NT - 19.06.1984, Page 10

(w Þriðjudagur 19. júní 1984 10
wlí Minning
Sveinn Guðmunds-
son, húsvörður
Fæddur 17. desember 1913
Dáinn 10. júní 1984
Sveinn Guðmundsson, hús-
vörður Flensborgarskóla, varð
bráðkvaddur á hvítasunnudag.
Skyndilegt fráfall hans kom
mjög á óvart, því að ekki var til
þess vitað, að hann hefði áður
kennt sér þess meins, er honum
varð að aldurtila.
Sveinn hóf störf á vegum
Hafnarfjarðarbæjar árið 1974
sem umsjónarmaður skólaúti-
búsins í húsi Dvergs Vf við
Lækjargötu. Því starfi gegndi
hann í fimm ár, þ.e. meðan
útibúið var rekið sem hluti Víði-
staðaskóla, en þá varð að sam-
komulagi, að hann hæfi störf
við umsjón og gangavörslu í
Flensborgarskólanum, og hús-
vörður skólans var hann síðustu
þrjú árin.
Sveinn Guðmundsson var
ættaður af Ströndum norður.
Hann var fæddur 17. desember
1913 á Gjögri í Árneshreppi,
hinni fornfrægu veiðistöð milli
Trékyllisvíkur og Reykjarfjarð-
ar. Faðir hans, Guðmundur
Sveinsson, var sjómaður, eins
og flestir aðrir þar um slóðir, og
það varð hlutskipti Sveins að
stunda sjó frá unglingsárum og
allt þar til seint á sjöunda ára-
tugnum, að hann fór alfarið í
land. Móðir Sveins, Vigdís
Gunnlaugsdóttir, var ættuð frá
Hlíð í Álftafirði við ísafjarðar-
djúp. Var hún ekkja, er hún
giftist Guðmundi, og hafði eign-
ast fimm börn áður. Saman áttu
þau Vigdís og Guðmundur þrjú
börn: Aðalheiði, Svein og
Gunnlaug, en sá síðastnefndi
drukknaði í ársbyrjun 1944,
þegar togarinn Max Pemberton
fórst. í maímánuði 1924, þegar
Sveinn er á 11. ári, lést Vigdís,
móðir hans, aðeins 48 ára að
aldri. Var þá það eitt til ráða að
koma börnunum fyrir hjá vinum
og ættmennum, og fór Sveinn í
fóstur til hjónanna Petrínu
Guðmundsdóttur og síðari
manns hennar, Jóns Daníels-
sonar, sem bjuggu í Kjós við
Reykjarfjörð. Dvalarsinnarþar
hjá þeim hjónum minntist
Sveinn jafnan með hlýju og
virðingu.
Þau Petrína og Jón áttu sam-
an þrjár dætur, en með fyrri
manni sínum, Ágústi Guð-
mundssyni, sem andaðist 1915,
eignaðist hún fimm börn, og
urðu yngstu synir hennar, þeir
Guðmundur og Sörli, einnig
samtíða Sveini, er stundir liðu
fram, m.a. við verksmiðjuvinnu
og sjósókn frá Djúpuvík á
árunum fyrir og um 1940. Einn
sona Petrínu var settur til
mennta. Var það Símon Jóhann
Ágústsson, sem varð doktor í
heimspeki og prófessor við Há-
skóla Islands. Með þeim fóstur-
bræðrum var einkar kært og
ekki hvað síst með þeim Sveini
og Guðmundi, enda höguðu
atvikin því svo, að þeir urðu
svilar, og báðir settust þeir að í
Hafnarfirði. Petrína fluttist
einnig til Hafnarfjarðar, og hér
andaðist hún í hárri elli.
Ókunnugur, sem kynntist
Sveini Guðmundssyni á síðustu
árum hans, gat glöggt greint, að
þar fór sjómaður sem hann var.
Fas hans og málfar hafði sjó-
sóknin og baráttan við Ægi
mótað öðrum aðstæðum
fremur. Það var líka auðséð, að
margt handtakið hafði hann
unnið og þau ekki öll af léttara
taginu. Sjómáður í Djúpi og
Ströndum á ára- og mótorbát-
um, fiski- og síldarskipum á
þriðja, fjórða og fimmta áratug
aldarinnar varð að láta hendur
standa fram úr ermum - og það
urðu sjómenn raunar alls staðar
að gera - enda var aðbúnaður
við veiðárnar frumstæður þá
miðað við það, sem nú er orðið.
„Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stœldu kjark. “
Sveinn kvæntist 22. 10. 1941
Emmu Magnúsdóttur, Hanni-
balssonar, sjómanns og for-
manns á hákarlaskipum, á
Gjögri og síðar á Djúpuvík, og
konu hans Guðfinnu Guð-
mundsdóttur. Þótt ekki væri ég
kunnugur heimilishögum
Sveins, fann ég, að hann bar
mikla virðingu fyrir konu sinni,
enda mun hjónaband þeirra
hafa verið farsælt. Sveinn og
Emma áttu heimili á Djúpuvík,
í sambýli við foreldra Emmu,
frá 1942-1957, en þaðan ífrávar
t
Eiginmaður minn, faðir okkar og tengdafaðir
Halldór Runólfsson
Kleppsvegi 46
Reykjavík
verður jarðsettur frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 21. júní kl.
13.30.
Katrín Valdimarsdóttir
Kristbjörg Halldórsdóttir
Runólfur Halldórsson Hulda Matthíasdóttir.
heimili þeirra í Hafnarfirði.
Djúpavík við innanverðan
Reykjarfjörð var staður, sem
menn bundu miklar vonir við
um skeið. Þar var um margra
ára bil mikil síldarsöltun, og á
árunum 1934-’35 var þar byggð
síldarverksmiðja. En hún var
aðeins starfrækt um fárra ára
skeið, því að síldin hvarf úr
Húnaflóanum og hefur enn ekki
ratað á fornar slóðir. Þar með
brast grunnurinn undan vonum
þeim, sem við verksmiðjuna
voru tengdar. Þegar þar við
bættist, að aðrar fisktegundir
þurru einnig, hlaut staður og
byggð að gjalda þess. Verk-
smiðjan var lögð niður og fólkið
fluttist smám saman burt til
byggðanna við Faxaflóa, en
fasteignir urðu verðlausar og að
engu bættar.
Sveinn var allan sinn sjó-
mannsferil á fiskibátum við
þorsk- og síldveiðar meðfram
ströndum þessa kalda lands.
Hlutskipti hans, eins og annarra
vertíðarsjómanna, var að dvelja
langtímum saman fjarri ástvin-
um sínum. Þeir gátu einungis
verið heima vor og haust, áður
en farið var á vertíð, og á milli
vertíða unnu þeir ýmiss konar
verkamannastörf eftir því sem
þau til féllu. Á síðustu Djúpu-
víkurárum hans dvaldi fjöl-
skyldan þó stundum syðra yfir
vetrarvertíðina, en fluttist svo
aftur norður með vorinu.
Á seinni sjómannsárum sín-
um var Sveinn á bátum, sem
ýmist voru frá Reykjavík,
Keflavík eða Hafnarfirði, og
eftir að Sigurður Pétursson, út-
gerðarmaður á Djúpuvík, flutti
útgerð sína til Reykjavíkur, var
Sveinn skipverji á bátum hans.
Sveinn var tryggðatröll og batst
vináttuböndum við skipstjóra
sína og skipsfélaga og aðra þá,
sem með honum störfuðu og
voru honum að skapi.
Eins og áður segir, fór Sveinn
alfarið í land seint á sjöunda
áratugnum, líklega 1967, og
haðfi þá verið viðloðandi Ægi í
um 40 ár. Hóf hann þá störf í
Skipasmíðastöðinni Dröfn.
V erkstjóri þar var Sigurjón Ein-
arsson, skipasmíðameistari,
giftur Andreu Pétursdóttur,
hálfsystur Sveins. Taldi Sveinn
til þakkar við þau hjón fyrir
greiðvikni og góðan hug í garð
sinn og sinna. I Dröfn vann
Sveinn af og til, frá því að hann
fluttist til Hafnarfjarðar, og
þangað hugðist hann fara til
starfa, þegar hann yrði að láta
af húsvarðarstarfinu fyrir aldurs
sakir.
Sveinn og Emma eignuðust
fjögur börn. Elst þeirra er Kam-
illa, f. 1942, þroskaþjálfi. Hún
er gift dönskum manni, Hans
Ove Hansen, málarameistara.
Búa þau í Esbjerg og eiga tvö
börn. Guðrún, f. 1944, dó á
fyrsta ári. Guðmundur, f. 1946,
kennari og ritstjóri, kvæntur
Guðlaugu Kristmundsdóttur.
Þau búa í Hafnarfirði og eiga
tvö börn. Gunnlaugur, f. 1950,
bankamaður, skrifstofustjóri
útibús Iðnaðarbankans á Sel-
fossi, kvæntur Elínu Ástráðs-
dóttur. Eru þau búsett á Selfossi
og eiga tvö börn.
Kynni mín af Sveini Guð-
mundssyni hófust, þegar hann
var ráðinn til starfa við Flens-
borgarskóla. Hann var mikill
sómamaður til orðs og æðis,
hógvær og hlédrægur, maður
starfsins fyrst og fremst, fjölhæf-
ur til verka og kom það sér
einkar vel í starfi hans fyrir
skólann. Hann var verklaginn
og verkhygginn og iðinn, svo að
af bar, samviskusamur og sam-
vinnuþýður, hýr í bragði og
hafði af glettni gaman, skipti lítt
skapi og tók því, sem að hönd-
um barmeðjafnaðargeði. Hann
var fastur fyrir, ef honum fannst
rangt að málum staðið, en flík-
aði ekki sínum tilfinningum.
Ekki minnist ég þess, að úr
munni hans félli styggðaryrði í
garð manna og málefna. Var
hann þó ekki allra og líkaði
misvel framkoma manna og
viðhorf, en engan lét hann
gjalda þess, hvorki í orðum né
athöfnum.
Sveinn var karlmenni í þess
orðs bestu merkingu, en þola
mátti hann líkamlega annmarka
hin síðari árin. Hann var heyrn-
arskertur nokkuð og jók það
hlédrægni hans, en auk þess var
hann bagaður á fæti. Hvorugt
lét hann á sig fá og mælti ekki
æðruorð.
Nú, þegar hann er allur, eru
mér efst í huga þakkir til hans
fyrir góð störf og elskuleg kynni.
Skyndilegt fráfall hans leiðir
hugann að fallvaltleika þessa
lífs. Eiginkonu hans, börnum
og barnabörnum sendi ég hug-
heilar samúðarkveðjur.
Snorri Jónsson
Hin færeyska Nóra
■ Norðurlandahúsið í Færey-
jum: Dukkuheim, sjónleikur
eftir Henrik Ibsen. Leikstjóri
Sveinn Einarsson. Gestaleikur
á listahátíð.
Bágt er til þess að vita hvað
illa maður skilur færeysku tal-
aða. Satt að segja veit ég ekki
hvað venjulegur leikhúsgestur
hefði fengið út úr óþekktum
færeyskum leik í Félagsstofnun
stúdenta. En Brúðuheimili var
skemmtileg sýning, bæði vegna
þess að gaman er að sjá hvað
grannar vorir geta í leiklistinni
og einnig sökum hins að lbsen
gamli er nú einu sinni ómót-
stæðilegur.
Hin íslensk-færeyska sam-
vinna við uppsetningu Brúðu-
heimilisins í Færeyjum hefur
að ég hygg borið ávöxt, og má
þar mest þakka smekkvíslegri
leikstjórn Sveins Einarssonar.
Að því ógleymdu auðvitað að
Færeyingar höfðu fram að tefla
leikkonu sem hafði vald á
Nóru; með því stendur og
fellur hver sýning Brúðuheimi-
lisins. Elín K. Mouritsen léði
hlutverkinu allan æskilegan
kraft.og líf, svo kröfuhart sem
það er. Segja má að hún hafi á
stundum tekið það nokkuð
geyst framan af en hún skilaði
því með sóma, og náði áhrifa-
miklum tökum í uppgjörinu
við Þorvald í lokin.
Aðrir færeyskir leikarar
stóðu óhjákvæmilega í skugga
Elínar. Ánnars var vel skipað
í hlutverk Kristínar Linde sem
Laura Joensen lék: hún hafði
til að bera æskilegan traust-
leika, jarðsamband sem
Kristín þarf að hafa; en sam-
leikur hennar og Borgars
Garðarssonar sem Krogstads
var ef til vill ekki í fullu
jafnvægi. Einna daufastur
þótti mér Rank læknir, Olivur
Næss, það vantaði nokkuð á
að tragidíu læknisins væri miðl-
að með áhrifaríkum hætti.
íslendingarnir, Borgar og
Pétur Einarsson sem Helmer
skáru sig minna úr en ætla
mætti, og er þar að þakka
smekk Sveins Einarssonar fyrir
heildarblæ sýningarinnar. Pét-
ur er yfirleitt þeim mun betri
sem meira á reynir, og sýndi
þröngsýni og mannlegt veik-
lyndi Helmers ákjósanlega.
Leikið var á miðju gólfi í
Félagsstofnun og áhorfendur
til beggja handa. Þetta er
nokkuð truflandi og ég er lítt
hrifinn af sviðsetningu af þessu
tagi þótt segja megi að með
því komist áhorfendur í meira
návígi við leikendur; - en slíkt
„návígi“ má bara ekki verða of
náið að mínum smekk. - Af
hverju lét Leikfélag Reykja-
víkur ekki Færeyingana sýna í
Iðnó?
Það væri freistandi að ræða
um Brúðuheimilið nánar,
þetta leikrit sem hefur líklega
verið oftast upp fært allra leik-
rita Ibsens. Kvenfrelsisumræð-
an öll í seinni tíð hefur blásið
nýju lífi í áhuga manna á
leikritinu. Auðvitað er nær-
tækt að leggja eins mikið upp
úr þessari hlið verksins og er
jafnan gert. En líkt og um
önnur leikrit Ibsens gildir það
um Brúðuheimilið að varast
skyldi of yfirborðslegan og ein-
faldan skilning á því. Leikritið
er kannski ekki fyrst og fremst
um þróun dúkkunnar Nóru til
sjálfsvitundar. Það fjallar um
þann sammannlega vanda
karla jafnt sem kvenna að
samhæfa hversdagslega lífssýn
hinni háu hugsjón, „hinu
undursamlega." Þessi hugsjón
storkar öllum kröfum samfé-
lagsins um álit og stöðu, orðstír
og virðingu sem gera Þorvald
Helmer að því lítilmenni sem
hann reynist þegar á hólminn
kemur. Þessari samfélagskröfu
hefur Nóra hafnað, gerst brot-
leg við hin vondu og vitlausu
lög að boði tilfinninga sinna.
Þegar Helmer fellur á því
prófi, lætur samfélagið leggja
sig flatan, þá tekur Nóra afleið-
ingunum, hafnar holu og
hræsnisfullu lífi með „ókunn-
ugum manni“ fyrir ótrygga til-
veru í samræmi við hinar æðri
hugsjónir, vonina um að hið
undursamlega kunni að gerast.
Ég hygg að sú ályktun
norska bókmennafræðingsins
Else Höst sé rétt að Brúðu-
heimili hafi upphaflega orðið
til út frá kvenfrelsisumræðunni
á áttunda tug nítjándu aldar,
en í meðförum skáldsins vaxið
langt út fyrir slíkar hugmyndir.
Þetta held ég að mönnum sé
hollt að athuga áður en þeir
faðma verkið að sér sem ein-
skæran kvenfrelsisáróður.
En Brúðuheimilið er marg-
slungnara viðfangsefni en svo
að unnt sé að fara lengra út í
þessa sálma hér. Heimsókn
Færeyinganna ,með sýninguna
var ánægjulegur viðburður
sem ber að meta, enda voru
viðtökur áhorfenda á fimmtu-
dagskvöld hinnar hlýlegustu.
Nú hefur íslendingur, Hjörtur
Pálsson, dagskrárstjóri, verið
ráðinn forstöðumaður Norður-
landahússins í Færeyjum.
Væntanlega stuðlar það að
meiri menningarsamskiptum
okkar og Færeyinga en verið
hafa, og gæti þannig sýningin
á Brúðuleikhúsinu orðið upp-
haf nánari kynna þessara ey-
þjóða hvorrar af annars
mennt.
Gunnar Stefánsson
Minningargreinar
■ Þeim, sem óska birtingar á minningar-
greinum í blaðinu, er bent á, að þær þurfa
að berast a.m.k. tveim dögum fyrir birting-
ardag. Þær þurfa að vera vélritaðar.