Íslendingaþættir Tímans - 31.08.1983, Blaðsíða 8

Guðmundur Vernharðsson
fyrrum skólastjóri
Fæddur 26.03.1903
Dáinn 10.08. 1983
Stundum kemur það fyrir, að ég hugsa ákaflega
sterkt til einhvers, sem ég hef kynnst. Er þá
oft sá hinn sami eða sú hin sama að kveðja
jarðlífið. Þetta gerðist í fyrradag. f>á varð mér
mjög hugsað til eins forvera míns í starfi. I dag
heyrði ég svo andláts hans getið í útvarpinu. Hann
lést í fyrradag og hafði þá staldrað heldur betur
við á þessari jörð, eða í áttatíu ár. Fyrir þremur
árum heimsótti ég þau hjón að Neðstutröð 4 í
Kópavogi. Þar bjuggu þau lengst af síðan þau
fluttust utan af landi, eftir að hafa verið þar
blómaskeið lífs síns. í kaupstað var hægara um vik
en í sveit að koma börnum til mennta. Slíka sögu
má segja um svo marga, sem vilja að börn þeirra
komist áfram og verði helst foreldrunum langtum
fremri í sókn til mennta og frama. Guðmundur
vildi, að börn þeirra hjóna sæktu fram á mennta-
braut. Það hefur líka ræst.
Guðmundur Vernharðsson var fæddur á Hvíta-
nesi í Ögursveit við ísafjarðardjúp hinn 26. mars
1903. Voru foreldrar hans Vernharður Einarsson,
hreppstjóri og kennari um skeið, bóndi í Hvítanesi
um langa hríð og Jóna Runólfsdóttir bónda í
Heydal vestra Jónssonar. Vernharður varð nokk-
uð aldraður, dó árið 1937, 67 ára. Jóna lést árið
1928, aðeins 52 ára að aldri. Faðir Vernharðs var
Einar, sonur Hálfdanar Einarssonar prests að
Eyri í Skutilsfirði, en sonur hans var sálmaskáld-
ið alkunna síra Helgi lektor, síðar forstöðumaður
Prestaskólans, d 1894. Sonur Helga var svo sem
alkunna er dr. theol. Jón biskup (1866-1942).
Faðir Guðmundar, sem hér er minnst, og Jón
biskup voru bræðrasynir. Frá Hálfdani prófasti
Einarssyni var Dr. Jón biskup þriðji maður, en
Guðmundur skólastjóri Vernharðsson fjórði
maður. Sést af þessari upptalningu, að Guðmund-
ur var vel ættaður. Hinn kunni athafnamaður í
Bolungarvík, Einar Guðfinnsson, og Guðmundur
Vernharðsson voru bræðrasynir. í þessari ætt eru
ekki aðeins Iærdómsmenn, heldur einnig athafna-
menn. Samanber syni Einars í Bolungarvík.
Móðir Vernharðs, föður Guðmundar, var Kristín,
dóttir Ólafs prests Thorbergs á Breiðabólstað í
Vesturhópi (1792-1873). Hann var faðir Bergs
landshöfðingja Thorbergs. Guðmundurátti einnig
í móðurætt til stórmenna að telja. Kemur í ljós, að
Bergur landshöfðingi var ömmubróðir hans. Kona
Einars Hálfdanarsonar, Kristín, var systir Bergs.
Læt ég þá þessari upptalningu lokið, en sný mér
að manninum sjálfum, sem ég geri hér tilraun að
minnast.
Menntun sína hlaut Guðmundur úr ýmsum
áttum. Hann naut aðeins farkennslu heima í sveit
sinni. Milli fermingar og tvítugs stundaði hann
nám einn vetur í gagnfræðaskólanum á ísafirði.
Var það vel virt menntastofnun og stendur
stöðugt fyrir sínu.
Að Ioknu þessu námi hóf Guðmundur barna-
kennslu á heimaslóðum, og sýnir það út af fyrir
sig hversu mikið traust fólk hefur borið til hans á
jafn ungum aldri. Guðmundur varð búfræðingur
frá Hvanneyri 21 árs. Kenndi hann að því námi
loknu á heimaslóðum allt til þess tíma, að hann
settist í öldungadeild, sem sett var á fót í
Kennaraskóla íslands haustið 1933 og útskrifaði
mjög marga kennara vorið eftir. Höfðu þeir, sem
þá fengu full kennararéttindi eftir eins vetrar nám,
stundað kennslu lengi og öðlast mikla reynslu í
starfi. Höfðu aldrei fyrr fram að þeim' tíma
útskrifast jafn margir kennarar frá kennaraskóla
íslands. Áttu þeir eftir að skila miklu og góðu
lífsstarfi. Munu nú allir hafa lokið sér af, en nýir
menn tekið við.
Með full réttindi upp á vasann ræðst Guðmund-
ur sem kennari í Ásahrepp í Rangárvaliasýslu. En
í Þykkvabæinn flyst hann 1936 sem skóiastjóri og
dvelur þar hvorki meira né minna en í rúma tvo
áratugi. Þar keypti hann sér jörðina Önnu-Part.
Ræktaði þar grænmeti og hafði skepnur. Öll
ræktun var Guðmundi einkar hugleikin. Kartöflur
ræktaði hann að sjálfsögðu, iíkt og aðrir Þykkbæ-
ingar, en í minna mæli. Verkamaður var Guð-
mundur lipur, heyskaparmaður ágætur. Áður en
hann kvæntist og setti saman bú í Þykkvabæ, var
hann oft í kaupavinnu hjá bændum í Þykkvabæn-
um. Hældu bændur honunt mjög í mín eyru fyrir
vinnubrögðin. En vitanlega var kennslan og
skólastjórnin ævistarfið. Guðmundur þótti einkar
lipur kennari. Skrifari var hann góður og gekk vel
frá öllu. Léttlyndur var hann og gat spaugað.
Hann var nokkuð bráðlyndur, en fáa menn hef ég
hitt, sem voru jafn fljótir að gleyma og hann. Það
var fljótt úr honum, eins og sagt er. Guðmundur
átti vitanlega sínar erfiðu stundir í starfi. En hann
stóð alltaf jafn réttur. Erfiðir nemendur gerðu
honum stundum lífið leitt, líkt og öðrum kennur-
um. Þegar ég tók við skólastjórn í Þykkvabæ
hausti 1957 af Guðmundi, sagði hann mér að ég
tæki við nokkrum erfiðum strákum af sér. Það
fannst mér nú ekki frásagnavert. Alltaf eru
einhverjir sem hafa gaman af að stríða lærifeðrum
sínum. Annars fannst mér fólk bera hlýjan hug til
Guðmundar sem kennara á þessum fyrrnefnda
stað. Hann var mannlegur, hafði yndi af að blanda
geði við fólk og var eins við alla. Slíkt hlýtur að
afla mönnum vinsælda þar, sem fólk er með
ómengað hugarfar. Félagsmaður þótti Guðmund-
ur með ágætum. Hann mætti á öll mannamót á
staðnum og spilaði bridds.
Haustið 1957 hélt Guðmundur burt úr Þykkva-
bæ mcð fjölskyldu sinni. Man nú ekki hvort þeim
hjónum var haldið samsæti, en þeirra var a.m.k.
saknað. Og rætur tryggðar á báða bóga, hans og
fjölskyldu annars vegar og íbúa staðarins hins
vegar, slitnuðu aldrei. Guðmundur gerðist kenn-
ari við Kópavogsskóla og kenndi þar fram undir
sjötugsaldur. Hafði hann þá kennt á fimmta
áratug.
Má teljast vel að verki staðið, ekki síst þegar
þess er gætt að nú finnst flstum kennurum nóg að
hætta, þegar þeir hafa náð að uppfylla hina
svonefndu 95-ára reglu. Áður voru kennarar að
strekkja við að halda áfram til sjötugs. Þótti jafn
vel hart að þurfa þá að leggja upp laupana. Já,
tímarnir breytast og mennirnir með. Ekki veit ég
hvernig kennslan hefur gengið hjá Guðmundi í
Kópavogi. Hann hélt a.m.k. út sinn tíma og
kvartaði ekki. Hann átti'sér held ég enga óvildar-
menn. Hann vann störf sín af trúmennsku og má
með sanngirni meira krefjast? Ég veit, að Guð-
• mundur vinur minn var ekki án galla, fremur en
aðrir menn. En þægilegri mann en hann er vart
hægt að hugsa sér.
Guömundur 'kvæntist árið 1944 Guðrúnu
Guðmundsdóttur Sæmundssonar frá Sælingsdal í
Dalasýslu. Hún er fædd árið 1917. Börn eignuðust
þau hjón fjögur. Þau eru: Auður, Guðsteinn
Vigfús, Harpa og Aðalheiður Hrönn. Öll fædd í
Þykkvabæ. Gott var að heimsækja þau hjón:
Alúðin var ekkert smjaður, ekkert sást við neglur
skorið, eins og faðir minn sagði. er hann minntist
frú Óskar á Kjalarlandi. Ég vann um skeið nálægt
heimili þeirra hjóna, í Bókasafni Kópavogs. Þá
bar mig oft að garði að Neðstutröð 4. Við
Guðmundur rifjuðum þá upp minningar frá
sameiginlegum starfsvettvangi. röbbuðum um
mannlífið á staðnum fyrr á tíð o.fl. Vegna búsetu
úr bænum hittumst við sjaldan síðari árin.
Ég sem þessar línur rita taldi mér ljúft og skylt
að minnast forvera míns, Guðmundar Vernharðs-
sonar. Með santúðarkveðjum frá mér og mínum
til aðstandenda hans.
Borgarfirði eystra, 12. ágúst 1983.
Auöun Bragi Sveinsson.
íslendingaþættir
8