Íslendingaþættir Tímans - 21.06.1980, Qupperneq 6

Þór ður
Bjarnason
bóndi i Meiri-Tungn
Fæddur 12. mai 1909
Dáinn 1. jdni 1980
Farinn er tilfeBra sinna Þóröur Bjarna-
son bóndi i Meiri-Tungu, þriöji maöur
karlleggs, sem kom þangaö fyrir 133 ár-
um, en sjötti karlleggs, sem kom i Holtin
fyrir 262 vetrum, meö Filippusi Gunnars-
syni, presti I Kálfholti.
Allir voru þeir langfeögar meö sama
marki brenndir: Greindir, gætnir og þol-
góöir merkismenn. Virtir vel i sveit sinni
og heiöurskarlar. Þóröur var — þvi miöur
—, endir slns karlleggs, þótt ættin haldi
áfram aö lifa meö bróöursonum hans og
þeirra niöjum. Þvf sýnist, um leiö og hann
er kvaddur, fara vel á, aö lita yfir feril
þessara mætu feöra hans.
1. Filippus prestur Gunnarsson (1693-
1779) var sonur Gunnars Filippussonar,
sem bjó I Bolholti á Rangárvöllum fyrir
og eftir aldamót 1700. A þorra 1711 átti
hann annaö stærsta sauöfjárbú i Rangár-
þingi: 364 kindur, aö mestu á útigangi.
Hann átti þá einnig 13 hross tamin, 8 kýr
og 3 naut, auk tryppa og kálfa. Fellivetur
1715 hefur eflaust stórskert bústofn hans.
Ari siöar hvarf hann úr Lögréttu og llk-
lega Ur Rangárþingi. Kannski flutti hann
suöur í Hafnir, og þar bjó sonur hans siö-
ar. En 1733 er Gunnar skráöur bóndi i
Kálfholti.
Séra Filippus kom aö Kálfholti 1718 og
var þar prestur til 1760. Virtist þá hafa
horfiö frá prestskap vegna sjóndepru.
Flutti þá aö Hárlaugsstööum og bjó þar
nokkur ár. Hann þótti litill latinu-maöur,
en listaskrifari var hann og liklega smiö-
ur. Hann bjó fyrst mörg ár i barnlausu
hjónabandi. Atti svo Vilborgu Þóröardótt-
ur Skálholtsráösmanns i Háfi, Þóröarson-
ar, og meö henni 4 börn. Rannveig dóttir
hans tvigift bjó I Selvogi fyrst, en siöar I
Hafnarfiröi, meö Bjarna kaupmanni
Sívertsen, siöari bónda sinum. Synir
prests þrlr uröu merkisbændur: Gunnar
smiöur á Sandhólaferju, Stefán á Bjalla
og viöar á Landi, bjó rúm 40 ár. „Fróöur
skýr og skikkanlegur” og eignaöist þar*“
marga afkomendur. Ennþá búa þrlr
afkomendur hans I Landsveit: Hlööver á
Hellum, Arnþór á Bjalla og Brynjólfur á
Lækjarbotnum. Jón hét þriöji bróöirinn
og bjó á Brekkum i Holtum, lengi hrepp-
stjóri Holtamanna og lögréttumaöur um
12 ára bil. Frá syni hans og fjórum dætr-
um eru ættir komnar. Niöjar hans eru enn
á Bjargi, Efri-Hömrum, Marteinstungu
6
og margir I Helluþorpi. Dætur hans voru:
Styrgeröur á Bjólu, Elin i Litlu-Tungu,
Vilborg i Rifshalakoti og Guörún kona
séra Páls Jónssonar skálda. Þorsteinn
sonur Jóns bjó á Arbæ en siöast þrjú ár á
Brekkum og dó fyrir aldur fram.
2. Gunnar Fiiippusson (1738-1805) bjó
fy rst 22 ár I Sauöholti, siöan 12 ár á Sand-
hólaferju og andaöist þar 67 ára gamall.
Hann er viöa kallaöur „smiöur” og hefur
þvi liklega veriö læröur, utan eöa innan-
lands. Hann var efnabóndi. Auk góös bús
átti hann Sandhólaferju, 30 hundruö aö
fornu mati bg bjó einn á henni. Hann átti
Þórunni Ingimundardóttur prests i Gaul-
verjabæ Gunnarssonar. Þau voru bræöra-
börn. Fjórir synir þeirra eiga niöja: Ingi-
mundur prestur á Olafsvöllum, Glimu-
Bjarni á Sandhólaferju, Guömundur I
Rifsahalakoti og Jón I Hamrahól. Niöjar
Gunnars voru um eitt skeiö kallaöir:
Ferjuætt.
3. Bjarni Gunnarsson (1779-1866) Hann
bjó á „Ferju” 40 vetur og mun hafa verið
góöur bóndi. Var smávaxinn, en eld-
snarpur glimukappi og kallaður Glimu-
Bjarni. Hann átti Valdisi Jónsdóttur I
Sauöholti Gislasonar, og mat hana mikils.
Atta af niu börnum þeirra giftust og
bjuggu I Holtum. Sex þeirra systkina eiga
afkomendur: Jón bóndi I Moldartungu,
Gunnar bóndi á Sandhólaferju, Guörún
kona Filippusar Jónssonar á „Ferju”,
Bjarni bóndi I Háfshjáleigu, Filippus á
Efri-Hömrum og Vigfús á Hárlaugsstöð-
um. Þórunn kona séra Jóns Brynjólfsson-
ar fæddi eigi börn. En Katrin kona Vigfús-
ar i Asi átti dætur, sem dóu barnlausar.
4. Jón Bjarnason (1811-1877). Hann bjó
fyrst tvö ár á Sandhólaferju, en þvi næst
30 ár I Moldartungu. Hann bjó lengst af
snotru meðalbúi, sem mundi aö visu
þykja smátt bú núna. Var hófsemdar- og
eljumaöur og sagöur ljúfmenni. Var
margar vertiöir formaöur á skipi Sigurö-
ar prests i Hraungeröi. Fyrir nlsku prests
var þaö svo illa búiö, aö eigi fengust há-
setar á þaö, aörir en strákar og hálfgaml-
ir karlar, sem áttu ekki betri kosta völ.
Þrátt fyrir þaö farnaðist Jóni vel og þótti
fiska furöanlega. Um hann var kveöin
þessi formannsvisa.
Jón frá — tungu Moldar — má
mastralunginn reyna.
Hafs á bungu heldur sá
hýr meö unga sveina.
Jón bjó mörg ár með bústýru og beið
brúðar sinnar, sem var honum 21 ári
yngri. Hún hét Salvör Þorsteinsdóttir
bónda á Arnkötlustööum, Runólfssonar.
Dætur þeirra Valdis og Salvör dóu á
tvitugsaldri. En synir þeirra Þorsteinn og
Bjarni uröu háaldraöir. Þeir voru tólf og
fjórtán ára, er faöir þeirra dó. Bjuggu
fyrst mörg ár meö móöur sinni, en aö
henni látinni félagsbúi uns báðir voru
kvæntir. Þorsteinn (1863-1953) var 60 vet-
ur talinn fyrir búi i Moldartungu. Hann
átti Þórunni Þóröardóttur I Hala Guö-
mundssonar, ljósmóður og mikla gæöa-
konu. Þau áttu þrjú börn og tvö dóttur-
börn. Þorsteinn var glaðvær greindar-
maöur og lengi organisti I fjórum kirkjum
Holtasveitar.
5. Bjarni Jónsson (1865-1959) Var skráð-
ur bóndi I Meiri-Tungu 1912-’59. En bjó
þar raunar meö bróöur slnum frá 1884.
Hann fékk breytt nafni jaröarinnar úr
Moldar- i Meiri-Tungu.
Bjarni var gáfaöur eljumaöur og hinn
besti drengur, sem óvirti aldrei heiöur
sinn. Hann baröist lengi I fátækt viö, aö
borga stórskuld, sem hann ábyrgöist fyrir
Gest á Hæli, ásamt niu mönnum öörum,
er allir skárust einhvern veginn undan
ábyrgö sinni. Hann borgaöi einn fyrir þá
alla.
Ungur vann Bjarni sumarlangt viö
lagningu Holtavegar. Hann var siöar
lengi verkstjóri viö vegagerö og viöhald I
Rangárþingi, og fór það vel úr hendi, eins
og allt annaö, sem hann vann. Hann starf-
aöi nokkur ár viö verslun Kaupféiagsins
Heklu á Eyrarbakka. En 1912 hóf hann
sjálfstæöan búskap og var siöan til æfi'
loka talinn fyrir búi I Meiri-Tungu-
Snemma komst hann i sveitarstjórn og
var oddviti marga áratugi, þar til sjón-
depra bannaði honum skriftir.
Bjarni kvæntist frænku sinni: Þórdisi
dóttur Þórðar i Hala, hálfsystur konu
Þorsteins bróöur slns, vel geröri góöri
konu. Sambúö þeirra var meö ágætuni,
þrátt fyrir 20 ára aldursmun. Fjögur börn
þeirra komust upp og til aldurs. Þrjú þau
elstu voru kyrr heima hjá foreldrum sín-
um, ógift og barnlaus. Yngri bróðirinn
Valtýr læknir, kvæntist og gat nokkur
börn. Hann missti heilsu fyrir löngu og er
öryrki siöan.
6. Þdröur Bjarnason (1909-’80) Þórður
liktist fljótt fööur sinum: Var verklaginn.
greindur, gætinn og traustur maöur. Frá
ungum aldri lét hann sér annt um afkomu
foreldra sinna og vann þeim allt gagn.
sem hann gat. Tvitugur keypti hann vöru;
þifreiö — fyrstur sveitunga sinna —. UpP
frá þvi stundaöi hann lengi akstur aö öör-
um þræöi I vegavinnu og ýmsum flutning'
um fyrir margan mann. Hann var mikm
greiöamaöur I þágu sveitunga sinna
Aldrei hlekktist honum á svo ég vissi. öHu
var vel borgiö i höndum hans.
Fimmtugur var hann fyrst skráöur
bóndi viö fráfall fööur sins, en hafði löngu
íslendingaþaettif'