NT - 10.09.1984, Blaðsíða 10

Mánudagur 10. september 1984 10
Þorsteinn Þ.
Víglundsson
Það mun hafa verið í júlí-
mánuði á því herrans ári 1972,
að mér bárust skilaboð, frá því
sem við dauðlegir menn
köllum æðri máttarvöld. Mér
væri ætlað að fara í ferðalag,
sem þó væri ekki beint ferða-
lag. Atvik voru þau að mér
gafst fyrir tilstilli ömmu
minnar, tækifæri á að sækja
miðilsfund hjá Hafsteini
Björnssyni. Þar flutti Runki,
sem mörgum er kunnur, mér
þessi tíðindi. Jafnframt tók
hann af mér strangt ioforð, að
læra ekki til prests, af ástæðum
sem hér verða ekki tíundaðar,
því þá ætti ég á hættu að fá
biskupinn okkar sæla og prest-
ana á hæla mér. Ég var nú ekki
trúaður á, að af neinu ferðalagi
yrði, en Runki sagði: Sannaðu
til, eftir 20. ágúst. Finna
(önnur þekkt persóna á miðils-
fundum Hafsteins) bað mig
fyrir alla muni að fara varlega
á þessum vélum (mjólkurbíl-
um, sem ég þá hafði atvinnu af
að aka). Allt kom fyrir ekki.
Þann 18. ágúst var ég farþegi í
bíl og lenti í bílslysi, sem
orsakaði það að ég gat ekki
haldið áfram vinnu minni hjá
Mjólkursamsölunni í Reykja-
vík. Pann 25. ágúst hringdi
síðan mér ókunnugur maður
til mín og sagðist vilja ráða mig
í vinnu, sem gjaldkera hjá
Sparisjóði Vestmannaeyja.
Allt var þetta mér framandi.
Sá sem hringdi í mig var enginn
annar en Porsteinn Þ. Víg-
lundsson, sem ég vissi þá engin
deili á. Þ.P.V., en svo var
hann gjarnan nefndur, hafði
þá haft samband við lærimeist-
ara minn Guðmund Sveinsson,
skólastjóra Samvinnuskólans
Bifröst. Porsteinn sagðist
koma í bæinn um næstu helgi,
til að ganga frá ráðningu
minni. Ekkert hik, þó að við
hefðum aldrei sést. Þetta var
ekta Þ.Þ.V. Þegar ég spurði
hann um kaupið, svaraði hann:
„Ekkert mál góði minn, þú
færð bara sama kaup og ég hef
og svo útvega ég þér ódýrt fæði
og húsnæði." í byrjun septem-
ber 1972 var ég floginn til
Eyja, í áður óþekkt umhverfi
og byrjaður að starfa innanum
framandi fólk, bæði starfs-
menn og viðskiptavini, sem ég
átti þó fljótt eftir að komast
að, að var hið mesta gæðafólk.
Margra skemmtilegra „karak-
tera“ minnist ég frá þessum
árum, t.d. Freymóðs bæjar-
fógeta og Jóns Hjaltasonar,
lögfræðings, en merkastur
allra var þó sparisjóðsstjórinn
Þorsteinn Þórður Víglunds-
son. Þ.Þ.V. var þá löngu orð-
inn löglegt gamalmenni, en
skilaði þó margföldum vinn-
udegi. Sem sparisjóðsstjóri,
byggðasafnsdriffjöður, útgef-
andi og ritstjóri Bliks, ársrits
Vestmannaeyja, með meiru.
Það er engin leið að lýsa
Þ.Þ.V., til þess var hann of
stórbrotinn. Besta heimildin
er þó Blik, sem hann ritstýrði
og gaf út í hartnær hálfa öld.
Ennfremur hefur verið ó-
gjörningur að gefa út bók um
Eyjar án þess að minnast á
Þ.Þ.V. Þorsteinn var og er
hluti Vestmannaeyja. Án hann
hefði mannlíf og menning í
Eyjum aldrei verið sú sama.
Sú ráðstöfun herra Ásgeirs Ás-
geirssonar síðar forseta
Islands, að fá Þ.Þ.V. árið 1927
til að fara til Eyja og koma
skipulagi á skólamálin varð
árangursrík. Ásgeir heitinn
hefur trúlega séð í Þorsteini
mikið mannsefni og „massív-
an“ höfðingja. Enda bera
verkin merkin. Hús Spari-
sjóðsins, reist af slíkum
stórhug, að þar var hægt að
hýsa auk hans bæjarfógetann
og Byggðasafnið, lengi vel.
Gagnfræðaskólinn, Mjólkur-
samsöluhúsið, Leikhúsið og
Byggðasafnið og svo mætti
lengi telja. Frumkvöðull að
öllum þessum byggingum var
Þ.Þ.V. Auk skólastjórastarfa
var Þorsteinn í Goðasteini
frumkvöðull að stofnun Spari-
sjóðs Vestmannaeyja, a.m.k.
tveggja kaupfélaga, Byggða-
safnsins og þannig mætti halda
áfram. Hann gaf ennfremur út
blöð og bækur. Afköstin voru
með ólíkindum og allt var gert
af miklum stórhug. Ekki var
nein lognmolla í kringum Þor-
stein. Andstæðingar hans,
pólitískir og aðrir keppinautar,
gerðu allt til að losna við
manninn úr Eyjum, M.a. var
gripið til þess örþrifaráðs, að
lækka við hann skólastjóra-
launin, en Þorsteinn kunni ráð
við því. Hann fór í rófurækt
með Einari ríka!
Síðar naut hann aðstoðar
pólítísks andstæðings síns
Bjarna Benediktssonar, þáver-
andi menntamálaráðherra.
Samkomulag varð með Þor-
steini og Bjarna, um að Þor-
steinn hætti við málaferli á
hendur einum ráðherra í ríkis-
stjórninni, en í staðinn hjálp-
aði Bjarni Þorsteini við að
fullgera Gagnfræðaskólann.
Jafnfram sáu þeir Bjarni Bene-
diktsson, Einar ríki og fleiri
góðir menn um að skrúfað var
uppí ýmsa rógbera og sóða-
kjafta. Þ.Þ.V. taldi að Bjarni
Benediktsson hefði verið sinn
besti yfirmaður.
Ég var svo lánsamur, að
vinna oft frameftir í Spari-
sjóðnum, á svokölluðum
„hundavöktum", með Þor-
steini. Þá sagði hann mér svo
lýgilegar sögur frá gamalli tíð,
málaferlum og árásum, að ég
hefði ekki trúað því að slíkir
hlutir væru til, ef ekki hefði
verið til frásagnar jafn vandað-
ur maður og Þ.Þ.V. Einar ríki
sagði mér eitt sinn, þegar ég
fór með nýútkomið Blik til
hans, að það hefði verið gaman
að fá Þorstein útí útgerð og
einkaverslun, en til þess hefði
hann verið ófáanlegur. Þor-
steinn mat hag heildarinnar
langt fram yfir sína einkahags-
muni. Ekki fóru skoðanir okk-
ar Þorsteins alltaf saman, þó
við virtum sjónarmið hvors
annars. Hann sagði oft við mig
þegar honum blöskraði. „Þú
ert gott efni í Reykjavíkur-
kaupmann“.
Við Þorsteinn lifðum saman
eitt eldgos. Að kvöldi hins 23.
janúar 1973 sigldum við frá
Reykjavík ásamt Benedikt
núverandi sparisjóðsstjóra,
með strandferðaskipi, til að
sækja Sparisjóðinn. Ekki gekk
of vel að fá leyfi til að fara til
Eyja en Ólafur heitinn
Jóhannesson gaf þó á endanum
leyfi til þess, gegn því að
Magnús Magnússon bæjar-
stjóri myndieinnigsamþykkja.
Engin leið var að ná tali af
Magnúsi, en strax og við kom-
um til Eyja lét Þorsteinn hann
vita, að við værum þar með
hans leyfi. Lét Magnús það
gott heita, enda kátur mjög að
sjá Þorstein vin sinn. Eftir að
búið var að flytja Sparisjóðinn,
Þorsteinn með víxlana í sinni
koju og ég með peningana
undir koddanum, fór Þor-
steinn aftur til Eyja, til að
bjarga Byggðasafninu. Um
sína eigin búslóð í Goðasteini
hirti hann ekki að sinni.
Sparisjóðurinn fékk inni í
Seðlabankanum, fyrir velvild
góðra manna þar og Byggða-
safnið hýsti Þór Magnússon
þjóðminjavörður af mikilli
lipurð. Gagnfræðaskólinn í
Eyjum, sem sumir menn sögðu
að Þorsteinn hefði byggt af
mikilli sérvisku uppi á hæð,
var vel varinn fyrir náttúru-
öflunum. Þar reis fljótt mið-
stöð björgunar og fjarskipta-
starfs í Eyjum. Þorsteinn
byggði skólann á sínum tíma,
að því er þröngsýnum
mönnum sýndist út úr bænum,
en hann hafði þá í huga
byggðaþróun. Skólinn er því
mjög miðsvæðis í dag.
Mikið reyndi á Þorstein í
starfi sparisjóðsstjóra, á með-
an gosið stóð yfir. Engir pen-
ingar komu inn. Með lögum
voru allir víxlar framlengdir
um tvo mánuði, en peningar
streymdu út. Kom sér nú vel,
að vanur skipstjóri var á skút-
unni, þannig að siglt var milli
skers og báru og aldrei kenn-
dum við grunns. Einnig dreifð-
ust Vestmannaeyingar út um
land, svo oft var erfitt að ná í
skuldunautana. Á einhvern
furðulegan hátt var Þorsteinn
þó alltaf með það á hreinu
hvert hver hefði flutt og gat
miðlað uppiýsingum um það.
Gengi illa að ná í víxilskuldara
var viðkvæðið oftast, „Hafðu
engar áhyggjur, hann borgar,
þetta er gamall nemandi
minn.“
Að baki hverjum góðum
manni er góð kona. Þorsteinn
kvæntist árið 1926 eiginkou
sinni, Ingigerði Jóhannsdótt-
ur. Það er eins og það hafi
gerst í gær, svo vel man ég, hve
Ingigerður tók vel á móti mér
haustið 1973. Þá kom ég fljúg-
andi til Eyja, til að hafa umsjón
með og starfrækja nokkurs
konar útibú Sparisjóðsins í
Eyjum, aðalstöðvarnar voru
þá enn í Seðlabankanum. „Ég
treysti þér, alveg eins og sjálf-
um mér“, varð það síðasta sem
Þorsteinn sagði, áður en að
hann fór aftur til starfa, uppi á
„fastalandinu".
Eftir stormasama og við-
burðaríka ævi myndaðist þó
að lokum kyrrð í kringum
Þorstein. Vestmannaeyingar
og aðrir sýndu honum marg-
háttaða virðingu og þökk fyrir
vel unnin störf. Er ekki
ofmælt, að enginn aðkomu-
maður hafi skilið eftir sig
heilladrýgri spor í Vestmanna-
eyjum heldur en hinn vel
menntaði og gegnheili Aust-
firðingur Þorsteinn Þórður
Víglundsson.
Það sagði mér á dögunum,
náið skyldmenni mitt.að hann
hefði hitt fyrrum bankastjóra
Landsbankans skömmu eftir
að ég fór til Eyja. Bankastjór-
inn fyrrverandi spurði þá að
því; „Hvað gerir Oli.“ Er hann
frétt að égværi ívinnu.með og
fyrir Þ.Þ.V. sagði hann: „Það
verður lærdómsríkt fyrir Óla.
Við veðjuðum á rangan hest,
að bakka ekki Þ.Þ.V. upp,
þegar á reyndi.
Þorsteinn vann alla tíð ötul-
lega að æskulýðs og bindindis-
málum, þó ekki tækist honum
að gera neinn bindindismann
úr mér. Aftur á móti nam ég
hjá Þorsteini nákvæmni, spar-
semi og nýtni og að fara vel
með annarra fjármuni. Enn-
fremur að þola ekki óréttlæti
frá öðrum, sama hver á í hlut.
Minn háskóli í þessum efnum
eru kynni mín af Þorsteini og
frú Salome Nagel, sem ég vann
síðar með á öðrum stað.
Ég hef oft furðað mig á því,
að Þ.Þ.V. skyldi velja mig
fram yfir marga mæta menn,
til þess að vinna fyrir sig. Ég
trúi því að þar hafi æðri máttar-
völd spilað inní.
Nú er Þorsteinn kominn á
þeirra fund. Stormasömu, eril-
sömu, en giftudrjúgu starfi hef-
ur verið skilað. Minnisvarð-
arnir eru óbrothættir og minn-
ingin um góðan mann gleymist
ekki þeim sem kynntust. Ég
votta þeirri góðu konu Ingi-
gerði Jóhannssdóttur, sem hit-
aði margan góðan kaffisopann
fyrir okkur Þorstein, svo og
öðrum ættingjum, mína dýpstu
samúð.
Olafur Haraldsson.
Mánudagur 10. september
m
<Q
0'
0
*■
0)
0
2
■■■
0)
o*
(Q
0
-t
0)
0
f4
Q)>
0
7T
-t
■
■4i
0)
3
a
mma
0)
0*
z
H
q> c ;
o a .
f >
3|S
*><Q E
r
* § s
S:
3 .
0) .
0* !
0) (
(
Q)> (
0
0)> ty
0
3 0
as
c: t
CQ
3
?
3
0
o
■O-
—s
0)
o
(Q
0
s
0
Með því
að fylla út
þennan
seðil getur
þú fengið
sent til þín
nýtt eintak
af NT hlað-
ið fréttum
á hverjum
degi.