NT - 27.07.1985, Blaðsíða 9

Sigurður Greipsson
Fæddur 22. ágúst 1897
Dáinn 19. júlí 1985
Sigurður Greipsson fyrrum
bóndi og skólastjóri í Haukadal
í Biskupstungum, lést í Sjúkra-
húsi Suðurlands á Selfossi 19.
júlí s.l. 87 ára gamall.
Sigurður hafði dvalið í sjúkra-
húsinu í rúma sex mánuði, eða
frá 5. janúar s.l. þegar íbúð
hans í Haukadal brann ofan af
honum, og þar með flestar per-
sónulegar eigur hans, og
íþróttaskólans sem Sigurður
starfrækti í rúm fjörutíu ár.
Með Sigurði Greipssyni er
fallinn frá einn af svipmestu
leiðtogum íþrótta- og æskulýðs-
starfs á íslandi á þessari öld.
Hann var mjög góður glímu-
maður á sínum yngri árum, og
tók meðal annars þátt í tveimur
sýningarferðum úrvals-glímu-
manna, til Noregs 1925, og til
Danmerkur 1926, þá var Sigurð-
ur Greipsson glímukappi
(glímukónur) íslands samfellt í
fimm ár, frá 1922 til 1927.
Sigurður var formaður Hér-
aðssambandsins Skarphéðins í
44 ár, frá 1922 til 1966, og
heiðursformaður frá þeim tíma
til dauðadags.
Þá átti Sigurður sæti í stjórn
UMFI. I nokkur ár, og var
kjörinn heiðursfélagi í Ung-
mennafélagi íslands, íþrótta-
sambandi íslands, og Glímu-
sambandi íslands. Auk þess
gengdi Sigurður ýmsum trúnað-
arstöðum öðrum fyrir ung-
menna- og íþróttahreyfinguna í
landinu, og sömuleiðis fyrir
sveit sína og hérað.
Sigurður Greipsson var
mannræktarmaður mikill, og ís-
lenskastur allra Islendinga sem
ég hefi kynnst. Hann var mikill
að vallarsýn skarpleitur og mik-
ill persónuleiki, sem átti það til
að gjósa, (Iíkt og Geysir ná-
granni hans í Haukadal) en var
jafnan fús til sátta þegar er
goshrinunni lauk. Sigurður var
víðlesinn sögufróður og afburða
fræðari. Allt til hinstu stundar
fylgdist hann vel með, og tók
lengst af virkan þátt í allri
þjóðmálaumræðu. Hann var
einn eftirminnilegasti ræðumað-
ur sinnar samtíðar, og fór þar
saman mikil víðsýni, skýr
hugsun, og síðast en ekki síst
hnitmiðuð og meitluð framsetn-
ing hins talaða orðs.
Sigurður hafði mjög gaman
af því að ræða pólitík og kunni
vel að meta mannkostamenn á
þeim vettvangi, en var þó alla
tíð mjög óráðinn í fylgi sínu við
stjórnmálaflokka.
Með árunum gerðist hann
nokkuð íhaldssamur, og kom
það meðal annars fram í því að
hann var á stundum bagalega
aðgætinn til framkvæmda, og
varð af þeim sökum ekki beinn
þátttakandi í ýmsum þeim
merku framkvæmdum sem
sveitungar hans unnu að.
Sigurður Greipsson naut
menntunar í búnaðarfræðum og
íþróttum bæði hérlendis og er-
lendis, og var meðal annars
nemandi í hinum fræga íþrótta-
skóla Níls Bukhs í Ollerup í
Danmörku.
Sigurður rak alltaf nokkurn
búskap á jörð sinni, og sömu-
leiðis umfangsmikinn hótel-
rekstur og greiðasölu á sumrin,
auk þess að starfrækja íþrótta-
skóla að vetrinum í 43 ár.
Árið 1932 giftist Sigurður Sig-
rúnu Bjarnadóttur frá Bóli í
Biskupstungum mikilli mann-
kosta konu, en hún lést 10.
ágúst 1979.
Þau Sigurður og Sigrún eign-
uðust sex börn, tvö þeirra dóu
mjög ung piltur og stúlka, en
synirnir fjórir sem eftir lifa eru:
Bjarni búsettur í Reykjavík,
Greipur, Þórir og Már allir
búsettir í Haukadal.
Hér og nú mun ég ekki rekja
frekar lífshlaup þessa merka
vinar míns, því engin leið er að
gera slíku skil í fáum orðum.
Nú þegar leiðir skilja um
sinn, vil ég þakka þessurn ágæta
læriföður mínum samfylgdina
og það sem hann hefur fyrir mig
gert.
Fyrir velvilja og áhuga for-
eldra minna og Sigurðar, naut
ég þeirra forréttinda að koma í
skóla hans aðeins 14 ára gamall,
síðar að námi loknu gerðist ég
heimilismaður hans og starfs-
maður við búreksturinn o.fl.
Og um ára bil áttum við samleið
í stjórn Skarphéðins. Leiðsögn
þessa ágæta leiðtoga og sam-
vinna mín við hann alla tíð,
hefur mótað áhugasviðið og fyr-
ir það vil ég þakka.
Nú við leiðarlok hefur mér
þótt vænt um það, að geta átt
lilut að því að skjóta yfir hann
skjólshúsi, og ekki síður að
njóta þess trausts frá hans
hendi, að vera umboðsmaður
lians á ýmsuni sviðum.
Árið 1967 22. ágúst var tvö:
föld afmælishátíð haldin í
Haukadal, Sigurður Greipsson
var 70 ára, og minnst var 40 ára
skólastarfs, nærri 200 fyrrver-
andi nemendur Sigurðar sóttu
hann heim, af þeim 800 nem-
endum sem skólinn liafði út-
skrifað, ogfjöldi annarra gesta.
Nemendur Sigurðar til-
kynntu á afmælishátíðinni, að
þeir hefðu ákveðið að reisa
honum minnisvarða í Hauka-
dal. Minnisvarðinn var síðar
staðsettur í samvinnu við Sigurð
í fögrum birkilundi í túnjaðrin-
um inni í gamla- Haukadal.
Birkilundur sem vaxinn er upp
af fræjum á föðurleifð hans, en
Sigurður hefur haft mikið yndi
af því ræktunarstarfi öllu sem
þar hefur verið unnið.
Á árunurn 1945 til 1948 er ég
dvaldi mest hjá Sigurði mun
skólastarf hans hafa verið með
hvað mestum blóma, þá tók
hann í notkun nýtt íþróttahús,
sem á þeim tíma var eitt glæsi-
legasta íþróttahús landsins, á
þessum árum mun nemenda-
fjöldi líka hafa orðið hvað mest-
ur um eða yfir 30 nemendur
hvert ár.
Sigurður Greipsson hefur alla
tíð lagt sig fram um og notið
þess að fylgjast með störfum
nemenda sinna, og trú mín er
sú, að víða sé að finna merkis-
bera þessa ágæta leiðtoga, og
þar með ávöxt hans merka
skólastarfs.
Þegar við félagarnir nú lítum
til baka yfir vegferð þessa ágæta
vinar, verður okkur Ijóst að
hann sem margur annar hugsaði
fyrst og síðast um framgang
þeirrar hugsjónar, að vinna að
ræktun lands og lýðs og eyddi til
þess miklum og dýrmætum
tíma, án þess að krefjast dag-
launa að kveldi. Útkoman hefur
kanske ekki orðið til þess að
efla fjárhagslega stöðu hans í
lífinu, og ekki örgrannt um að
slíkt settist nokkuð að honum
undir lokin, einkum er varðaði
aðstöðu og efnahagslegt öryggi
eftirlifandi skyldmenna.
Þjóðinni greiddi hann ríku-
lega með starfi sínu og fram-
göngu allri, og þess munu af-
komendur hans vonandi einnig
njóta um langa framtíð.
Þegar skólastarf Sigurðar
lagðist af upp úr 1970, og Sig-
urður tók að eldast, tók staður-
inn að hrörna með honum, utan
myndarlegar húseignir sona
hans við Geysi. í brunanum í
Úrvalsrit um bylt-
inguna I Rússlandi
I.M.T.
Fyrsta sending af nýju I.M.T. dráttarvélunum
er komin og að mestu uppseld.
Næsta sending væntanleg innan fárra daga.
Sama lága verðið.
Hafið samband og tryggið ykkur góða vél á frábæru verði.
Vélaborg Bútækni hf. Sími 686655/686680
Haukadal brunnu ýmsar skráð-
ar heimildir og minningabrot,
sem Sigurður hafði verið að blað-
festa á síðustu árum, og var það
mikill skaði. Eigi að síður mun
sagan geyma marga merka frá-
sögn um störf þessa mikilhæfa
leiðtoga, og samtíðarmenn hans
og vinir kunna frá mörgu að
segja, sem vert væri að færa í
letur fyrr en síðar.
I dag þegar Sigurður Greips-
son verður til moldar borinn í
Haukadalskirkjugarði, munu
Skarphéðinsmenn og skóla-
sveinar fylkja liði til þess að
þakka honum frábæra leiðsögn
og forustu.
Og þótt Sigurður hafi nú verið
lagður unt sinn, vitum við að
hann mun aftur upp rísa, og
eiga góða heimkomu á landi
lifenda.
Þar munu foringjar fylkja liði
á ný, og þar mun honum ekki
verða liðsvant unt alla framtíð.
íþrótta- og ungmennafélags-
hreyfingin í landinu minnist
með þökk hins merka skóla-
starfs Sigurðar Greipssonar og
beinnar félagsmálaforustu, og
mun um langa framtíð ávaxta
þá innistæðu í anda þeirra hug-
sjóna sem hann barðist mest
fyrir.
Hafsteinn Þorvaldsson.
■ Marc Ferro: The Bolshevik Re-
voiution. A Social History og the
Russian Revolution. Translated by
Norman Stone. Routledge & Kegan
Paul 1985 (2. útg.)
351 bls.
Þessi bók stendur sem sjálfstætt rit,
en er þó hið seinna í tveggja binda
verki um rússnesku byltinguna. í
fyrra bindinu fjallaði höfundur um
fall keisaraveldisins og upphaf stjórn-
ar bolsjevika útfrá almennum stjórn-
málalegum forsendum. Þar var eink-
um rætt um stjórnmálaþróunina í
Rússlandi og aðdraganda byltingar-
innar, auk átakanna sjálfra í höfuð-
borginni.
í þessu bindi reynir höfundur að
kafa dýpra í samfélagið. Hann lýsir
því fyrst hvernig þau öfl, sem komust
til valda með febrúarbyltingunni
1917, misstu tök á málunum vegna
innbyrðis ósættis og sambandsleysis
við almenning og hvernig þau bjuggu
í raun, án þess að ætla sér það, allt í
haginn fyrir valdatöku bolsjevika. í
inngangi bendir höfundur á, að bylting-
in hafi haft ólíka merkingu og orðið
með ólíkum hætti í hinum ýmsu
borgum og héruðum Rússlands. Þess
vegna telur hann nauðsynlegt að
kanna sem flesta þætti þjóðlífsins og
það gerir hann með því að fjalla um
byltinguna í sem víðustu samhengi og
út frá sjónarmiði sem flestra.
Frásögn höfundar er að mestu bund-
in við árið 1917, nánar tiltekið mán-
uðina frá febrúar og fram f október
það ár. Hann kannar fyrst þjóðir og
þjóðarbrot Rússlands, hvernig bylt-
ingin sundraði þeim og sameinaði
þau síðan aftur, en síðan rannsakar
höfundur og skýrir frá því, hvernig
byltingin varð í sveitum og smærri
borgum. Þar leggur hann áherslu á
þau atriði, sem skáru sig úr í saman-
burði við höfuðborgina. Sérstakur
kafli er um átök verkalýðs og þeirra,
sem fjármagninu réðu og annar um
ríkisvaldið, hvernig ráðin (sovétin)
færðust smám saman nær skriffinnsk-
unni. Loks er kafli um októberbylt-
inguna sjálfa og loks dregur höfundur
saman niðurstöður sínar í lokakafla.
Marc Ferro er í hópi þekktustu
sagnfræðinga Frakka á okkar dögum.
Hann er einn af ritstjórum Annales,
en sérsvið hans er tímabil fyrri heim-
styrjaldar og hefur hann samið ýmis
rit um það tímaskeið, þ.á.m. þekkt
verk um styrjöldina.Rit hans um
rússnesku byltinguna hefur hvarvetna
hlotið mikið lof, enda er höfundur í
þeirri sérstöðu að hafa haft aðgang að
sovéskum skjalasöfnum í miklu ríkari
mæli en flestir aðrir vestrænir fræði-
menn.
Jón Þ. Þór.