Íslendingaþættir Tímans - 07.04.1983, Síða 7

Sigurjón Sigurðsson
Paravöllum, áttræður
t’ann 7. apríl 1983 er merkisdagur í lífi Sigurjóns
Sigurðssonar f.v. bónda á Þaravöllum Innri-Akr-
neshr. semsé áttræðisafmæli.
Sigurjón er að ætt og uppruna Borgfirðingur f
föðurætt en móðurættin er úr Árnessýslu. Hann
er fæddur að Höfða í Þverárhlíð, víðar átti hann
heima í uppdölum Borgarfjarðar í Reykholtsdal
og Hálsasveit fyrstu bernsku og æskuárin. En flest
hafa æviárin liðið á Þaravöllum eða allt frá 1919,
en það ár flutti þetta fólk úr fjallabyggðinni fögru
hér útá sjávarströnd. En hér er einnig vinaleg
byggð sunnan Akrafjalls, sem er réttnefnd kóróna
Akraness. Sigurjón ólst upp hjá foreldrum sínum
þeim heiðurshjónum Sigurði Jónssyni bónda og
refaskyttu og Jónu Geirsdóttur, sem bjuggu fyrst
uppí Borgarfjarðardölum, eins og fyrr er getið og
frá 1919 á Þaravöllum til dd. Þaravellir. voru á
þeirri tíð kostarýr smájörð gömul hjáleiga frá
Innra-Hólmi. Bærinn var byggður á sjávarbakkan-
um, smá túnkragi umhverfis bæinn, sem tæpast
gaf af sér töðu fyrir eina kú, landareignin samfellt
graslendi, blaut mýri frá sjó að Akrafjallsrótum.
Bú þeirra hjóna var því ekki stórt, en vel fóðrað
og vel um hirt svo arður þess var notadrjúgur.
Þarna var vel fyrir öllu séð og vel á öllu haldið,
þar leið enginn skort. Hitt vissu margir að þar var
vel á borð borið. Börnin báru því gleggst vitni,
atgerfisfólk að allri gerð, sem skilað hefur sinni
samtíð góðu verki. Mér koma helst gömlu forn-
sögukapparnir í hug þegar Sigurður á Þaravöllum
er nefndur. Sívinnandi, kvikur í spori, hraust-
utenni, heillaður af fjalladýrðinni.heiðunum og
verunni þar. Sá átti marga vökunóttina, slark og
erfiði hér fram á heiðum við refaveiðamar. Mér
er sagt að Sigurjón hafi verið 8 ára byrjaður
refaveiðar með föður sínum. Börnin gerðust ung
Þátttakendur í harðri lífsbaráttu í þá gömlu daga.
Sigurður var orðlagður hörkumaður, hann mun
hafa verið búinn íþróttahæfileikum, sem ungur
maður. Hann var hress í viðmóti, forn í máli,
fróður, minnugur, hagyrðingur góður, greindur
°g hinn vingjarnlegasti maður, þannig kom hann
mér fyrir sjónir.
Ég hygg að Sigurjón hafi margt erft frá föður
sinum og móður reyndar einnig. Sigurjón er stærri
maður og þyngri, með stærstu mönnum að
vallarsýn og eftir því þrekinn, enginn veit afl hans.
Éað þykja sæmilega færir menn sem geta látið
vatna undir kvíahelluna á Húsafelli, Sigurjón tók
Þann aflraunastein sem fis í fangið og rölti með,
sem létt byrði væri. Hann gat sem sagt uppfyllt
skilyrðin sern sett voru að ganga umhverfis
kvíarnar.með helluna í fanginu og hljóta þar með
"eitið fullsterkur.
Ég minnist þess frá mínum uppvaxtarárum í
sveitinni að sjá þá Þaravallafeðga Sigurð og
‘gurjón fara um með trússhesta á leið fram í
0rgarfjarðardali, reyndar fram á heiðar,
snemma vors. Þá voru þeir að halda til refaveiða.
eir höfðu orð á sér fyrir að vera miklar skyttur
ls|endingaþættir
og góðir veiðimenn. Þetta hafa verið svaðilfarir,
að leggjast út fram á heiðum í vályndum vorveðr-
um, kaldsamt þolinmæðisverk, en þetta voru
engir aukvisar, og aufúsu gestir hafa þeir verið
því refurinn er vágestur í fjárhjörð bænda, ekki
síst á vorin þegar hann þarf meira í sín afkvæmi,
sem eru að fæðast. Það var á orði haft hve vel þeim
feðgum gekk veiðin. Það veit ég að lengi hafa þeir
feðgar ornað sér við minningar frá þessum
fengsælu ferðum, þá hefur bætt á gleðina að hitta
gamla góða vini og frændur á þessum þeirra
fyrrum heimaslóð.
Sigurjón var elstur barna Þaravallahjóna, hann
lá ekki á liði sínu heldur sótti til fanga á fjarlægari
slóðir t.d. var hann í fjölda vetrarvertíðir til sjós
í Sandgerði, á sínum yngri árum. Tæpan áratug
var hann með Eyjólfi Jónssyni í Bræðraborg á m/b
Víking og m/b Skírnir þeim happafleytum, þá
talið eitthvert bezta skiprúm flotans, því Eyjólfur
var frægur aflakóngur, árum saman allra manna
hæztur. Sigurjón var einnig margar vertíðir á
Akranesi, ætíð með úrvals mönnum, lengi með
Sigurbimi Jónssyni heppnismanni, sem hann ber
mikið lof á. Þetta segir það sem segja þarf. Það
skiprúm sem Sigurjón skipaði varð tæpast betur
skipað, þar skorti hvorki afl né úthald.
Sigurjón hefur fært feng í bú foreldra sinna á
þessum árum, svo afleiðingum fátæktar hefur
verið bægt frá þeirra dyrum og vel fyrir öllu séð.
Það má segja að ævistarf Sigurjóns sé þríþætt í
aðalatriðum. Ungur maður er hann orðlögð góð
skytta og veiðimaður, slíkt veitir mörgum ungum
mönnum ómælda ánægju, það rennur lengi víkinga-
blóðið í æðum íslendinga, reyndar teljumst við
veiðimanna þjóð. 1 annan stað er það svo
sjómennskan, sem er að vissu leyti því fyrra skyld.
Og í þriðja lagi bóndastarfið, en hann tekur við
sinni föðurleifð og gerist bóndi á Þaravöllum.
Hann hélt vel í horfinu og búnaðist all vel, reyndár
vel á verði staðið. Hitt er svo efni í aðra grein að
í hans bóndatíð verður tæknibylting í íslenskum
landbúnaði. Þar kemur fyrst til afurðasölulögin,
sem var ein sú bezta réttarbót sem bændum hefur
hlotnast. Að mega framleiða eins og geta og
aðstæður leyfðu fyrir fast verð, sem var jafnvel
sent bændum heim í mánaðargreiðslum, í stað
allrar óvissunnar og öryggisleysisins sem áður
ríkti.
Svo kom vélvæðingin sem stór jók framkvæmdir
á öllum sviðum. Blautu mýrarnar urðu að þurru
mólendi, eftir framræsluna, síðar að gróðursælum
túnum. Nú er Þaravallamýrin fagurgrænn töðu-
völlur, á milli fjalls og fjöru. Þar sem áður var
barist harðri lífsbaráttu með mjög fáar skepnur,
er nú þetta rýrðarbýli orðið að tveim jörðum sem
tvær fjölmennar fjölskyldur lifa góðu lífi af
búskapnum. Sigurgeir bróðir Sigurjóns reisti
nýbýli úr Þaravallalandi og býr góðu búi. Og enn
er hafist handa, tvö börn Sigurgeirs hafa byggt
stór og glæsileg íbúðarhús á torfunni, slík er
gróskan. Ólafur, nýi bóndinn á Þaravöllum á
annað húsið, hitt á systir hans og hcnnar maður.
Sigurjón á svo sitt hús þarna og hefur haldið
heimili með systur sinni og Sigurgeir sitt svo þarna
er risinn byggðarkjarni, eins og það heitir á
nútímamáli. Það sýndi frændrækni og vinarhug
gamla mannsins að leggja bú og jörð í hendur
Ólafs frænda síns, efnismanns sem hann ber traust
,til.
Fyrir gamalt fólk, sem gengur úr leik, er það
mikið gleðiefni þegar vel tekst til með nýja
ábúendur jarða. Ekki dregur það úr gleði þegar
nánir vinir og ættingjar verða gæðanna aðnjót-
andi.
Það er nokkur glaðningur að mæta elli kerlingu,
með heilum hug sáttur við allt og alla. Líta yfir
gengna slóð, ylja sér við kærar minningar. Sjá nýja
kynslóð takast á við verkéfnin af alhug og
manndómi. Við þær aðstæður getur gamalt fólk
gengið glatt í hvíldar sess. Kynslóðin sem nú skilar
af sér lífsstarfi hefur unnið þjóð sinni það vel að
hún á skilið kyrrlátt fagurt ævikvöld.
Sigurjón hefur dvalist á sjúkrahúsum síðustu
misserin. Hann er illa farinn í fótum, sjóiiin hvarf
einn daginn og fleira bjátar á. Við áttum samleið
á Sjúkrahúsi Akraness fyrir einu og hálfu ári.
Sigurjón sýndi mér hlýjan hug, ég hafði mjög
gaman af að ræða við hann, þar er ekki komið að
tómum kofunum. Þetta er mikill skýrleiksmaður,
hafsjór af fróðleik og minnugur. Ég veit hann
hagyrðing góðan þó lítt á beri. Hann er góður
vinur vina sinna og trölltryggur maður.
Ég'flyt Sigurjóni áttræðum beztu árnaðaróskir
og bið honum alls þess bezta. Beztu þakkir fyrir
hlý orð í minn garð.
Valgarður L. Jónsson frá Eystra-Miðfelii.
7