Íslendingaþættir Tímans - 26.10.1983, Blaðsíða 3

Katrín Jónasdóttir
frá Núpi
Fædd 1. febrúar 1896
Dáin 6. október 1983
■ I dag verður til moldar borin að Breiðabólsst-
að í Fljótshlíð, Katrín Jónasdóttir, sem var
húsmóðir að Núpi í sömu sveit í nærfellt sex
áratugi.
Katrín var fædd að Hólmahjáleigu í Austur-
Landeyjum 1. febrúar 1896 dóttir Jónasar Jóns-
sonar frá Ljótarstöðum og Ragnheiðar Halldórs-
dóttur frá Ósabakka á Skeiðum.
Systkini í Hólmahjáleigu voru auk Katrínar,
Guðmundur. lengi bóridi í Hólmahjáleigu og
formaður á áraskipi við Landeyjasand, Guðríður,
sem bjó í Hallgeirsey og átti fyrir mann Guðmund
Guðlaugsson, Magnús, sem átti Sesselju Krisfínu
Framan af var oft þröngt i búi hinnar barnmörgu
fjölskyldu, því að kreppan svarf að hjá Maddý og
Óskari ekki síður en annars staðar. Samt eignaðist
Óskar bílskrjóð og síðan hvern af öðrum. Öllum
kom hann þeim í gang og ók þeim með sig og sína
ótrúlegustu torfærur auk flestra þjóðvega, sem þá
voru til á íslandi. Óskár og Maddý hafa alltaf verið
á ferð og flugi og aldrei ein. Eftir að börnin uxu
úr grasi, hafa þau jafnan boðið með sér vinum
sínum, þeim sem síður áttu kost farartækja. Þau
eru annálaðir ferðafélagar, og á þeim margur gott
upp að inna. Þegar á ævina leið, eignaðist Óskar
góða bíla og síðari áratugum nýja og vandaða.
Hafa þeir aldrei verið sparaðir og veitt mörgum
óblandna ánægju. Ekki var það síst á ferðalögum,
að ásköpuðgamansemi Óskars fékk útrás. Fyndni
hans var oft frumleg og mörg ógleymanleg.
Annað var það í fari Óskars, sem margur naut, en
það var óbilandi hjálpsemi og fórnarlund. Ég
held, að ekki sé ofmælt, þó að sagt sé að öllum
hafi liðið vel í návist Óskars Jónassonar.
Þó að Maddý og Óskar hafi unnað mest landi
sínu og kynnst því rækilega, vildu þau líka
skyggnast um í öðrum löndum. Lágu leiðir þeirra
' þá ýmist til Skandinavíu, suður um höf eða vestur
til Ameríku. Á öllum þessum ferðum eignuðust
þaualdavini.
Fyrir fjórum árum fékk Óskar aðkenningu að
slagi. Náði hann sér furðanlega af því áfalli, þótt
aldrei yrði hann samur. En síðustu árin naut hann
samt lífsins sjálfum sér og öðrum til yndis. Á
hádegi ntiðvikudaginn 12. þ.m. sat Óskar að
vanda við borð sitt og las. Þá kom kallið, og hann
andaðist
eins og léttii laufi
lyfti blær frá Itjarni.
Blessuð sé minning hans. Ég mæli áreiðanlega
fyrir munn margra, þegar ég þakka Óskari
Jónassyni langa samfylgd af alhug. Eftirlifandi
konu hans, börnum og öðrum ástvinum votta ég
einlæga samúð.
Ólafur M. Ólafsson
íslendingaþættir
Halldórsdóttur frá Skíðabakka, þau bjuggu í
Hólmahjáleigu, síðar á Selfossi, Júlía sem átti
Guðlaug Ólafsson frá Eyvindarholti þau bjuggu
að Guðnastöðum, Guðbjörg sem átti Erlend
Árnason oddvita á Skíöbakka og Jónas Ragnar
sem átti Fanneyju Þorvarðardóttir en hann stund-
aði verkamannavinnu í Reykjavík.
Öll þessi systkini horfin af sviðinu, utan Guð-
mundur. sem dvclur að Ási í Hveragcrði. -
níræður.
Heimilið í Hólmahjáleigu var traust og gott.
Þar var ntikið unnið. mikil farsæld og ráðdeild.
Bóndinn virtur formaður við brimströndina og
flutti oft fólk og farangur til Vestmannacyja, auk
þess að róa til fiskjar frá hafnleysinu og sækja
björg í bú með hásetum sínufn. Þrjár systur frá
Hólmahjáleigu urðu húsfreyjur góðar í sinni
heimasveit, skiluðu miklum dagsverkum með
dugnaði og þeim óeigingjarna velvilja og hlýja
hug til samfcrðamannanna sem fylgir fólkinu frá
Hólmahjáleigu.
Hinn 2. júlí 1922 giftist Katrín Guðmundi
Guðmundssvni. Brúðkaupið fór frani í foreldra-
húsum hennar að Hólmahjáleigu.
Ungu hjónin hófu þegar búskap á austur-jörð-
inni að Núpi cn á vesturjörðinni bjuggu Guðrún
Pétursdóttir og Guðmundur Erlendsson hrepp-
stjóri og var nágrcnni á Núpsbæjum eins og bcst
gerist. Guðmundur Guðmundsson var fimmti
maður í beinan karllegg sem bjó í austurbænum á
Núpi og st'ðar tók sá sjötti við. Hann andaðist 11.
apríl 1970 og höfðu þaú Katrín og Guðmundur þá
verið gift í nærfellt hálfa öld. Virðingin var
gagnkvæm. þegar maður sá Núpshjónin saman
var engu líkara en þau væru nýbúin að setja upp
hringana. Hjónin á Núpi voru gæfufólk sem
ræktuðu rneð sér kærleikann við hina hvcrsdags-
legu vinnu. Frá þeim cr kominn mikill ættbogi.
Þegar Guðmundur skáld á Sandi hafði vcrið í
hjónabandi í aldarfjórðung orti hann kvæði til
konu sinnar, sem lýkur þannig:
Umliyggja scm œlid vakir,
eignasl mörg og fögur blóm.
Listin sti sem lagið krýnir
leggttr mest í eftirhjóm.
Gull á Itjálmi dagsins drýgir
dvergnr sá, er kveikir eld.
Þcgar Itlýr á verdi vukir
vestanblær um fagurt kveld.
Guðmundur á Núpi var einstakur iðjumaður -
sístarfandi. Hann var mikill ræktunarmaður,
smiður ágætur á tré og byggðu þau hjónin upp öll
hús á ábýlisjörð sinni. Silfursmiöur var Guðmund-
ur góður og smíðaði svipur og tóbaksílát. Bóngóð-
ur granni með bjart og jákvætt lífsviðhorf, laus við
barlóm og bölsýni. Það cr hlýlegt að horfa hcini
til Núpsbæjanna með hvít þil og falleg tré í varpa,
aflíðandi brekkur upp í heiði bryddaðar mó-
svörtum klettum.
í austurbænum á Núpi uxu úr grasi tíu börn,
sem öll lifa. Allt tápmikið dugnaðarfólk, og
vclviljinn frá foreldrahúsum hefur fylgt þcim ut í
lífið.
Þegar yngsta barn þeirra hjónanna á Núpi var
nýlega tvcggja ára tóku þau bróðurbarn Katrínar
til fósturs og ólu upp sem sitt eigið. Tólfta barnið
fermdist frá heimili þeirra og var þar að nokkru
uppalið.
En auk alls heimilisfólks hlutu margir skjól á
Núpi þar réði hjartalagið cn ekki fermetrafjöldi í
gólfum. Þrjár gamlar konur voru kvaddar hinstu
kveðju frá heimili þeirra, þar sem þær höfðu lcitað
athvarfs, áður en samfélagið fór að sinna þeim,
sem enga eiga að. Og það þótti fleirum en gömlum
cinstæðingum gott að dvelja á Núpi. Sömu börn
voru þar í sveit ár eftir ár og fannst þau vera eins
og í foreldrahúsum.
Katrín á Núpi lærði ung karlmanna-fatasaum út'
í Vestmannaeyjum. Hún komst yfir að sauma
meira cn á stóra fjölskyidu. Á seinni árum
saumaði hún upphlutsbúninga. En á árum áður
átti hún vefstól og sló vefinn. Þegar þrckið var
farið að bresta fyrir nokkrum árum fluttist hún að
Dvalarheimilinu Lundi í Hellukauptúni og þar
kvaddi hún þetta líf að morgni þess dags, sem fjöll
urðu í fyrsta sinn hvít á þessu hausti.
Hjónin á Núpi voru einhuga, hamingjan var
heimafengin. Slíkt fólk gengur í morgunbirtunni
glatt til starfa og gleymir ekki að þakka Guði gæfu
og góða daga, er í takt og sátt við hina hversdags-
legu tilveru. en jafnframt ávallt tilbúið til að verða
öðrum til góðs.
Kirkjugarðinn á Brciðabólsstað bcr hátt. Þaðan
er fagurt að horfa yfir grösugt land, eggslétt tún,
akra og engi út á blikandi haf með Eyjarnar eins
og álfaborgir við sjónarrönd.
Bráðum bætist við í garðinn minnisvarði um
Katrínu á Núpi, sem lengi setti, með gerðarþokka
og reisn, stóran svip á mannlífið í Fljótshliðinni.
Pálmi Eyjólfsson.
3