandur Björnsson prófastur I
Viðvík og Hofsósi og séra Bergur Björns-
son prófastur I Stafholti. Fimm náfrænd-
ur Björns eru nú starfandi prestar og mun
hugur hans einnig hafa hvarflaö til slfkra
starfa á tlmabili.
Þaö kom snemma I ljós aö Björn var
ekki hneigöur til búskapar og aö hugur
hans stefndi til mennta. Hann las mikiö
sem unglingur og spurningar um llfiö og
tilveruna leituöu ákaft á hug hans. At-
hyglisgáfa hans var sterk. Hann gleymdi
oft daglegum störfum sem unglingur þeg-
ar hann var aö brjóta einhver viöfangs-
efni til mergjar. Var hann þvi oft þaö sem
kallaö er viöutan. Hann þráöi aö fá tæki-
færi til góörar menntunar, en sllkt var
miklum erfiöleikum bundið, eins og flestir
af þeirri kynslóö þekktu og margir uröu
aö liöa fyrir. Kreppan mikla var byrjuö og
fjárpestir og veröfall herjuöu á Islenskan
landbúnaö. Búin gáfu Htiö af sér og
dugnaöur og elja hrukku skammt. 1 Kýr-
holti var taliö vera gott bú og sæmilega
góö efni á þeirrar tlöar mælikvaröa. En
húsbóndinn var ekki aflögufær og mun
lika hafa taliö eölilegt aö elsti sonurinn
byggi sig undir þaö aö taka viö ættarjörö
forfeöra sinna.
Sem ungur maöur var Björn á ung-
lingaskóla á hinu fræga menntasetri Hól-
um I Hjaltadal. En frekara nám þar full-
nægöi ekki löngunum hans. Hann fór þvl I
Menntaskólann á Akureyri og vann fyrir
skólakostnaöi slnum á sumrin. Helst var
þá sumarvinnu aö fá á Siglufiröi, sem
gæfi eitthvaö 1 aöra hönd, og þangaö sóttu
ungir menntamenn á þessum árum til
þess aðafla fjár til greiöslu námskostnaö-
ar. Þar sem þessir peningar voru mis-
jafnlega miklir eftir veiöum og árferöi
nægöu þeir stundum ekki til sllkra þarfa.
Brugöu þvl margir á þaö ráö aö lesa utan-
skóla til þess aö spara kostnaöinn. Sllkt
geröi Björn stundum á sinni námsbraut.
Er hann var langt kominn meö mennta-
skólanám hætti hann I skóla. Brá hann þá
á þaö ráö aö fara til Danmerkur til starfa
viö garöyrkju. Náttúrufræöi voru meöal
margra hugaöarefna Björns og þá sér-
staklega grasafræöi. Stóö hugur hans á
timabili til framhaldsnáms I þeim grein-
um. Hann dvaldi i Danmörku aöeins I eitt
ár. Eftir heimkomuna stundaöi hann
áfram störf á Siglufiröi aö sumarlagi og I
tvo vetur farkennslu á Siglunesi, en þá
var þar margmenni sem oft áöur. Stú-
dentsprófi lauk hann svo voriö 1941.
Nú atvikaöist þaö svo aö honum voru
boðin störf hjá Kaupfélagi Eyfiröinga, en
til undirbúnings fór hann I endur-
skoðunarstörf hjá Sambandi Islenskra
samvinnufélaga og stundaöi jafnframt
nám I þeim greinum. Hann réöist siöan til
K.E.A. sem endurskoöandi og varö þaö
hans ævistarf. Lengst af var hann aöal-
endurskoöandi hjá þessu stóra fyrirtæki.
Þaö voru mikil ábyrgöarstörf og yfir-
gripsmikil. Þó bætti hann á sig ýmsum
aukastörfum I starfsgrein sinni. Hann
kenndi t.d. um tlma bókfærslu I Iðnskóla
Akureyrar. Hann naut mikils trausts hjá
yfirboöurum slnum, enda samviskusam-