Íslendingaþættir Tímans - 08.12.1982, Síða 10

Sigurlaug Stefánsdóttir
Fremri Kotum
Fædd 24. nóvember 1919
Diin 15. október 1982
■ Ef til vill er það ein mesta lífshamingja að
hafa getu og tækifæri til að rétta þurfandi
samferðamanni líknsama hjálparhönd, gildir
raunar það sama hver sem lífveran er í keðjunni
miklu, sem kallast líf.
Pessi hamingja hlotnaðist konunni á dalabæn-
um, Sigurlaugu Stefánsdóttur á Fremri-Kotum,
þegar það sviplega slys vildi til á síðvetri fyrir
allmörgum árum að vörubíll fór út af veginum í
hálku og steyptist í árgljúfrið í svokölluðum
Giljareit á öxnadalsheiði. Þetta var geysihátt fall,
og mun bíllinn hafa farið fram af klettinum. Tveir
menn voru í bílnum, og má teljast hreint
kraftaverk, að þeir skyldu ekki hljóta bráðan
bana. Báðir slösuðust þeir þó mikið og annar
missti meðvitund. Hinn maðurinn vann það
karlmennskuverk að koma félaga sínum upp úr
gljúfrinu og á veginn, ogf mun þó hafa verið enn
meira slasaður, og komst síðan við mikið
harðræði heim að Fremri-Kotum, sem er næsti
bær við Heiðina að vestan. Var hann illa til reika,
blóðstokkinn mjög og svo kaldur og þrekaður, að
vart mátti hann mæla, fann ekki einu sinni fyrir
sjóðheitum vatnsflöskum, sem við hann voru
lagðar. Bóndinn á Fremri-Kotum, Gunnar Valdi-
marsson eiginmaður Sigurlaugar, brá þegar við og
ók á bíl sínum á Heiðina. Var þá maðurinn enn
meðvitundarlaus. Og sökum þess að kalt var í
veðri þorði Gunnar ekki að láta hann bíða
sjúkrabíls, sem vænst var um alllangan veg og á
óvissum tíma, tók því manninn og flutti hann
heimþráin mikil. Hún lést á sjúkrahúsinu á
Sauðárkróki 20. maí s.i.
Þau Egilsárhjón eignuðust þrjár dætur. Þær eru:
Kristín, gift Hilmari Jónssyni, búsett í Kópavogi.
Sigurlaug óperusöngkona, var gift Guðlaugi
Rósinkranz, nú búsett í Svíþjóð.
Sigurbjörg Lilja, gift Þór Snorrasyni, búsett í
Reykjavík.
Anna María Guðmundsdóttir, dóttir Sigurlaugar
ólst og að nokkru upp hjá afa sínum og ömmu á
Egilsá, og flest eða öll dótturbörn þeirra dvöldu
þar á sumrum.
Daginn, sem kista Önnu var flutt frá Sauðár-
króki að Silfrastöðum, var veðri þannig háttað,
að langvarandi norðanátt með þoku og kulda var
að ganga niður. Við fórum nágrannarnir á móti'
líkfylgdinni að Héraðsvatnabrú. Meðan við
biðum þar, hurfu síðustu leifar þokunnar og
kuldans og héraðið allt var baðað sól. Með okkur
nágrönnum var unglingsstúlka komin um langan
veg til að fylja „ömmu“ til grafar, en svo kölluðu
sumardvalarbörnin jafnan Önnu. Lítið varð úr
signingu þessarar ungu stúlku í kirkjunni á
Silfrastöðum en því fleiri tárin, sem hrundu niður
10
heim til sfn. Hins vegar kom í hlut húsfreyjunnar
að annast hjúkrunarstarfið, þar til sjúkrabíll kom
ásamt lækni.
Hér verður ekki lagður dómur á hlut þeirra
hjóna í þessu björgunarstarfi. En svo giftusamlega
tókst til, að báðir mennimir héldu lífi og limum
og komust til heilsu eftir því sem ég best veit.
Hins vegar er nær óhætt að fullyrða, að báðir
hefðu þessir menn látið líf sitt, ef bærinn
Fremri-Kot hefði ekki verið í byggð. Því á þessari
árstíð er umferð um Norðurlandsveg oftast
á kistu „ömmunnar". Mér fannst viss fegurð í
þessum tárum og þau staðfesta betur en löng ræða
hversu varanlegt og innilegt samband hafði
myndast milli sumardvalarbarnsins úr Reykjavík
og „ömmunnar" í dalnum fyrir norðan.
Meðal nánustu aðstandenda, sem báru kistuna
síðasta spölinn voru fyrrverandi sumardvalar-
drengir á barnaheimilinu.
Meðan ég er að ljúka þessum kveðjuorðum
hljóma fyrir eyrum mér orð skáldsins frá
Fagraskógi, sem ég vil gera að lokaorðum mínum:
Og hver á nú að blessa blóm og dýr
og bera fuglum gjafir út á hjarnið
og vera svo í máli mild og skýr
að minni í senn á spekinginn og barnið
og gefa þeim sem götu rélta flýr
hið góða hnoða, spinna töfragarnið.
Svo þekki hver, sem þiggur hennar beina
að þar er konan mikla, hjartahreina.
Ég kveð þig nú, Anna mín, og þakka þér fyrir
allt, sem þú hefur fyrir mig gert. Ég vona, að þú
hafir fengið nýjan garð til að rækta.
Hjörleifur Kristinsson.
fremur lítil og var þó enn minni í þá daga. Þetta
mættu þeir :ágætu menn gjarna íhuga, er telja það
eitt meðal helstu bjargráða að fækka býlum og
færa byggðir sveitanna saman. Margt fleira kemur
þar og til athugunar, þótt ekki verði hér frekar
fjölyrt. Um þetta atvik mun að sjálfsögðu eitthvað
hafa verið getið í fjölmiðlum þeirrar tíðar. En
ekki er mér kunnugt að nokkrir þeir, er hér áttu
hlut að máli, hafi hlotið umtalsverða viðurkenn-
ingu, þótt allmargir séu aðlaðir árlega fyrir afrek
við embættisstörf. Raunar er þakklæti og hlýhuguf
jafnan besta viðurkenningin, og sú sem þetta góða
fólk hefur sjálfsagt látið sér nægja.
Sigurlaug á Fremri-Kotum var af fremur fátæku
fólki komin. Fædd er hún að Geirmundarstöðum
í Sæmundarhlíð 24. nóvember 1919. Foreldrar
hennar voru Stefán Jónsson og María Pétursdótt-
ir. Hún ólst upp á ýmsum stöðum í Skagafirðb
var hjá föður sínum um skeið eftir að hann hóf
búskap. Ung að árum fluttist hún að Bólu >
Blönduhlíð til hjónanna Arnbjargar Guðmunds-
dóttur og Valdimars Guðmundssonar. Árið 193?
réðst hún bústýra Gunnars sonar þeirra hjóna,
sem þá reisti bú að Fremri-Kotum. Litlu síðar
gengu þau Gunnar í hjónaband.
Gunnar á Fremri-Kotum átti vörubíl og
stundaði mjólkurflutninga um skeið svo °8
vöruflutninga til bænda frá Sauðárkróki. At
þessum sökum var hann oft fjarri heimilinu um
daga en kom jafnan heim að kvöldi. Á þessum
árum hvíldi því umsjá heimilisins meir 8
húsfreyjunni en ella, og kom sér nú vel, að hun
var jafnvíg á störf úti sem inni. Við slíkar
kringumstæður getur ýmislegt hent, sem reynir á
þrautseigju og andlegt og líkamlegt þrek. Siguf'
laug var fremur smávaxin kona og við fyrstu sýn
ekki líkleg til mikilla þrekrauna. Annað kom Þ°
í Ijós, reyndar oft, en þó kannski alveg
sérstaklega, þegar skriðurnar miklu féllu árto
1954. En kalla má, að stór spilda Kotaheiðar hlýp1
þá fram á lítilli stundu. Þetta hefur sjálfsagt fáum
dottið í hug, þó skriður hafi hins vegar fallið t
Silfrastaðafjalli. Þar urðu t.d. mikil skriðuhlaup
1949. Skriðurnar hjá Fremri.-Kotum féllu báðum
megin við íbúðarhúsið, sópuðu fjárhúsunum burt
ásamt fleiri byggingum, tóku mestallt túnið, n®r
allar engjar og mikið beitiland. Meira að segja
féll aurskriða á íbúðarhúsið og tók allt upp a°
gluggum.
Þessir atburðir urðu litlu fyrir slátt og fyrri hluta
dags. Svo stóð á að Gunnar bóndi var fjarverandt
á bíl sínum sem oft áður og húsfreyjan því e,n
heima á bænum með börnin fremur ung. Eins og
að líkum lætur voru þetta heldur óhugnanlegar
aðstæður, því enginn gat vitað nema enn
alvarlegri atburðir gerðust. Svo sem eins og það-
að stór skriða félli beint á íbúðarhúsið meo
ófyrirsjáanlegum aflciðingum. En þessi yfirlætis'
lausa og hlédræga kona yfirvegaði kringumstæður
með ró og skynsemi og flamði ekki að neinu, sem
gat haft enn alvarlegri afleiðingar, því raunar var
lslendingaþ*tt,r