NT - 21.11.1984, Qupperneq 7

rn Miðvikudagur 21. nóvember 1984 7
Lu ll Vettvangur
Þjóðleikhúsið, litla sviðið:
Góða nótt, mamma. Höfundur:
Marsha Norman. Þýðandi:
Olga Guðrún Árnadóttir.
Leikmynd og búningar: Þor-
björg Höskuldsdóttir. Leik-
stjóri: Lárus Ýmir Óskarsson.
■ Hvernig er sálarástand
þess sem ákveðið hefur að
svipta sig lífi? Á það er reynt
að varpa Ijósi í þessu leikriti.
og vissulega er hér tekið á
viðkvæmu máli og erfiðu úr-
lausnar, jafnt í skáldskap sem
lífinu sjálfu. Sagt hefur verið
að verkið sé ætlað þeim til
hughreystingar sem eftir lifa,
til að firra þá sjálfsásökunum
og beiskju. Hvað sem slíku
líður og hvort sem leikrit
Mörshu Norman getur gegnt
nokkru þess háttar hlutverki,
er hér um stórbrotið svið að
ræða fyrir dramatískan
höfund: Manneskjan á ystu
landamærum, öllu lokið og
aðeins eftir að stíga hið dimma
fet, vitandi vits. Hvernig geta
menn skilið slíka ákvörðun,
hvað þá sætt sig við hana?
Viðhorf Mörshu Norman til
viðfangsefnisins er umfram allt
ljóst og skynsamlegt. Það er
, skynsamlegt innan þess hrings
sem verki hennar er markað,
en slík einkunn segir ekkert
um hversu rauntrútt það er
andspænis lífinu sjálfu. En
höfundur leggur sig fram um
að gera ákvörðun Jessie Cates
að farga sér skiljanlega,
rökrétta, jafnvel réttlætanlega.
Það er ekkert lengur sem bind-
ur hana við lífið, heilsan
brostin, eiginmaðurinn farinn,
sonurinn orðinn afbrotamað-
ur, engir vinir, ekkert starf.
Móðirin ein er eftir og
umönnun hennar er ekki næg
ástæða til að framlengja líf
sem þegar er útbrunnið. Og
Jessie segir móður sinni frá
ákvörðuninni sama kvöld og
hún hyggst kveðja, vill gera
henni ljósar ástæðurnar.
Það er liður í raunsæisaðferð
verksins hversu sí og æ fléttast
saman við togstreitu mæðgn-
anna um líf Jessie umræða um
hin hversdasgslegustum mál-
efni. Jessie hefur búið í haginn
fyrir móður sína svo að hún
geti haldið áfram að lifa sínu
reglubundna lífi. Og Jessie
hefur sigur. Henni verður ekki
bifað, og eftir að skothvellur-
inn hefur kveðið við tekur
móðirin að framkvæma fyrir-
mæli Jessie.
Sviðsetning Lárusar Ýmis er
smekkvísleg og að ég hygg
fyllilega trú anda verksins.
Hann leggur áherslu á hófstill-
ingu, tempraðan leikmáta sem
lætur hið hreinskorna inntak
neðar í aldursstiga áfengis-
neytenda og jafnvel 10 ára
börn séu orðin áfengissjúkling-
ar. Margt tleira mætti nefna,
sem sýnir að áfengisneysla sé
hér orðin alvarlegt þjóðar-
mein. sem varla verði rönd við
reist. Öldrykkja og fleiri út-
sölustaðir mundu einungis
auka á.þá meinsemd. Fréttir
sagðar í dag, (11/11). frá Sauð-
árkróki sanna það ótvírætt.
Þrátt fyrir alla þessa vitneskju
eru uppi háværar raddir og
kröfur karla og kvenna.
margra í þjóðfélagslegum
ábyrgðarstöðum. um að lög-
leyfa bjórsölu og auðvelda
neyslu þess öls.
Við lestur áður umgetinna
frétta frá Soyétríkjunum og
Grænlandi vaknaði sú spurn-
ing í huga mér: Hvað gera nú
þeir „mannbótamenn", sem
eru flutningsmenn að áður-
nefndu bjórfrumvarpi?
Halda þeir sínu striki. og halda
áfram að særa alþingismenn og
aðra til undanlátssemi við öl-
þyrsta, brjóstumkennanlega
vínneytendur? Þó vitað sé að
það sé böl á böl ofan. - Og
hvað gera háttvirtir alþingis-
menn?
Þaö eru margir sem bíða
svars við þessum og öðrum
spurningum, sern vakna við
slík voðatíðindi. sem hér hefur
lítillega verið drepið á.
Bæ 11. nóv. 1984,
Guðmundur P. Valgeirsson
■ Guðbjörg Þorbjarnardóttir og Kristbjörg Kjeld í hlutverkum
sínum í „Góða nótt, mamma“.
Hið dimma fet
leiksins og skýrleika njóta sín.
Leikmynd Þorbjargar Hösk-
uldsdóttur er nákvæm og nost-
urleg umgerð þess samspils,
kannski óþarflega nákvæm að
vísu; ég hygg að einfaldari
stofugerð hefði hæft betur.
enda sviðið í kjaliaranum ekki
þannig að það þoli margbrotna
leikmynd.
Guðbjörg Þorbjarnardóuir
fer með hlutverk Thelmu,
móðurinnar, og skilar því af
myndarskap eins og vænta
mátti. Þó var eins og herslu-
mun vantaði á að hún hefði full
tök á hlutverkinu og öllum
skapbrigðum Thelmu í tilraun-
um hennar til að hrífa dóttur
sína til lífsins. Óöryggi í með-
ferð texta var einnig áberandi
á frumsýningu. Annars var
mynd Guðbjargar af hinni
sjálfnægu konu samfelld og
brestalaus.
En Kristbjörg Kjeld í hlut-
verki Jessie er þó burðarás
sýningarinnar, - og ber hana
vissulega uppi með sóma. Ég
hygg að Jessie sé fremsta verk
Kristbjargar um langt skeið.
Ég hef ekki í annan tíma séð
jafnintíman leik hjá henni,
vandaðan í smáu og stóru.
Hún leiddi í ljós hið brostna líf
þessarar konu sem er dauðan-
um merkt, kólnuð upp. Fargið
sem á henni hvílir birtist þegar
í hreyfingum Kristbjargar,
raddblæ og látbragði öllu. Og
svo er ósveigjanleg einbeitni
hennar, yfirvegun og rósemi er
hún mælir fyrir um hvernig
Thelma skuli hegða sér. Öllu
þessu skilaði Kristbjörg af
hófstillingu og öryggi sem góð-
um Iistamönnum sviðsins er
lagið.
En - hvað sem líður kostum
þessa verks, skýrleika þess,
kunnáttu höfundar og alúð
leikhússins, - hvað sem þessu
öllu líður hlýt ég að gera þá
játningu að sýningin snart mig
ekki á þann hátt sem hefði
mátt ætla. Það liggur hreinlega
í aðferð höfundar, markvissri
„afdramatíseringu“ efnisins,
hinni skynsamlegu natúralísku
túlkun. Með þessu móti getur
maður, a.m.k. í svip, skilið
hvers vegna konan í leiknum
vill binda enda á líf sitt, hoppa
af strætisvagninum eins og hún
segir. En áhorfandinn fær ekki
tilfinningu fyrir hinni sálrænu
togstreitu, þeirri köldu larn-
andi tortímingu sem hefur
seilst inn í sálarlíf mann-
eskjunnar á þessu hengiflugi.
Tilfinningasemi, segir kannski
einhver. Að vísu rétt, en mað-
ur hlýtur að hugsa til þess
hvernig stórfelldara leikskáld
en Marsha Norman hefði getað
fjallað um slíkt. Við getum
nefnt Eugene 0‘Neill og Art-
hur Miller, en að því er í
leikskrá stendur hafa bandar-
ískir gagnrýnendur talið
Mörshu Norman arftaka
þeirra. Sé svo er það til marks
um dramatíska hnignun sem
markar okkar öld. Með þurra
skynsemishyggju að leiðarljósi
skapa menn seint verk sem ná
til hjartans.
En þetta er ekki sagt til að
vanþakka sýningu Þjóðleik-
hússins á Góöa nótt, mamma.
Þar hefur vel verið unnið og
vissulega sett á svið verk sem á
erindi til hugsandi fólks. ,
Gunnar Stefánsson.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútiminn h.f.
Framkvæmdastjóri: Siguröur Skagfjörö
Sigurösson
Markaösstjóri: Haukur Haraldsson
Ritstjóri: Magnús Ólafsson (ábm).
Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson
Innblaösstjóri: Oddur Ólafsson
Tæknistjóri: Gunnar Trausti
Guöbjörnsson
Skrifstofur: Síöumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300
Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 25 kr. og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT. Prentun:
Blaöaprent h.f.
Fjölgun á
hægri kanti
■ Formannsskiptin í Alþýðuflokknum hafa vakið
verðskuldaða athygli. Spurningin er hins vegar hvort
þau koma til með að verða afdrifarík fyrir bæði
Alþýðuflokkinn og íslensk stjórnmál almennt. Margt
bendir til að svo verði, því sterk rök má leiða að því,
að Alþýðuflokkurinn muni færast til hægri undir
stjórn hins nýja formanns. Flokkurinn hefur reyndar
verið á þeirri leið undanfarna áratugi, en að vísu með-
smá hléum.
Það er fjölmargt, sem bendir nú til þess, að
flokkurinn muni á næstunni fjarlægjast íslenskt
félagshyggjufólk enn meir en hingað til. Fyrir það
fyrsta, er alkunna að Jón Baldvin Hannibalsson,
hinn nýkjörni formaður, hefur verið talinn hægri
maður í Alþýðuflokknum. Skoðanir hans á t.d.
varnar- og öryggismálum ganga í berhögg við
skoðanir mjög margra flokksbræðra hans, en eru í
samræmi við skoðanir íhaldsins. Sama er að segja um
innanlandsmál á mörgum sviðum, eins og kom t.d.
vel í Ijós í skrifum Jóns Baldvins um verkalýðsmál í
Alþýðublaðinu meðan hann var ritstjóri þar.
Frétt DV þess efnis, að nýi formaðurinn hyggist
leggja Alþýðublaðið niður sem dagblað er annað
merki um hægrisveiflu. í ritstjóratíð núverandi
ritstjóra Alþýðublaðsins, Guðmundar Árna Stefáns-
sonar, hefur blaðið verið mest sannfærandi málgagn
félagshyggju á íslandi og er þá Þjóðviljinn meðtalinn.
Þrátt fyrir að Waðið sé hvorki stórt né geti státað af
mikilli útbreiðslu, hefur það þó verið mjög mikilvæg-
ur miðill félagshyggjufólks. Þar má finna vandaðan
málefnaflutning, góð rök og umfram allt þann
sannfæringarkraft, sem þarf til að kveikja í félags-
hyggjufólki á þessum síðustu og verstu tímum
frjálshyggjuæðisins.
Enginn flokkur á íslandi skiptir jafn ört um
formenn og einmitt Alþýðuflokkurinn, eins og fjórir
formenn á tíu árum geta vitnað um. Það er því
lífsspursmál fyrir hinn nýja formann að tryggja sig í
sessi og það verður varla gert öðru vísi en með sigri
í næstu kosningum. Það ber því ekki að undra, þótt
baráttumál og aðferðir bak við kosningasigur Vilmund-
ar Gylfasonar 1978 verði teknar upp að nýju. Um þá
kosningabaráttu hefur Friðrik Sophusson, núverandi
varaformaður Sjálfstæðisflokksins, eitt sinn réttilega
skrifað, að kjósendur hafi ekki greint mun á
Alþýðuflokknum og Sjálfstæðisflokknum. Kjósend-
ur völdu hins vegar kratana af því þeir höfðu hærra.
Nú virðist sem sagt allt stefna í sama farið.
Fjórða vísbendingin varðar áhuga hins nýja for-
manns á nánara samstarfi við Bandalag jafnaðar-
manna, en það hefur endanlega komið sér fyrir á
hægri væng íslenskra stjórnmála, eins og Morgun-
blaðið hefur bent á í leiðaraskrifum sínum. Eigi til
samstarfs að koma, færist Alþýðuflokkurinn því
einnig óhjákvæmilega til hægri.
Að lokum má nefna sterkustu vísbendinguna.
Hún er sú, að í nýlegu viðtali við DV, segist Jón
Baldvin stefna að stjórnarsamstarfi með Sjálfstæðis-
flokknum og Bandalagi jafnaðarmanna.
Frekari vísbendinga er varla þörf: Alþýðuflokkur-
inn er á hraðri leið til hægri.